Ísafold - 25.10.1920, Qupperneq 3

ÍSAFOLD
3
ur uröum við tveir að gjalda fyrir naet-
urgreiðann á þessnm bœ.
Ein flaska af sódavatni kostaði í
Reykjavík 1 kr. 25 aura, bill kostaði
kr. 2,50 fvrir hvern kílómeter. Átta
hesta þurftum viö að fá til þess að
ge.ta komist ferSa okkar og kostaði
hver 12 kr. á dag og hey.
Kveðst dr. Kragh bafa farið upp í
s\ eit til þess að kynna sér lifnaðar-
háttu landsmanna og hugarfar í stjórn-
málum. Kemst hann að þeirri niður-
slöðu, að það hafi verið Reykvíkingar
einir, sem hafi þyrlað upp sjálfstæðis-
stefnunni, en bændnr séu Reykvíking-
um andvígir í því, sem öðru fleira.
Einn bóndi hafi óskað þess, að Danir
vildu halda í hemilinn á Reykvíkingum,
svo að þeir væðu ekki mjög uppi gegn
•öðrum landsbúum.
Ef til vill kunna blöðin að hafa vik-
ið við orðum dr. Kragh á stöku stað.
Kn svo mikið er víst, að rektorinn hefir
fvrst og fremst ekki lagt alúð við að
„kvnua sér“ háttu og hugarl.. r la.nds-
ruanna og því síður farið gætilega með
þær litlu glepsur, sem hann náði í.
Af vísindamanni verður að heimta, að
hann dragi ekki strax ályktanir af því,
sem tilviljunin færir honum í hendur,
og af' nefndarmanni í sambandsnefnd
tveggja ríkja, sem hefir með böndnm
að jafna misskilning og stuðla að sam-
vinnu og samræmi milli þjóðanna, verð-
ur að heimta, að hann þýði ekki það
sem hann sér hjá annari þjóðinni á
verri veg og henni til vansa. — Hinir
nefndarmennirnir hafa jafnan sýnt
smekkvísi og prúðmannlega framkomu
einnig í smáum efnum, og er það nauð-
synlegt til þess að gagnkvæmt traust
haldist í því sem meira. er um vert.
Öþnrkaplágan,
Hvað verður um votheyskenninguna?
Hvað gerir Búnaðarfélagið?
Eitt versta óiþurkasumarið er ná
nm garð gengið- Á suðnr- og vestur
hluta. landsins nema heyskemdir að
sögn mörgum hundruðum þfisuiida
króna. Menn töluðu um að land-
bxmaðitrinn væri í hættu á stórum
svæðum-
En þetta er ekkert eins dæmi.
Allir vita að ísleuzkt veðurlag er
votviðrasamt og að óþurkar
skemma heyin meira og minna á
hverju einasta ári. Það vita og all-
ir, að óþurkaplágan á einn lang-
si.erkasta þáttinn í því að gera land
búnaðinn að þv’ áhættuspili, sem
hann lengst af hefir verið, og að
þessi plága er hinn venjulegi und-
anfari ilis ásetnings, heyleysis og
horfellis, sem fylgt hefir þjóðmni
eins og draugur aftan úr fornöld.
Mörg ár eru iiðin síðan menn
þóttust hafa fundið ráð gegn ó-
þnrkaplágunni. Og ráðið var að
hirða votheyshirðingu.
Mikið hefir verið ritað um þessa
aðferð og alt á einn veg, að hún
værj hin lengi þráða lausn. Margar
tilraunir hafa verið gerðar, og þær
virðast allar benda í sömu átt, að
því fari svo fjarri að bér sé um
nokkurt örþrifaráð eða óyndisúr-
ræði að gera — votheyið sé kjarna-
fóður og hirðingin sparj oft mik-
inn vinnukraft-
Og samt líður ekki eitt sumar án
meiri eða minni heyskemda af ó-
þurkum, og enginn vetur svo að
ekki sé talað um heyleysi og hor-
fellishættu einhversstaðar á land-
inu.
Er nú ekki von að þeir sem leik-
menn eru í landbúnaði undrist stór
lega og spyrji, hvort engan botn sé
að finna í öllum þessum staðhæf-
ingum, eða hvemig beri að skilja
]>að, er bændur vilja ekki sinna
þeim bjargráðum er bjóðast?
Vér hittum að máli merkan bónda
ei- staddur var liér núna í vikunni.
Fyrir 40 árum var hann á búnað-
arskóla í Noregi, sá þar votheys-
gerð og varð með hinum fyrstu ef
ekki sá fyrsti sem notaði haua hér
á landi- Vér spurðum hann um álit
■hans á þessari heyhirðiugu.
— Eg hefi notað hana meira en
30 ár, sagðj hann, og gefist. hún
ágætlega.
— En breiddist hún þá ekki út
frá yður?
— -Tú, það gerði hún að vísu, en
miklu seinna en mig varði. Eg var
einmitt að telja saman þá bændur
í sveitinni, sem höfðu tekið upp
votheysgerð þegar eg hafði notað
hana í 30 ár og þeir voru 29, eða
ekki nema tæpur einn á ári að með-
altali.
— Aðferðin hlýtnr þá að vera
kostnaðarsöm eða einhverjum stór-
um annmörkum bundin.
— Nei, öðru nær. Menn geta anð-
vitað lagt meiri eða minni kostnað
í að gera votheystóttir, og það er
náttúrlega betra. En segjum að
bóndi eigi nú enga slíka tótt og
hann eigi ilt með að snúast í því
um heyskapartímann að láta gerá
hana, þá getur hann grafið gryfju
a þurrum stað og dembt heyinu í
hana votu og borið grjótá.Torf þarf
ekki einu sinni. Þetta hefj eg marg-
oft. gert, stundum k sjálfu engiuu,
til þess að sleppa við flutninginn
í bili, og hepnast mætavel. Segjum
að bóndinn vilji ekki einu sinni
hafa fyrir að grafa, gryf juna,þá get
ur Iia.mi samt hlaðið votu heyinu
í stakk og borið farg ofan á. Auð-
vitað skemmist þá ysta. lagið, en ef
stafckurinn er ekki alt of lítill, þá
verður þessi skemd tiltö'lulega
miklu minni en að l'áta heyið grotna
niðnr í óþurkum.
— En eru þá ekki nein sérstök
vandkvæði við notkunina á vetr-
um ?
— Nei, ekki þarf það að vera.
Það verður auðvitað að varast að
láta skemd komast að heyinu, það
þolir að eins skamman tíma áhrif
loftsins. En um þetta eru reglur,
sem allir eiga kost á að læra. Grip-
irnir eta votheyið með bestu lyst
og það er holt einkum með öðru
heyi. A Hvanneyri hafa verið gerð-
ar tilraunir með að gefa vothey
eingöngn og það komið ! ljós, að
Þ»ð þarf að fara varlega að því á
meðan skepnumar eru að venjast
við ]>að, en síðan munu þær flestar
þola það tómt og verða gott af.
— En hvað er þa til fyrirstöðu
að bændur takj upp votheysgerð?
—- Það er vauinn, að geta ekki
hugsað sér hey hirt öðru vísi en
þurt. Mönnum leiðist tilbreytingin,
þykir gamla. lagið viðkunnanlegast,
vilja ekk eiga neitt á hættu með að-
ferð, sem þeir eru óvanir.
Siðurinn er að láta heyið liggja
í föngum og sátum í þeirri föstu
trú, að sumarið endi ekki svo, að
ekki megj fá einhverja þurknefnu
á það. Enda er það venjulegast svo,
og bregst þó. En menn gæta þess
ekki hvað margir hestburðir af fóð-
urgildi fara til ónýtis og hvað
miklu erfiði og fyirhöfn er kastað
á glæ.
Eins og áður var að vikið, hefir
verið skrifað mikið um votheysgerð
og kosti hennar, en með svo litlum
árangri að furðu sætir. Og þegar
svo nærri stappar að laiidbúnaður-
inn 4 stórum svæðum landsins fái
rothögg fyrir tómt úrræðaleysi á
að nota þau bjargráð, er menn þó
þykjast þekkja, þá er eðlilegt að
raddir rísi upp hvarvetna er kref ja
Búnaðarfélag íslands reiknings-
skapar um aðgerðir þess í málinu.
Félagið fær árlega mikið fé til um-
ráða og því sýnist varið til ýmis-
konar endurbóta.
En er nú víst að byrjað sé á rétt-
um enda?
Menn varast a'ð reisa sér stór-
hýsi á lausum gnmdvelli, menn
reyna fyrst af ölu að jafna fyrir
og finna trygga undirstöðu.
Það er. nú skýrt að íslenzkur
landbúnaður hvílir á kviksyndi. Og
hversu miklu fé sem varið er til end
urbóta á meðan grundvölTurinn er
ekki tryggur, þá er því meira og
minna kastað á glæ.
Á meðan einföldustu stærðirnar
í reikníngsdæminu eru skakkar, þá
verður aðalútkoman einlægt skökk,
hvað miklu stærðfræðisviti sem
beitt er. — Á meðan landbúnaður-
inn reiknar með öðru tíðarfari en
íslenzku, á meðan mönnum helst
uppi að lifa í von um það sem ekki
getur ræst, þá ma vera að alt geti
hangið á horriminni eins og það
hefir gert, en framfarir eru óhugs-
anlegar. Þegar minst varir kemur
sjálfur veruleikinn, sem menn vildu
ekki taka með í reikninginn og
steypir öllu saman. — Á meðan ó-
þurkaplágan liggur á öllu eins og
martröð og menn ekkj læra að
tryggja sig gegn heyleysi og hor-
felli, þá þurfum við ekki Búnaðar-
félag. Einstaklingurinn getur eftir
sem áður mentað sig í búnaði eftir
föngum, en almenningsframtakið
stendur óhjákvæmiiega í stað hvort
sem er.
Það sem nú verður að krefja
Búnaðarfélagið um er þetta:
Trúir það á votheysgerð sem
bjargráð gegn óþurkum og fóður-
skemdu’m, eða trúir það ekki á
liana ?
Ef það trúir ekki á hana, þá
stendur það í stórri skuld við lands
menn um að afsanna það, sem gum-
að hefir verið af þessari úrlausn.
En ef það trúir á hana, þá hvílir
á því enn þá stærri skylda, að beita
sér fyrir það tafarlaust og með oddi
og egg, að koma á þessari heynýt-
ingu. Það mundi að skaðlausu geta
látið alt annað sitja á hakanum rétt
á meðan verið væri að koma á svo
sjálfsagðri endurbót. Því að ef ímn
inn er sigur á landplágu óþurkanna
þá er numið nýtt land og nýr gund-
völlur fundinn undir framfarir
sem annars koma alls ekki.
Ákvæðin leggja sérstaka áherslu
á stórbændurna, og er með því átt
við þá, sem veita fólki atvinnu og
þurfa að kaupa vinnukraft. Þessir
jnenn eru, segja Bolshvíkingar,
verstu fjandmenn byltinganna frá
hendi öreigalýðsins. Þess vegna
verði að snúa. sér með mikilli alvöru
að þessum kumpánum. Eftir sigur
öreiganna í borgunum, Mjóti bænd-
urnir að rísa upp og þá verði að
vinna- Þess vegna verði Bolshvík-
ingar að taka til ötuila fram-
kvæmda, til þess að sameinast í því
að safna kröftnm til þess að „af-
voprua.“ bændurna og hefja eyði-
leggjandi áhlaup á þá strax og þeir
sýni mótstöðu.
Þó segir í þessum ráðstöfunum,
að það sé ekki tilætlunin að taka
jarðirnar af bændrmum. Því að enn
séu ekki þau skilyrði fyrir hendi,
að hægt sé að reka. þær með sam-
eignarlagi. En geri þeir alvöru úr
því ax5 standa, á móti býltingunni,
þá verðí jörðin tekin af þeim. Því
reynslan hafi sýnt, að á Rússlandi
sé það nægilegt, ef bændumir fái
nægilega ofanígjöf fyrir mótspyrn-
nna, þá verði þeir fúsir til þess að
uppfvlla ailar kröfur öreiga-alræð-
isins.
Og þess vegna sé það skylda
verkamanna, eignalítilla manna og
smábænda, að fýlla flokkinn móti
stórbændunum. Án þess að sigra þá
gersamlega, verði alræðið aldrei
trygt og sigurvænlegt.
Þa á ekki að faria betur með þá
menn, sem ráða yfir stórum land-
flæmum, sem erft hafa svo að segja
heil héruð. Landið á allt að taikast
af þeim, án nokkurs endurgjálds.
Og fram við þá eigi að fcoma misk-
unariaust, því ']>eir séu miskunar-
lausir gagnvart sveitamönnum. Á
þcssum stóru bújörðum á iað koma
á sovjet-fyrirkomulaginu. Og ef til
vill á að skifta. þessum stóru jarð-
eignum npp meðal smábændanna,
til þess að vinnia þá til fýlgis við
bolshevismann.
Þá segir í þessu réttláta og hyggi
lega „plani“ Moskvaráðistefnunn-
ar, að ekki megi láta það hafa sef-
andi áhrif á sig, þótt framleiðslan
minki að miklum mun. Og alræðinu
verði áldrei náð fyr en búið sé að
vinna smábænduma.
Þá er minst á það, að geisiverk
liggi í því, að ala upp sveitafólk-
:6 til stjórnbyltinga. Sérstaklega
verði að leggja áherslu á, iað koma j
verkfiallshugsjóninni á góðan rek- j
spöl, því reynslan sýni að þau géti
vakið laf svefni stéttavitundina. Og
sjálfsagt sé að brennimerkja þá
jafnaðarmenn sem svikara og lið-
hlaupa, sem skerist úr leik í verk-
föllum af 'þeim ástæðum, að minkuð
framleiðsla sé hætta fyrir lífsnauð-
synjar. Alræði öreiganna eigi að
taka fram yfir alt annað.
Bolsvlkingar og bændnrnir.
Meðal ráðstafana þeirra er Bols-
víkingar gerðu á síðustu ráðstefnu
sinni í Moskva, er ein um hvernig
þeir eigi að koma ár sinni fyrir borð
við bændurma, verkamenn þeirra og
ja.rðeigendur aðra. Eru ráðstafan-
Þ þessar einkum samdar með til-
liti til bænda og meiri háttar jarð-
eigenda í Mið-Evrópu og Englandi-
En það sem lagt er til grundvallar,
getur alstaðiar átt við.
Flestum bændum allra landa og
sjálfsagt fleirum, hefir þótt þessar
ráðstafanir Bolshvíkinga furðu
gegna.
En senni’legast þurfa hvorki þeir
eða aðrir að bera hitann í haldinu
fyrir því, að þeir komi þessum á-
formum sínum í framkvæmd, því
svo er nú komið málum Bolshvík-
inga, að ekki lítur glæsilega út fyr-
ir iþeim. Enda hlaut sú stefna, sem
jafn gersnauð er að öllu viti og
mannúð og réttlæti, að falla fyr eða
síðar. Og nú mun mega segja að
dagar hennar séu taidir.
Simfregnir.
Fri fréttaritara Isafoldar.
Khöfn 15. okt-
Kolaverkfallíð hafið
Allur kolaútflutningur
bannaður.
Frá London er símað, að lancb-
fulltrúar námamanna hafi sam-
þykt, að verkfallsfresturinn skyldi
enda sjálfkrafa þ. 16. október, með
því að allsherjar-atkvæðagreiðslan
um sáttaboð námaeigenda féll þamn
ig, að með því voru greidd 181,428
atkv. en 635,098 á móti.
Brezka stjórnin hefir ákveðið, að
gera engar frekari tilraunir til þess
að koma í veg fyrir verkfallið, en
af fremsta megni verðnr reynt að
bæta úr afleiðingunnm.
Eimskipafélaginu hér hefir horist
skeyti frá umboðsmanni sínnm í Eng-
landi um það, að algert útflutnings-
bann sé komið á kol í Englandi. Eb
menn vita ekki enn með vissu, hvort
þetta gildir um kol til skipa (bunkers-
kol), sem þurfa að komast heim eða til
annara hafna. Ennfremur hefir komið
einkaskeyti til kaupsýslumanns hér nm
það, að allar eimskipaferðir værn stöðv
aðar frá Englandi.
írska deilan.
Neðri málstofa brezka þingsins
kemur saman á þriðjudag, og
byrja þá þegar umræður um heima-
stjóm íriands.
Blöðin í Berlín
eru nú farin að koma út aftur.
Óháðu jafnaðarmennirnir
þýzku halda þessa dagana ráð-
stefnu í Halle, um afstöðuna gagn-
vart bolshvíkingum.
Frakkar og Bretar.
Franska blaðið „Matin“ ræðst
ákaft á Lloyd George fyrir stjóm-
málastefnu hans.
Bitinn af apa.
Frá Aþenu er símað, að dáiætis-
api Alexanders konungs hafi bitið
konunginn, en konungur hafi sýkst
mjög alvarlega af bitinu-
Khöfn 16. okt.
Kolaverkfallið og viðhúnaður Breta.
Frá London er símað, að breska
stjórnin hiafi skipað þjóðhjálpar-
nefnd, til að annast um framkvæmd
nauðsynlegust.u daglegra starfia. —
Oll matvæli eru skömtuð, dregið úr
gas- og rafmagnsframleiðslu, jám-
brautarferðum fækkað, útflutning-
ur á koluim algerlega blannaður.
Stjórain hefir lagt undir sig allar
kolabirgðir einstákra miainna.
Búist er við, að kolaverkfallið
hefjist um land alt á mánudag, og
óttast menn mjög, að jámbrautar-
menn og aðrir flutningamenn hefji
samúðarverkfall.
Talið er víst, að sterlingspund
falli í verði þegar verkfallið er haf-
ið.
Bylting í Ítalíu.
Frá Róm er símað, að nokkrir
jafnaðarmenn hafi náð ráðhúsi
borgarinnar á sitt vald og reynt að
draga rauða fánann þar á stöng.
i Byltingmenn eiga í blóðugum bar-
dögum við lögregluliðið og borgara