Ísafold - 07.03.1921, Side 3

I8AFOLD
landsmanna, því gömlu húslestrabæk-
uraar væra nú þurausnar or'önar.
pað lítur út fyrir aö þessi spádómur
ætli aö rætast og sé þegar rættur. Skal
hér getiö um eitt atvik því til sönnun-
ar.
Sá sem þetta skrifar veit til þess að
í vetur hefir bókin komið í stað kirkju-
göngu í fjölmennu þorpi vestanlnds.
par hagar svo til, að ekki er mess-
að nema þriðja hvern sunnudag og
stundum sjaldnar. Gengust þá nokkrir
menn fyrir því, aö þorpsbúar söfnuð-
ust saman í skólahúsinu þá sunnudaga
er ekki var messað og hlýddu á einn
lestur úr bókinni. pessu héfir faiiö
fram það sem af er vetrarins og jafnan
verið húsfyllir.
Fyrst í stað höfðu menn farið af
forvitni. Menn bjuggust við einhverri
„andatrúar“-boðun. En menn sannfærð-
ust fljótt um að svo var ekki. Menn
fundu að prédikanimar voru bornar
uppi af innilegri trúarsannfæringu og
víðsýnni trúartilfinningu en alment
er völ á, svo menn hættu að
kóma af forvitni. Menn komu til þess
að hlusta á lifandi kristindómsboðun.
pá lítur og út fyrir, að andlegrar
stéttar menn landsins taki bókinni með
jafn mikilli gleði. Nýlega hefir einn af
elstu og merkustu prestum landsins
skrifað höf. á þessa leið um bókina:
...... Votta eg yður bestu þakkir
mínar fyrir yðar ágæta prédikanasafn,
„Árin og eilífðin". Hafa þær um jól-
in veitt mér s a n n a jólagleði....
... ,Eg ætla mér ekki að rita ítarlegt
mál um bók yðar, en hitt fann eg mér
skylt, að tjá yður þakklæti mitt, og
þá um leið geta þess, sem mér virðist
einna mikilvægast, að eg gleð mig við
þá von, að þessi bók hrindi af stað
þeirri hreyfingu, sem verði þess vald-
andi, að húslestrar verði alment teknir
upp að nýju á helgum dögum hjá al-
menningi."
Á þessum ummælum prestsins sést,
að sumir í klerkastétt landsins líta svo á,
að með þessari bók hafi þjóðinni borist
nýr kraftur í trúarviðreisninni. Og mun
það ekki ofsagt.
Ástæöan til þess, að þetta tvent er
gert að umtalsefni hér, er sú, að nokk-
ur ástæða var til, að þessari bók yrði
tekið með fáleikum. pví sú hreyfing,
sem gætt hefir prédikanimar í „Árin
og eilífðin" mestu og sönnustu lífi, hef-
ir átt marga og ötula mótstöðumenn
hér. En húslestramir fyrir vestan og
bréfkaflinn, sem hér er tilfærður, ásamt
mörgum fleiri ástúðlegum vjnmælum
um bókina sýnir það, að hún hefir farið
sigurför — þrátt fyrir andúðina. Henni
hefir verið tekið opnum örmum og áhrif
hennar eru þegar að sjást. Af hverju?
Af því, að hún fullnægir kröfum trú-
arleitandi manna.
Ijeikmaður.
sainaniF imr anisri tilnerii.
Pleiri og fleiri eru þeir vísindamenn,
sem eru famir að rannsaka alvarlega
sannanir þær er sálarrannsóknin hefir
aflað viðvíkjandi sjálfstæðri andlegri
tilveru eftir dauðann. Einn þeirra er
hinn norski prófessor J æ g e r, sem hef
ir haldið fyrirlestra um þessi efni í
Kaupmannahöfn í síðasta mánuði.
Berlingske Tidende flytja 15. f. m
frásögn um þann fyrirlestur prófessors
Jæger, sem var um sannanirnar, og
er þetta efni hennar:
Prófessorinn byrjaði á því að benda
á að vísindin væru oft nevdd til að
taka þá kenningu gilda sem sönnun,
sem væri betur fallin til að skýra málið
en aðrar kenningar. Og varla væri við
því að búast að öðruvísi sönnun gæti
fengist fyrir því að framliðnir menn
gætu komist í samband við lifandi fólk.
Feikna erfiði hefði þegar verið og
væri nú stanslaust varið til þess að fá
þessa sönnun — um það gæti almenn-
ijigur varla gert sér neina hugmynd. —
Menn væru alment of gjamir á að taka
það sem sjálfsagðan hlut, að borð-
hreyfingar og ósjálfráð skrift stafaði
frá framliðnum mönnum, eimkum ef
,þar kæmi eitthvað fram, sem ekki væri
á vitoröi viðstaddra. En málið væri all-
miklu flóknara en svo, að þetta gæti
talist sönnun. Dáleiðslutilraunir hafa
leitt í Ijós, að 'undirvitundin getur
geymt varurðir (ludtryk) og hugmynd-
ir, sem dagvitundin veit ekkert um, og
það er margsannað að undirvitundin
hefir mjög merkilega skáldgáfu, er fyll-
ir upp þær persónumyndir sem hún
kallar fram. petta gerir að menn hafa
orðið að herða mjÖg á kröfunum til
sannana um að framliðnir menn eigi
hlut í því er kemur fram hjá miðlum.
Menn láta sér nú ekki nægja, að heimta
að enginn sem viðstaddur er hafi vitað
það sem fram kemur — það eitt þykir
nóg til þess að spilla sönnuninni, að
atriðið sé tilfært í f jölfræðiorðabók.
pað liggur við að menn vilji ganga svo
langt að heimta að þau boð sem berast
handan að og sanna eiga tilveruna þar,
séu ekki á vitorði eins einasta lifandi
manns í heiminum.
En hvernig ættu menn þá að sann-
prófa sönnunina?
Til þess að sýna, hversu mjög menn
verða að vara sig á undirvitundinni,
las próf. Jæger upp andarannsóknar-
skýrslu eftir hinn danska sálarrannsókn-
armann Borberg, þar sem andinn fljótt
á litið „s a n n a ð“ tilveru sína. En
við nánari rannsókn kom í ljós, að alt
efni sannanarinnar lá geymt lið fyrir lið
í djúpi undirvitundar miðilsins.
En svo vandlátir sem vísindamennirn-
ir hafa, verið með sannanir, þá sagði
próf. Jæger að líkumar hefði hrúgast
svo upp fyrir þeim vísindamönnum, sem
af nokkurri alvöru hefðu sökt sér nið-
ur í málið, að flestir hefðu neyðst til
þess að álíta kenningu spíritista vísinda -
legustu skýringuna, með því að hún
gæfi skýringu á fleira en nokkur önn-
ut tilgáta. Játaði hann að þannig hefði
farið fyrir sér persónulega.
Meðal þeirra sannan sem meira en
nokkuð annað hefði þaggað niður mót-
mæli þeirra sem mest hefðu efast, væru
víxlskeytin svonefndu,sem fóru að koma
fra„. eftir dauða hins mikla enska sál-
arrannsakanda Myers. pessi skeyti koma
fram í pörtum hjá ýmsum miðlum víðs
vegar um heim og verða ekki skiljan-
leg fyr en þau koma á einn stað og hafa
verið sett rétt saman. pessi skeyti hafa
verið að koma síðustu 20 árin og hafa
nú að geyma feiknin öll af sönnunar-
gögnum.
pá nefndi prófessorinn enn nokkur
atriði, þar sem skýringin hlyti að verða
bæði örðug og langt sótt, ef ekki væri
viðurkent að skynsemisöfl framliðinna
manna hefðu verið að verki. Síðan las
hann upp nöfn ýmsra frægra vísinda-
manna, sem viðurkendu kenningu spírit-
ista sem þá lausn er væri vísindalegust
af þeim sem völ væri á. Fyrirbrigð-
in sjálf gerðu hana einmitt líklega en
aðrar kenningar ólíklegar.
— Og samt sem áður, sagði próf. að
endingu — verður það eirikasannfær-
ingin, sem verður þyngst á metum fyrir
hvem og einn, jafnvel þótt hún á vog
vísindanna verði lengstum léttvæg
fundin.
D^ii ; m ■
Látin er á Flögu í Skaftártungu þ.
16. dag janúarmán. þ. á. Bagnhildur
Ólafsdóttir, tæpra 98 ára að aldri Var
hún fædd að vorlagi árið 1823 í Holti
í Álftaveri; hafði því lifað 3 Kötlu-
gosin, og er það fátítt. Voru foreldrar
hennar Ólafur bóndi Gíslason (og Sig-
ríðar Lýðsdóttur, sýslumanns) og kona
hans Guðrún Jónsdóttir úr Vestmanna-
eyjum. Bróðir Ólafs var Gísli bóndi á
Fagurhólsmýri í Oræfum, f'aðir Por-
varðs bónda þar og föður Gísla óðals-
bónda í Papey austur og þeirra góð-
kunnu systkina. Ontiur dóttir Ólafs og
systir Ragnhildar var Sigríður hús-
fl-eyja á Flögu, kona Vigfúsar bónda
Bótólfssonar, en móðir Gunnars bónda
þar, föður Vigfúsar óðalsbónda sama
staðar; og var því Ragnhildur örnrnu-
systir hans. Frá Holti fluttist Ragnhikl-
ur með foreldrum sínum að Ljótarstöð-
um í Skaftártungu, en var svo í v”.nu-
mensku á ýmsum stöðurn: í Hörgsdal
á Síðu hjá Páli prófasti Pálssyni, í
Ásum í Skaftártungu hjá síra Jóni
Jakobssyni og því næst á Flögu hjá
þeim feðgum þremur, mun hún hafa
verið búin að vera þar um 50 ár að
mestu leyti samfleytt.
Ragnhildur var hraustbygð og fjör-
lynd og gegndi jafnt karla verkum sem
kvenna framan af æfinni. í Hörgsdal
var hún við fjárgæslu og í fjöruferðum
að vetrarlagi með þeim sonum prófasts,
Páli snikkará, föður Páls Jökuls og
Ólafi, síðar umboðsmatmi á Höfða-
brekku. Voru þær ferðir ekki hættulaus-
ar, en mesta svaðilför Ragnhildar mun
þó hafa verið hinn nafntogaði leiðang-
ur til Fiskivatna í Skaftártunguóbygð-
um, er hún fór um miðju öldina (1850)
ásamt nokkrum karlmönnum. Viltust
þau mjög um öræfin og komust nauðu-
lega til bygða aftur. Foringi fararinnar
var pórhalli bóndi Runólfsson er átti
Puríði Jónsdóttur svstur Eiríks hrepp-
stjóra í Hlíð í Skaftártungu.
Fótavist hafði Ragnhildur ekki hin
síðustu árin sakir gigtveiki, en sat þó
einatt uppi í rúmi sínu við handavinnu
vmis konai', síkát og alsjáandi til síð-
ustu stundar.
»
' 3T
Dánarfregn.
31. ágúst síðastl. andaðist að heimili
sínu Flögu í Flóa bóndinn Stefán
Brynjólfsson, Stefánssonar hreppstjóra
á Selalæk, 68 ára gamall. Var lík hans
flutt að Odda, þar sem hann var lengst
æfi sinnar safnaðarmeðlimur og jarð-
sett að viðstöddu fjölmenni. Stefán sál.
var á yngri árum einn af mestu þrek-
mönnum síns héraðs, sem bræður hans
fleiri, en hin síðari árin kendi hann
heilsulasleika, sem ekki varð ráðin bót
á. og var því hættur við búskap, enda
búinn að inna þau skyldustörf vel af
hendi, sem margan bindur fast á bú-
skaparklafann. pau skyldustörf að ann-
ast ellihrum foreldri sín mörg síðustu
æviár þeirra og ala upp böm sín vel
og trúlega. Eitt af 4 bömum hans er
Brynjólfur, sem nú stundar verkfræði-
náin í Kaupmannahöfn.
Stefán var fæddur 29. sept. 1852 í
V.-Kirkjubæ á Rangárvöllum, en flutt-
ist með foreldrum sínum að Selalæk,
og þar ól hann mestan aldur sinn. —
,,par undi hann best, þar elskaði hann
flest“, þótt atvikin bægðu honum það-
an burtu með köflum.
Eftir langa vinnumensku hjá for-
eldrum sínum giftist hann eftirlifandi
konu sinni, Guðríði Guðmundsdóttur
frá Stórólfshvoli, og byrjaði hann bú-
skap í Háakoti í Fljótshlíð, en flutt-
ist brátt aftur að Selalæk og tók við |
legt að meta skaða þann, sem togarar
gera á veiðarfærum manna, en spilling
þeiira á aflabrögðum verður aldreí
með tölum talin.
búi af foreldrum sínum og annaðist j Hinn 31. janúar síðastl. var fulltrúa-
þau þar meðan þau lifðu. Eftir það ' fundur haldinn á Bíldudal, til þess að
flutti hann búferlum að Flögu í Flóa raða um málefni þetta. Voru mættir
og dvaldist þar nokkur síðustu árin. ^ fulltrúay úr Vestur-ísafjarðar og Vest-
pótt Stefán sál. væri lítt efnum bú \ ur-Barðastrandarsýslu. En því miður
inn, átti hann margt það, sem öllun , mætti þingmaður Barðstrendinga þar
auði er betra: Hann var glaður í lund, j ekki, þrátt fyrir ítrekaða beiðui. ping-
hjálpfús og tryggur vinmn sínum, ei, I maður Vestur-ísfirðinga gat ekki mætt,
vinavandur. Umhyggjusamur faðir og . sökum fjarlægðar, enda var honum ekki
ástríkur eiginmaður, enda taldi hann ■ tilkynt fundarhaldið.
ætíð sitt öryggi mest í aðstoð og at j Á fundinum voru menn mjög sam-
orku konu sinnar. mála um þær leiðir, sem fara skyldi til
Ekkjan og börnin sakna að vonum þess að bæta strandvarniraar. Eftir
hins látna, og margir eru vinimir fleiri. f jörugar umræður um málið voru sam-
sem geyma minningu hans í heiðri.
Einn af vinum hans.
þjktar tillögur þessar:
'.•■■■ . • .) '
1. a. Fundurinn telur brýna nauðsyn
bera til þess aö ríkið taki strandgæsl-
una í sínar hendur sem allra fyrst. —
Telur hann að tvö vönduð og hraðskreið ■
eimskip, á stærð við togara, mundu
nægja. Til þess a'ð draga úr kostnað-
inum vill fundurinn sérstaklega benda
á þessi atriði:
A ð skipin sóu að öllu leyti útbúin
eins og togarar, svo að þau gætu fiskað
þann hluta ársins, sem minst þarf á
gæslunni að halda.
A ð skipstjóraefnum sé gert að skyldu
að starfa kauplaust í 6 mánuði á varð-
skipunum, áður en þeir öðlast skipstjóra
réttindi.
b. pangað til slíku fyrirkomulagi
vrði komið í framkvæmd skorar fund-
urinn á þingið að veita stjórninni fé
og leggja fyrir hana að leigja, þegar
í vor, lítið gufuskip til þess að auka.
st.randgæsluna hér fyrir Vestfjörðum
yfir sumar og haustmánuðina.
e. Sjái þing og stjórn sér ekki fært,.
að svo stöddu, að leigja gufuskip til
þess að arika þannig strandgæsluna,.
te'.ur fundurinn að nokkur bót mundi
vtrða í því, að leigður yrði hraöskreið-
ur vélbátur til þessa.
2. Fundurinn skorar á þingið:
a. Að hækka sektarákvæðin fyrir .aml
helgisbrotin að miklum mun, til dæmis
í 30—50 þúsund krónur fyrir
Oft hafa Vestfirðingar átt um sárt
að binda vegna yfirgangs togaranna,
en sjaldan eins og síðastliðið sumar
og haust. Man eg það að vísu, að fyrir
stríðið var yfirgangur þeirra oft geisi
mikill, til dæmis haustið 1903. í byrjun
vertíðar þá um haustið var kominn
besti afli hér í Amarfirði, en ekki leið
á löngu áður en togarar urðu þess vís-
ir og komu hópum saman og eyðilögðu
hann. Sá eg einu sinn 11 togara draga
vörpur sínar á milli róðrarbátanna á
firðinum. Á örstuttum tíma eyðilagðist
aflinn svo að menn urðu að hörfa heim
úr veri og höfðu þó margir mist mikið
af veiðarfærum.
Meðan stríðið stóð yfir varð nokkuð
hlé á yfirgangi togaranna, enda hafa
aflabrögð hér á Vestf jörðum verið með
besta móti undanfarin ár. Síðan stríð-
inu linti hefir yfirgangur togaranna
farið sívaxandi. I haust voru þeir svo
að segja daglega að veiðum hér í Arn-
arfirði, og voru sumir þeirra svo nær-
göngulir, að þeir drógu vörpur sínar j upp
upp undir nethelgi. Veiðarfærum spiltu j fyreta brot, og auk þess sé afli og veið-
þeir svo mjög, að fyrir kom að menn at iæri upptæk, eins og lög inæla nú
urðu að hætta veiðum vegna veiðar-; fj’rir.
færaleysis, áður en veltíð var lokið. í b. Að ákveða með lögurn, að n j ti
Svo nærgöngulir voru þeir bátunum, j yfirmenn á íslenzkum toguram land-
að stundum drógu þeir vörpur sínar \ helgislögin, þá sé sá þeirra, skipstjóri
yfir annan enda lóðanna meðan verið , eða stýrimaður, sem valdur er að brot-
var að draga eða leggja hinn. Varð- j inu, látinn missa skipstjóra eða stýri-
skipið kom að eins einu sinni hér í j mannsréttindi sín í næstu þrjú úr.
f jörðinn, og hittist þá svo á að eng- i
inn togari var að veiðum meðan skipið
fór inn á Bíldudal. Rétt á eftir að varð-
skipið var kornið þangað, kom togari
og fór nokkra hringi í kringum bátana,
og hélt því næst til hafs. — Má undar-
legt heita, hvernig togarar virðast geta
haft veður af því, sí og æ, hvað varð-
skipinu líður, enda er þetta engin vöm,
þótt varðskipið sjáist að eins sinni yfir
sumarið og haustið á jafn fiskisælum
stöðvum og Arnarfjörður er, og það
jafnvel eftir marg ítrekaða beiðni.
pað er ekki að undra, þótt mönnum
sámi slíkur yfirgangur, enda er það
bæði skömm og skaði að ríkið skuli
ekki sjá um, að landhelginnar sé betur
gætt en þetta. Menn þurfa að gera sér
grein fyrir því, að innan landhelginnar
stundar sá hluti þjóðarinnar veiðar,
sem kringumstæðanna vegna hefir eng-
in tök á því að sækja aflann út á hafið,
svo sem veikliðaðir bændur, er jafn-
framt þurfa að sinna lítilf jörlegum land
búnaði. Auk bóndans er skipshöfnin
oft ekki annað en unglingar og gamal-
menni. pað er því sérstaklega hagur lít-
ilmagnans, sem hér er um að ræða, en
því fremur ætti ríkið að láta sér hug-
Tillögur þessar voru því næst afrit-
aðar og sendar þinginu ásamt allítar-
legri greinargerð í bréfi.
Mönnum getur varla blandast hugur
um, að hér er stefnt í rétta átt, að því
er málefni þetta snertir. pað er þegar
fengin reynsla fyrr því, að strandgæsla
í höndum Dana er oss ófullnægjandi,
enda mun nú alment viðurkent að vér
verðum að stefna að því markmiði að
taka strandvamimar í vorar" hendnr.
pröskuldurinn, sem framkvæmdir £
þessu máli stranda á, er féleysið. —
Kostnaðurinn við að halda úti einu
stóra gufuskipi mundi verða oss ofvax-
inn. Vér þurfum því að reyna að finna
þá leið, sem sameini þetta tvent, að
gera strandgæsluna betri og kostnaðinn
kleifan. — Fundurinn hefir með til-
lögum sínum bent á þá leið, sem virðist
sameina bæði þessi atriði. pað er eng-
um efa undirorpiö, að tvö lítil gufu-
skip mundu veita betri vöm en eitt stórt
Stærð skipanna virðist ekki hafa mjög
mikla þýðingu, heldur hitt að þau séu
hraðskreið.
Yrði valin sú leiðin, að kaupa tog-
ara, mundu þeir geta fiskað töluvert
haldið um að gæta hans. pað er mögu- upp í kostnaðinn, að minsta kosti jrfri