Ísafold - 09.02.1921, Blaðsíða 2

ISAJTQLD
~ ■r,fc
þa8 get eg veriC fáoríSur, og a« telja sókiiarflokknuœ, sem er óbundir u nú- irnir skulda milj.'mir og einstaklinganiir
þaö alt upp er nálega ógerandi, því að Verandi stjórn,! og frá þeim af 'tímeuu- þúsimdir, eöa jafnvel sumir miljónir
ingunum, sein vilja varpa Magnúsi króna. petta getur veri'ð réttmsett
þaö er svo margt og margvíslegt. Eg'
vil þó aS eins benda á sælgsatisbúðirnar
og kvikmyndahúsin. Bömin hafa hug- feSlilegi gangur stjórnarskifta á þesái
\Gu‘SmundsSyni frá sér. petta væri hinn . gott þegar lánsfénu er varið til arðvæn-
ann of mikiS á þessum stöSum, og þeir : þjjigi, seni nú situr. En við á A-listan
fullorSnu eru í því fyrirmynd þeirra. •
pau eySa tíma í ferSir þangaS og stöö-
lirn. erum
aíveg ófáanlegir til þess aö
erast stuSningsmenn Sig. Eggerz upp
ur kringum þessa staSi. pau £á oft i ráSherrasess. petta segjimi viS ekki
af neinni óvild til mannsins, heldur af
fegra fyrirtækja til framleiSsluauka. En
ríkisskuldimar eru nú sjaldnast þannig
til orðnar, og sama piá segja uin flestar
kaunstaSaskuldiriiar,| * ^
Sá hugsunarháttur hefir á síðari tím-
um þróasj iy,eð möimuip,, a'ö taka lán
leyfi, til ^ þ@ss aS fafa á kvikmyndasýn-
ingar, sem þeim er eigi holt. par sjá
þau ekkert sem göfgar hugarfar þeirra, því þingliSi, sem líklegast er til þess aS . _o__ ^____________
þWskith þa'u andlégá eða eykur náms-jskipa sér kringum hann', 4negum viS f yfrstaiÍdiindi tíiiia Vilja ’ menu ekkert
áhuga þeirra, heldur oftast hiS gagn-
stæSa. '' 1
'Saöia er um sælgæfisbúSimar aS | segja öllum okkar stefnumálum og á-
| hugamálum. Við viljum ekjci gefa neina
] yfirlýsingu eða skuldbindingu um að
j greiða núverandi stjórn vantraustsyfir-
Jcvæði er á þing kernitt, af því að slík
yfirlýsing gssti á gefnu augnábtiki
þ\í aS viS vituin aS frá honum og frá , upp á framtíSina,-láta afkomenduma
í borga þau lán sem tekin era í nútíS. A
í - - . ■. t '*\ * "** Ví <
i ýffstandandi' 'tíiiia vilja menu ekke
-ekki vænta annars en ýmist áhögáleysisi spara e«a neítt þrengja áS 'sér til þess
i beinnar andstöSu gagnvaft svo aS ;,S þurfa ekki aS lána. pegar þessi hugs-
ségja. par fá' þau þaS, sem veiklar þau
líkamlega og unl leiS ándlega. AS eg
ekki'!fáft hiú þau utigmeiiin, sem venjast
á tóbaksnaútn. Ekkert ér verra fyrir
andlegt líf óg andlegan þroska bam-
anha en tóbaksnautn þeirra.
Örn.
m
Kafli úr ræSu Jóns porlákssonar
á kjósendafundinum 23. f. m.
Til þess aS gera grein fyrir afstöSu
okkar á A-listanum til stjómarinnar,
verS eg fyrst aS minna á þaS, aS þetta
eru ekki almennar kosningar, heldur á
einungis aS kjósa 3 þingmenn hér
Reykjavík. pingiS, sem saman kemur
febrúar verSur því aS mestu leyti (
breytt frá í fyrra, og er þá nauSsyn
legt aS athuga flokkaskiftinguna á síS
asta þingi og afstöSu þeirra þingflokka
til núverandi stjórnar.
Séu meS hverjum þingflokki taldir
þeir þingmenn utanflokka, sem voru
kosningabandalagi viS þann flokk, var
skiftingin þessi:
Heimastjómarflokkur 11 þm
Tímenningaflokkurinn 10
Framsóknarf. (bændafl.) 10
SjálfstæSisflokkurinn 9
AfstaSa þingflokkanna til stjómar
innar var nú þessi: Tveir fyrstnefndu
flokkamir lögSu til mennina í ráSherra-
sætin, Heimastjómarflokkurinn þá Jón
Magnússon og Pjetur Jónsson, tímenn-
ingarnir Magnús GuSmundsson. peir
vora því fyrst og fremst stuSnings-
flokkar stjómarinnar, sem sé Heima-
stjóraarflokkurinn allur, og tímenning-
amir aS undanskildum tveim mönnum;
annar þerra var þingmaSur Reykvík-
inga, Jakob Möller, hinn veit eg ekki
hver var; sagt er og aS einhverjir hinna
hn.fi ekki heitiS beinu fylgi, heldur því
einu, aS bregSa ekki fæti fyrir stjóm-
ina. priSji þingflokkurinn, Framsókn-
arflokkurinn, sem engan mann attí
stjóminni, gaf yfirlýsingu um aS hann
mundi láta stjómina sitja í friSi, en
yfirlýsjngin auSvitaS þannig orSuS, aS
flokkurinn ræSur því sjálfur, hvenær
hann breytir þeirri ákvörSun. Loks gaf
S j áif stæSisflokkumn yfirlýsingu um
þaS, aS hann allur, aS einum manni
undanteknum, væri á móti stjóminni.
pessi flokkur var því sá eini stjóm-
arandstöSuflokkur á siSasta þingi.
peir menn, sem tala um stjomar-
skifti á næsta þingi, verSa aS gera ráS
fyrir aS þau fari fram á þann óeSli-
lega hátt, aS andstöSuflokki stjómar-
ínnnr takist aS safna utan um sig svo
miklu atkvæSamagni frá hinum flokk-
unum, aS nægi til aS fella núverandi
stjóm og mynda nýja. Og þá er þaS
auSvitaS ráSherraefni andófsflokksins
eSa SjálfgtæSisflokksins, Sig. Eggerz,
fyrverandi ráSherra, sem á aS mynda
nýju stjómina. FylgiS yrSi þá auk
skuldbundið okkur til að styðja Sig.
Eggerz til valda, eftir því sem flokkum
er skipaS í þinginu.
ViS sjáum heldur ekki neina þörf á
slíkri yfirlýsingu. ViS höfum tekiS þaS
fram áSur, og eg endurtek þaS hér, aS
afstaSa okkar gagnvart stjóminai er
alveg komin undir afstöSu stjómarinn-
ar tii okkar stefniunáia og áhugamála.
MeSal þeirra áhugamáia okkar, sem
næst lggja, er frjáls -vérzlun. Á því
sviSi munu verSa lögð fyrir næsta þing
nokkur stjómarfrumvörp um einkasölu
á vöram landssjóSi til handa, sem sé á
tóbaki, áfengi, lyfjum ög kornmat. —
SíSastnefnda fmmvarpið teljum viS
sérstaklega ganga svo í berhögg viS
feröfu okkar um frjálsa verslun, aS við
höfum þegar leyft aS hafa eftir okkur
opinberlega og endurtökum hér þá yfir-
lýsingu, aS viS verSum í beinni and-
stöSu við hvem þann eSa þá ráSherra,
sem slíkt frumvarp flytýa eSa stySja.
Og okkur þykir rétt aS skýra ykkur,
háttvrtu fundarmenn, frá ástæSum okk-
ar á móti þeirri einokunarstefnu, sem
hér vírSst vera aS smeygja inn hend-
inni.
uiiarhátt uj' rífeir inanu frain af manni
safna^f ,sku,ldir uieð hverri kynslóS.
pannig eru ríkja og kau^sta‘ðuski11 dira-
ar til orSnar. Hver kypslóSin hleður
skuld á skúíd ofan þar tíl skuldabirSin
ér örSiti svo þung aS'itienn rísa eigi
undir henni.
pessar hugsanir gripu huga minn um
leiS og eg las í 10 ára gömlu riti um
skuldasögu danskra kaupstaSa. par var
Kaupmúnnahöfn eigi meS talin. Kaup-
stáSaskuldirnar voru þá til jafnaSar 105
krónúr á mann sem í kaupstöSum búa.
SíSau hafa vitanlega skuldirnar vaxiS
mjög.
Eftr því sem kaupstaSurinn er stærri
eru skuldirnar tiltölulega meiri. Kaup-
staSur meS alt að 4 þúsund íbúum skuld-
aSi um 80 krónur fyrir hvera íbúa, en
ðl kr. þeir kaupstaSir sem höfSu frá
4—10 þús. íbúa. KaupstaSir meS fleiri
íbúum en 10 þús skulduSu til jafnaSar
123 kfónur á mann. Tveir kaupstaSir:
Præstö og Aarhus, skulduSu 200 krónur
á ma'nn.
Ef Reykjavík hefir 18 þús. íbúa, þá
má hún skulda 3,600,000 kr. til þess aS
vera jefn skuldugur bær og t. d. Aar-
hus var fyrir 10 ánim. En svo kemur
nú spurnngin um þaS hve eignir bæjar-
ins eru miklar sem arSberandi eru og
hvernig efnahagur íbúanna ef. — Allar
eignir Aarhusbúa eru miklu ineiri en
eignir Reykjavíkurbúa. ÞaS.er höfuð-
Aristide Briand.
Skeyti fiuttu þá fregn hingaS eigi
fyrir löngu, aS Aristide Briand væri
orSinn forsætisráSherra í Frakklandi.
Gerast þar stjórnarskifti tíSar en í
nokkru landi öSru og koma tíSast eins
og þjófur á nóttu.
Leygues forsætisráSherra fékk van-
traustsyfirlýsingu í þinginu 12. f,
og var hún samþykt meS 463 atkvæSum
gegn 125. Sagði hann þá undir eins af ;
I
sér, en eigi verSur séS af blöSmn þeim,
er oss hafa borist, liver tilefni hafi
verið vantraustsyfirlýsingarinnar. Yar
forinaður þingsns, Raoul Peret, beSinn
*
afburSa stjórnmenskuhæfileika í því;
livernig honum tókst aS lei'ða þaS mál
til lykta, þrátt fyrir þaS, þótt viS ofur-
efíi væri aS etja.
A því tímabili sem hann hafSi stjóm-
arfornieiisku í fyrsta sinn bar vanda-
nkái aS höndum, og varS honum injög
til vegs hvemig hann réði því til lykta.
pað var járnbrautarverkfalliS mikla
áriS 1910. VerkfailiS náSi yfir aft latiíd-
ið, og verkfallsmenn vom hinir æstustu
og liotuSu hörðu. Póstmenn og síma-
menn höfðu einnig lofað þeim stuSn-
• ing''i1sínurur ,syo og verkamenn viS raf-
! og gasstöðyar og vatnsveitur Parísar-
borgar og fleiri borga. Var eigi annaS
sýnna en þeir munu kúga þjóSina og
koma fram kröfum sínum.iEn Briand
lét hart mæta hörSu. Hann kvaddi
verkfallsmennina í varaherinn og þá
þorSu þeir ekki annaS en hlýSa. En
þeim sem eftir vora félst hugur og jafn-
aSist deiian þannig, aS stjórnin bar
fullau sigur af hólmi.
pegar Briand fór frá áriS 1911 rak
hvert ráSuneytiS annaS. pegar stríSiS
hófst var Viviani forsætisráSherra en
Briand dómsmálaráSherra hans. Og
hann leysti Viviani af hólmi áriS 1915.
Má af þessu sjá, aS Briand hefir látiS
mikiS til sín taka í stjómmálum Frakk-
lands, og vilja ýmsir jafna honum viS
Clemenceau aS dugnaSi. En hann er
taiinu meiri vitmaSur og stillingar en
| „tígrisdýriS“.
Briand er fæddur áriS 1862 og nam
I lögfræSi og gerSist síSan málfærslu-
’ j maður, eins og títt er um stjórnmála-
mannaefni Frakka. Var hann 27 ára
gamall er hann bauS sig fram til þings
fyrsta sinni og varS um líkt leyti skrif-
; ari í sambaudi jafnaSarmanna og gaf
sig mikiS aS blaSamensku. ÁriS 1902
hann þingmaður. I stjórn sinni
aS ganga í ber-
um aS mynda nytt ráBunéýtl, én þáS ■
. , . , . tiefir haim oft orSiS
mistokst. Sneri Millerand forseti ser pá ■ . .
i högg við hma gomlu flokksbræSur sina
til Bnands og varS ráSimeyti hans fuU- .
lafnaSarmenn og yfirleitt haia skoSamr
myndaS 16. f. m. Er hiS nyja ráSu-1 .... „
i hans mjog færst 1 afturhaldsáttma með
atriSiS í þessu.
Örn.
Úrslit kosningaima urðu þessi:
A-listinn fékk 1463 atkv.
B- — — 1795 —
C- — — 1404 —
D- — — 965 —
Þingmenn hafa því þessir orðið:
Jón Þorláksson (A)
Jón Baldvinsson (B)
Magnús Jónsson (C)
Atkvæðama^n hvers einstaks
var sem hér segir:
Jón Þorláksson ..13971/3
E.H.Kvaran .. 859%
Ól. Thors • • 614%
Jón Baldvinsson
Ingimar Jónsson ..1215%
Ágúst Jósefsson .. 6OO1/3
Magnús Jónsson .1371
Jón Ólafsson .. 949
Pórður Bjamason .. 465
Atkvæði voru ekki talin á D-list-
anum.
ssumir.
paS virSist vera móSins aS skulda.
Flestir táka fé að láni hvar sem þeir
geta. Ríkin skulda tugi þúsunda milj-
SjálfstæSisflokksins aC fást úr Fram- arSa og þar yfir. KáupstaSmir eSa bæ- '
—o-
pýzka blaSiS eitt flytur nýlega ýmsa ;
helstu drættina úr stefnuskrá nýja1
Bandaríkjaforsetans. Er blaðiS aö
flestu leyti ánægt meS þá stefnu, því;
hún er allmjög vinveitt pýzkalandi. |
Eitt af því sem Harding leggur |
mikla áherzlu á, er aS koma á fyrver- j
andi viSskiftasambandi milli pýzka- [
lands og Ameríku. Hefir hann í hyggju, '
I
eftír sögn blaðsins, aS gera aSallega
þrent þessu til framkvæmda, þegar hann
er tekinn viS forsetastörfum. í fyrsta
lagi, aS endurreisa formlegan friS, í
öSm lagi aS kveSja heim setuliSsher-
deifdií allar, og í þriSja lagi, aS vinna
aS fullri endurbót á verzlunarviSskift-
um milli MiS-Evrópu landanna og Rúss
lands.
'Sagt er, aS flestir ráSherranna séu
þessum fyrirætlunum forsetans fylgj-
neyti þannig mönnum skipaS:
Aristide Briand, forsætisráSherra og
utanríkisráSherra.
I Bonnevay, dómsmálaráSherra.
| Marraud, innanríkisráSherra.
Barthou fyrv. forsætisráSh., hermála-
! ráSherra.
Guist Hau, flotamálaráSherra.
| Doumer fyrv. þingforseti, fjármála-
I ráSherra.
Berard, mentamálaráSherra.
Lefebre du Prey, landbúnaSarráS-
herra.
Dior, verzlunarráSherra.
Vincent, atvinnumálaráSherra.
Maginot, stríSseftirlaunaráSherra.
Le Troccuer, ráSherra ríkisfyrii-tækja
Leredu, heilbrigSismálaráSherra.
Albert Sarraut, nýlendumálaráSherra. j
Fimm hinna nýju ráSberra hafa ver- j
iS áSur í ráSherrasessi í Frakklandi, aS
ótöldum Briand. Hann hefir veriS for-
sætisráSherra fimm sinnum áSur.Fyrsta
ráSuneyti sitt myndaSi hann 23. júlí
1909, þegar Clemenceau fór frá, og sat
árunum, enda var hann rækur ger úr
jafnaSarmannaflokknum eftir jám-
brautarmannaverkfalliS 1910. Hafa
þeir lengst af fylgst aS mélurn Miller-
and og hann og því eSliiegt aS hann
tæki aS sér aS mynda stjóraina. Hefir
nýju stjórninni veriS vel tekiS í þing-
inu, en engu er spáS um þaS enn þá,
hvort hún muni verSa langlíf e®a cigi.
FjðMl
í dönsku blaSi, frá 7. jan., er viStai
við forstjóra verzlunarfélagsins Dines
Petersen nm fjárhagsástandiö á Is-
landi. Segir blaSiS, aS svo margar og
dapurlegar fréttir hafi borist héSau.
aS þaS hafi snúiS sér til forstjórans,
því hann hafi um mörg ár haft kynni
þaS aS völdum þangaS til í febrúar af íslenzkri verzlun, og spurt hvort þaS
i satt, aS ísland væri aS verSa gjald
1911. I annaS skifti myndaSi hann væri
stjóm 21. janúar 1913, og tæpum mán- þrota.
uSi síSar myndaSi hann aftur stjóm, j Forstjórinn, S. N. Holm, hafSi svar-
þegar Poincare varS forseti Frakklands, j að því mjög ákveSiS neitandi. En land-
en þaS ráSuneyti sat ekki aS völdum ; iS væri nú í mikilli f járhagskreppu.
mánaSartíma. f fjórSa skifti : íslendingar hefSu grætt mikiS á stríSs-
andi. Á þingiS aS koma saman 4. marz
til þess aS taka endaniega ékvörSun nema (
skjóta framkvæmd á viSskiftum viS myndaSi Briand stjórn 29. okt. 1915, j árunum, og þá peuinga hefSu þeir
... . .. .v i i og sat hún aS völdum þangaS til i mars árAÍðanles'a. ekki látiS í ki
um
pýzkaland. par á jafnframt aS taka
ákvÖrSun um setuliSiS.
paS er sögS skoSun Hardings, aS
styrjöldin sé nú loks á enda. Hefir
hanii óft haldiS því fram, aS því fyr,
sem endanlegur friSur væri saminn
milli Bandaríkjanna og pýzkalands,
iess betra væri þaS fyrir bóSa aðila
og allan heiminn
I áreiSanlega ekki látiS í kistuhandraS-
mánuSi 1917, en breyttist aS mónnum ann, heldur lagt þá í ný fyrirtæki, auk-
á því tímabili. Og nú hefir hann komist ■ ;ð fiskiflota sinn og meSal annars keypt
j maiga nýja togara í Englandi, og þá
j togara hafi þeir þurft aS borga meSan
gengiS var sem hæst á enskum pen-
ingum. Enn fremur hafi bankamir,
meSan nógir Vorú péningártiir, lánaS
í jafnaSarmaSur og eitt af þeim mélum, kaupmönnum og „spekúlöntum“ mikiS
í sem hann bar mest fyrir brjósti þá, var £é. pess vegna eigi bankamir nú lítiS
! aSskilnaSur ríkis og kirkju. Sýndi hann fó erlendis, og menn, sem fé eigi inni
í forastusess stjómarinnar frönsku í
fimta sinn.
Briand vakti fyrst athygli manna
þegar hann var mentamálaráðherra í
stjóm Sarrien áriS 1906. Hann var