Ísafold - 26.07.1921, Blaðsíða 2

t
ÍSAFOLD
i
flótta þegar i stað og var símað til
Peking eftir hjáiparliði. I Mukden,
skamt fyrir austan Peking, sat hér-
aðsstjórinn voldugi, sem kveðst hafa
300 þúsundir manna undir vopnum
og lætur rikissjóðinn borga sér mála
fyrir þá. Og í Peking og .lágrenni
er 200 þúsund manna her, sem
héraðsstjórinn þar, Tsao Kun, teknr
mála fyrir hjá ríkinu. Þegar hjálp-
arbeiðnin kom til þessara tveggja
landvarnarmanna, var hvorugur þeirra
fáanlegnr til að fara með lið til
Urga heldur vísiði hvor til ar.nars,
en stjórnin í at ekkert aðhafst. Þess-
ir 6000 byltingamenn urðu ofjarlar
kinverska hersins mikla og gátu boð-
ið stjórninni byrginn.
Nokkru síðar lýstu uppreistnar-
mennirnir yfir fullu sjálfstæði Mon-
golíu. Og rússneskar hersveitir
sóttu fram austur á bóginn og kom-
ust alla leið austur að landamæra-
héruðum við Kalgan, en þaðan er
ekki nema 5—7 klukkustunda járn-
brautarferð til Peking, og stafar
Kinverjum hin mesta hætra af þeim
Þannig hafa atburðirnir i Urga, sem
stjóminni hefði átt að veitast létt að
afstýra, ef ráð hefði veiið í tíma
tekið, orðið til þess að skapa sjáif
stæði rikisins nýja og stórfeida hættu
auk þess að viðlent landflæmi hefir
orðið viðskila við ríkið.
Þannig hefir norðurhluti hins víð-
lenda kinverska rikis nú liðast frá
og orðið sjálfstætt riki í orði kveðnu.
En þá er að lita á annan hluta
Kínaveldis, miðhiuta Asíu, Tibet.
Þar er litlu betur ástatt. Snemma
í vetur fóru að birtast fregnir af
óeirðum í Tíbet. Kinverska hérað-
ið sem liggur að Tíbet að austan-
verðu heitir Sinkiang. Réðust Tibet-
búar iun í þetta hérað með her
mamja í janúar i vetur og ráku Kín-
verja á flótta. Þeir sendu til Peking
og beiddust bjálpar, en stjórnin gat
ekkert liðsinni veitt þeim. Tíbetbúar
halda áfram sókn sinni austur á bóg-
inn, og þegar síðast fréttist var hér-
aðinu Szechuan farið að stafa hætta
af framsókn þeirra. Hafa þeir tekið
ýmsa kinverska bæi og náð ýmsum
stöðum, sem hafa mikla hernaðar-
lega þýðingu, og er talið að erfitt
muni veitast að ná þeim aftur. Þeir
sem kunnugir eru málum, fullyrða,
að það séu Mongólar sem æst hafa
Tíbetbúa til ófriðar gegn móðurland-
inu. Og að Rússar rói undir á bak
við.
Fjármál Kínverja eru i svo mik-
illi óreiðu, að margir furða sig á,
að ekki skuli komið í algert þrot
fyrir iöngu. Á reikningum ríkisins
eru útgjöldin yfirgnæfandi en tekjur-
að kalla engar og alt hefir því ver-
ið gert með lánum á undanförnnm
árum. Verkleg fyrirtæki, sem hið
opinbera hefir rekið, hafa orðið að
hætta vegna fjárskorts. Og vilji
einstaklingar byrja á einhverju nýju,
er stjórnin oftast fljót til að finna
lagabókstafi fyrir því, að krefjast
megi svo mikilla skatta af þeim, að
þau hætta von bráðar. Seinni hluta
ársins 1917, og árið 1918 og 1919
tók stjórnin afarmikil lán erlndis.
Stjórnin tók lán þessi sjálf og um-
boðsmenn stjórnarinnar, sem voru
á hverju strái, tóku lán, hermálafull-
trúar héraðanna tóku lán — alt í
umboði stjórnarinnar — og þá veltu
aliir sér í peningum. Mest af lán-
um þessum var tekið í Japan, og
voru til skams tima: eins, tveggja
°g þriggja ára. í ár eiga Kínverjar
að endurgreiða mikið af þessum lán-
um. En hvar á að taka peningana?
Tekjur ríkisins eru áætlaðar 600
milj. en af þeim ganga 480 milj.,
til hersins. Svo koma öll önnur
útgjöld og afborganir af eldri lánum
í Evrópu og Ameriku, áður en röð-
in kemur að afborgun nýju lánanna.
Af þeim eiga þeir t. d. að 'greiða
J pönum einum iéo miljón krónur
í ár. Svo eifitt mun veitast a.ð
láta tekjur og gjöld vega sa’t, nema
með nýjum lánum.
Shantumr-rai\ið er eitt af vand-
ræðamálum Klnverja á þessum vand-
ræðanna tímum. Japönum leikur
hugur á að ná yfirráðum yfir þessu
landi og hafa haft allar klær úti til
þess. Leiðin sem þeir telja hag-
vænlegasta tíl þess að ná tökum á
Kínverjum er sú, að láaa þeim fé
og gera þá fjárhagslega háða sér, og
bera hinar öru lánveitingar þeirra á
síðustu árum vott um, að þeir eru
byrjaðir á þessari aðferð. Treysta
þeir sér til að koma vel ár sinni
fyrir borð hjá Kinverjum, ef stór-
veldin láti þá.afskiftalausa. Þessvegna
fóru þeir fram á það í fyrrahaust,
að fá að gera einir út um Shan-
tung-málið við Kínverja, en stór-
veldin neituðu. Nú vill einn mesti
dugmaður Kínverja í utanríkismálum
dr. Wellington Koo leggja Shantung-
málið fyrir alþjóðasambandsráðið til
úrslita. En stjórnin í Peking verð-
ur að samþykkja, að svo verði gert.
Og sumir draga í efa, að hún þori
það. Japönum er meinilla við, að
Sbantung-málið komistfyrir Alþjóða-
sambandið og þykir Iítil von til að
koma fram vilja sinum, ef það eigi
að f]alla um málið. En kínverska
stjórnin er hrædd víð Japana eins og
mús við kött, og vill sist af öilu
móðga þá nú, um sama leyti sem
þessar 160 milj. eru að falla I gjald-
daga.
Úr fjárhagsógöngunum stendur
Klnverjum að vlsu ein leið opin.
Hinn 15. okt. gerðu amerikanskir,
enskir, franskir og japanskir bankar
samning með sér um að veita kín-
versku stjórninni eða stjórnunum
alla þá fjárhagshjálp, sem með þyrfti
frá öðrum löndum. Þetta banka-
samband, sem gengur undir nafainu
»The China Banking Consortium*
ræður yfir svo miklu fé, að það
getur veitt alla þá fjárhagslegu að-
stoð, sem Kinverjar þurfa. En Japan
á einna mestan þátt í þessum fé-
lagsskap, og grunar marga hvar fisk
ur liggi undir steini, og að þetta sé
einn liðurinn í tilraunum Japana til
þess, að Kínverjar missi fyrir fult
og alt fjárhagslegt sjálfstæði sitt.
Enda eru þegar farnar að berast
fréttir af ráðagerðum um, að fjár-
málastjórn Kinverja verði sett undir
eftirlit stórþjóðanna.
Af öllu því sem hér hefir verið
sagt, virðist mega ráða, að þreng*
ingartimar séu nú i Kína, og ýms
dauðamerki á »himneska ríkinu«.
Og Iikurnar til þess að það gliðni
i sundur eru óneitanlega miklar.
Geta áhrifin orðið vlðtæk og þýð-
ingarmikil fyrir allan heim, ekki sist
fyrir Japana, B.mdarikjamenn og
Rússa. Kina er auðugt land og í-
búarnir á 4. hundrað milj. Mundu
margar gráðugar hendar vilja seil^st
eftir feng úr dánarbúinu ef til skifta
kæmi.
-0
Lán Þjóðverja.
Símað er frá Berlín, að rikisbank-
inn þýski hafi fengið 50 milj. gull-
marka lán i Hollandi auk þess sem
áður er fengið, og er verið að semja
um fleiri Ún.
Honungskveð ja.
Ferðapistlai*.
Kvœði þetta er frumort á latínu af Páli skólakennara Sveins-
syni og var ætlast til að það yrði flutt konungi I almennum mann-
fagnaði, en af einhverri ástæðu komst það ekki á »prógrammið«.
Var konungi þá fengið kvæðið af ritara hans (hr. J. Svb.), skrifað
af höfundi sjálfum og í vandaðri kápu. Þakkaði konungur höf-
undi kvæðið í veislu, er hann hélt honum og fleirum í höll sinni
(Mentaskólanum) þ. 3. júlí.
Þýðingin, sem hér birtist, er eftir eitt af elstu og merkustu
skáldum landsins (V. B.). Er hún í tvennu lagi; önnur er í Morgun-
blaðinu að mestu með sama bragarhætti og frumkvæðíð, (sem
er ort við »hexameter« og »pentameter« á víxl).
1. Þrumaði Norðri
og þungan stundi
úfin aida’, er sló
agndofa jörð.
Var þá sem upp
um vetur leysir
snæ með haglhryðjum
og hvössum vindum.
2. Hvað er nú, ísafoldl
Ert þú skjálfandi?
Er það af ótta
eða gleði?
Eða’ er það eldur,
er innra brennur ?
Eða öldufall,
er æðir við strönd?
3. Ekkert er að óttast,
íslendingur!
Hlær mild móðir
við mögum sinum.
Fagnar hún frelsi,
er nú fengið er,
eftir aldir sex,
aftur að nýju.
4. Fagnið nú, fjöll
og fannatindar,
björg og brekkur
og blálækir!
Samfagnið allir
Islands synir!
þakkið gefna gjöf
góðu heilli!
5. Heilsið höfðingja,
þeim er heill til bar
til lykt?.’ að leiða
langvinna þrau.t,
þá er áður
afi’ og faðir
höfðu unnið að
ágætlega I
6. Göfugur konungur,
Kristján níundi,
fyrstur konunga
sá vort föðurland.
»Faðir föðurlands«
færandi hendi
kom með góða gjöf,
þá er gladdi mengi.
7. Síðar arfi hans
og eftirmaður
sömu leið lagði
að landi voru.
Hafði hug til vor
sem höfðingja sómdi
Friðrik öðlingur
hinn áttundi.
8. En þú, Kristjáni
ert hian þriðji fylkir,
hér er stigur
á ströndu vora.
Heill með drotningu
hingað kominn I
Heill einnig
með horskum sonu'm!
9. Óskum vér allir
á ísahauðri:
»Stig heilum fæti
á helgan völl!«
Oft er eldur
und isi köldum;
hlýjar eru vorar
heillaóskir!
10. Leystir þú læðing,
þann er lengi batt;
en aftur annan batst
enn traustari.
Tvö voru löndin
tengd með lögum:
Bindur þau nú bróðerni
og buðlungs gifta.
11. Ráð nú þjóðum þeim,
er þau lönd byggja,
vísir hinn vínsælil
vel og lengi.
Yfir ýmisleg
örlög manna
leiddu þjóðir þær
þeim til heilla!
12. Mikill er haldinn
herkonungur,
sá hernað hefur
hugutnprúður.
Meiri mun þó sá,
er mörgum getur
varist óvinum
veglundaður.
13. Mestur mun þó sá,
er megnað fær
ófriði’ að afstýra
ógurlegum;
öllum til heilla,
en einkum sínum,
og þá sjálfum sé
til sæmdar stórrar.
14. Hafðu þakkir þá,
þengill göfgil
fyrir það,
að forðað gatstu
bræðrum og þeguum
við blóðugu,
ægilegu
alþjóða striði.
15. Kristjdn tíundil
þig kalla má
friðarhetju, —
og þitt frægðarnafn
lengi mun ljóma,
og lofstir þinn
eigi mun hverfa,
þótt aldir liði.
16. Helgu starfi
stýr þú lengi,
með guðs hjálp
og góðra manna,
oss til heilla
sem áður fyr,
og þér til sæmdar
sjálfum, gylfi!
17. Auðnist það aftur,
að öðru sinni
fósturland vort
þú fáir litiði
Auðnist það einnig
ágætum niðjum,
hingað að koma
heilli góðu!
18. Heifl þér hilmisætt
Hatninqjubor^ar,
hér er rikt hefir
œeira’ en hálfa öld!
Eins og Haminqja
afa’ og föður
fylgdi jafnan,
svo fylgi’ hún þér I
19. Lif þú, Kristjánl
lengi og vel,
kostakranzi
krýndur fögrum.
Lifi nafn þitt
lengi og vel,
heiðri krýnt
i konungaröð!
20. »Líf og lengi,
þú hin lofsæla
/ drottin^ dýr 1«
Svo dróttir kveða.
Lifi’ og lengi
lofðungs synir,
göfgir synlr
af góðri ætt!
Eftip Bjarna Sæmundsson.
Niðurl.
Nú var loks tími og tækifæri til
að hugsa um miðdagsmatinn og
settust eius margir við borðið og
rúm frekast leyfði — ertur og flesk
á boðstólum — á betra var ekki
að kjósa. Svo stóðum við upp, svo
kom annar hringur, mest kvenfólk,
og svo þriðji hringur, eintómar kerl-
ingar, uns allir farþegar voru mettir.
Þetta hafði eg reiknað út, þegar eg bað
bryta að fresta máltiðinni, en hann
ekki, og held eg að hann hafi ekki
verið mér neitt þakklátur fyrir, hve
mikið gekk upp af fleskinu, en mér
fanst eg hafa gert góðverk. Eg vil
benda strandferðaskipstjórum vor-
um á Hornafjörð, sem ágætan stað
til að skreppa inn á, þó að þeir
eigi ekki beint að koma þar við,
svo að farþegar geti einu sinni feng-
ið sér máltíð i næði.
Eg hafði aldrei verið inni á Horna-
firði fyr og var nú svo heppinn, að
veðrið var inndælt. Fjallasýnin var
mér kunnug áður, en fjörðinn sjálf-
ann, nesin, Hólmana og eyjarnar
hafði eg ekki séð nema tflsýndar í einni
bendu, úr ósnum. Fjörðurinn er
lón, afarmikið flæmi, ekki sist ef
Skarðsfjörður er talinn með, kolmó-
rauður af leirnum úr »fljótunum«,
Hornafjarðarfljótum, og á fyrir sér
að fyllast og verða að flæðilandi, svona
einhverntíma í framtíðinni. Eyjarnar
og hólmarnir sýnast fljóta, sum allhá
og algræn, á straumýfðum firðinum,
sem eins vel má kalla vatn, þvi saltur
er hann varla svo langt frá ósnum,
en Nesin teygja tanga og hóla út
á milli þeirra, og þar stendur kaup-
túmð Höfn, að vísu ekki enn nema
á landi, en kemst liklega bráðum
út i eyjarnar og verður þá Venezia
íslands. Borgin er ekki stór ennþá,
en hefir nú snögglega þokast stórt
skref áfram, og tekið stakkaskiftum
þar sem hún er orðin mótorbáta-
verstöð fyrir Austfirðinga og heima-
menn, er stunda þaðan þorskveiðar,
með lóð og netum á vetrarvertíð,
rétt fvrir austan ósinn. Um vetur-
inn höfðu gengið þaðan 3°—4°
bátar, fáeinir af þeim þar til heim-
ilis. Væri óskandi, að Hornafjörður
gæti eflst sem fiskistöð, því að af-
staðan er ágæt, en staðhættir i ýmsu
tilliti erfiðir: ósinn, isrek og grynn-
ingar í firðinum. En alt mætti það
laga ef nóg væri fé.
Eg var alt kvöldið í landi og gat
skoðað mig dálitið um, þvi að við-
sýni er töluvert af hólum kringum
þorpið, heilsað upp á lækninn úti
á hæsta höfðanum og þakkað hon-
um fyrir samveruna austur, á Ster-
Iing; hann talar öll heimsins tungu-
mál og syngur eins og engill. Svo
var eg hjá Þórhalli kaupm. Daniels-
syni. Hann kom með skipinu frá
Seyðisfirði, var með á bílnum til
Egilsstaða, eins og áður er vikið að,
og var hrókur alls fagnaðar um borð,
sá sem mest reyndi að halda »hú-
mörinu* uppi í farþegum og svo,
var hann hugulsamur, að hann kom
með dálítið af skógi ofan af Héraði
og gróðursetti hann á Suðurlandi,
og vökvaði með sjó (ný aðferð sem
eg vil benda Kofoed á) svo að við,
sem ekki vorurn efra, gátum notið
skógarins um borð. — Þar hitti eg
ungan enskan jarðfræðing, Mr.
Hawkes frá Newcastle. Hann hafði
komið fótgangandi, einn sins liðs,
með hest í taumi, alla leið frá Rvík,
og ætlaði til Seyðisfjarðar, hafði vað-
ið ýmsar ár og klifrað upp um
Hornafjarðarfjöllin. Þó var hann