Ísafold - 03.08.1921, Blaðsíða 1

Vikublað. Verð : 5 kr.
árg. — Ggalddagi 1.
júlí.
Símar 499 og 500.
Ritstjórar: Vilhjálmur Finsen og Þorsteinn Gíslaeon..
Afgreiðsla og inn-
heimta í Lækjargötu
2. — Talsími 500.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
XLVIII. árg.
Reykjavík, Miðvikudaginn
3
ágúst 1921.
31 tölublað.
H.f. „Völunður"
Timburverslun — Trésmiðja — Tunnugerð
Reykjavík.
Smfðar flest alt, er að húsbyggingum (aðallega hurðir og
glugga) og tunnugerð (aðallega kjöttunnur og sílðartunnur) lýtur
Selur flestar algengar tegunðir af timbri (furu og greni)
hús, húsgögn, báta og amboð.
Ábyrgist viðskiftavinum sínum nær og fjær þau bestu við-
skifti, sem völ er á.
Fljót afgreiðsia. Símnefni: Völunður. Sanngjarnt verð-
bær, sem sendar eru Lögréttu eða
ísafold, birtast i biðum blöðunum
og ná þannig mestu útbreiðslu um
landið, sem fianleg er — Verðið
þó hið sama og iður var í öðru
blaðinu.
Sv. Jónsson & Co.
Hirkjustræti 8 Ð- Reykjavík.
hafa venjulega fyrirliggjanöi mikl-
ar birgðir af fallegu og enðingar-
góðu veggfóðri, margs konar
pappír og pappa — á þil, Ioft
og gólf — og gipsuðum loftlist-
um og loftrósum.
Talsfmi 420. Símnefni: Sveinco.
N HHinA!
A landbúnaðarsýningunni stóð til
að sýnd yrði plógvél ein nýrrar teg-
undar, sem náð hefir mikilli úlbreiðslu
á síðustu árum. En milliferðaskipin
gátu ekki flutt vélina hingað í tæka
tíð, svo sýningin varð af henni og
var það illa farið, því þar er um
nýung að ræða, sem bændur hafa
vonandi gott af að kynnast.
En nú með Lagarfoss kom vélin
hingað og er byrjuð að starfa. Hún
rótar upp jörðinni suður í Fossvogi
og sýnir þau vinnubrögð, að plæg-
ingaraðferðirnar sem menn eiga að
venjast virðast fornaldarlegar.
ÞúfnabaninD, en því nafni hefir
vél þessi verið nefnd og er réttnefni,
er dráttarvél mikil, er hefir 85 hesta
afl og gengur fyrir benzini. Er hún
á fjórum hjólum og eru framhjólin
smá, en afturhjólin afarstór; þvermál
þeirra er á fjórðu alin. Þar sem
jarðvegur er votlendur má setja stál-
hlífar metersbreiðar á hjóhn, svo
vélin sökkvi ekki i, og ennfremur
varna breiðu hjólin vélinni því að
velta um koll, þó mikill sé hliðar-
halli. En á harðlendi og sléttu eru
mjó hjól notuð. Breiðu hjólin gera
það einnig að verkum, að vélin
gengur slyðrulatíst yfir hvað mikið
kargaþýfi sem er. Má nota þennan
hlnta vélarinnar til alls þess, sem
dráttarvélar eru venjulegs notaðar til.
Vegur »togari« þessi nálægt 4 smál.
en nokkuð meira ef breiðu hjólin,
eða hjólskórnir eru á.
Plægingarvélin er fest aftan i
dráttarvélina. Er það sívalningur
freklega þriggja metra langur, hjól
sitt á hvorum enda, en ás á milli.
Á ás þennan eru festir plóghnifar,
þverbeygðir i endann, þannig að þeir
skera bæði lárétt og lóðrétt þegar
sivalningurinn snýst. Tala þeirra er
mismunandi eftir þvi hvað smátt á
að mylja svörðinn en oftast eru not-
aðir frá 100 til iso hnifar á sivaln-
inginn. Drifás gengur frá aflvélinni
til sívalningsins, og snýr vélin hon-
um með miklum hraða. Getur sá
sem stýrir vélinni haft fulla stjórn
á piógsívalningnnm, lyft honum upp
svo að hann sneTti ekki jörðina og
beitt honum misjafnlega djúpt með
einu handtaki.
Þegar plægt er snýst sivalningur-
inn með miklum hraða, tætir gras-
svörðinn í tætlur og þeytir hon-
um Iangar leiðir aftur undan sér.
Við tilraunirnsr í Fossvogi var not-
uð stutt en sterk tegund af hnífum
og var plógfarið 8 þumlunga djúpt,
miðrð við að yfirborðið hafi verið
siétt að kalla, því vélin er svo þung
að hún press'sr niður þúfurnar áður
en sívaluingurinn fer yfir þær og
plægist því svörðurinn milli þúfna
miklu betur en með gamla plæg-
ingarlaginu. Jörðin tætist í sundur,
moldin fer í dust, en grasrótin í
sroáflyksur, sem liggja efst i flaginu.
Er það langt til að sjá eins og
plægð og margherfuð slétta, sem
staðið hefir yfir sumartima og er
byrjuð að gróa. En þegar nær er
komið, sést að flagið er nýplægt,
en meira liggur af grasrótartætlun-
um ofan á en í venjulegum sléttum,
vegna þess að þær eru léttari en
moldin og hafa orðið efstar þegar
plógurinn henti þeim af sér. Eftir
eina plægingu með 100 hnifum lit-
ur flagið mjög vel út en sé það
plægt aftur og fleiri hnifar notaðir
er svo vel frá því gengið, sð full-
yrða má, að ókleyft sé að vinna
verkið eins vel með verkfærúm þeim
er hingað til hafa verið notuð hér
á landi, hversu vel sem til ervand-
að, og hvað mikið sem til er kostað.
Við tilraunirnar i Fossvogi sem
gerðar hafa verið á þurrum móa og
mýrlendi, fór vélin álika hart eins
og maður gengur hægt, og breiddin
sem hún hefir fyrir í einu er 2lh
meter. Geri maður ráð fyrir að
hún fari fjóra kilómetra á klukku-
tfma, ætti hún að piægja einn hekt-
ara á klukkustuud. En þá verður
spildan sem hún vinnur á að vera
stór, svo engar séu tafir við að snúa
við. A mjög smáum spildum má
ekki láta vélina vinna, þvi þá fer
of mikill tími til ónýtis. Jarðveg-
urinn má ekki vera grýttur; að vísu
gerir evki mjög mikið til þó lausir
steinar ekki stórir séu hér og hvar
á stangli, en jarðfastir steinar mega
ekki vera fyrir. Að öðru leyti ger-
ir ekkert til hvernig landið er, það
má vera hversu stórþýft sem vera
skal, votlendt og jarðvegurinn seig-
ur.
Og af þesskonar jarðvegi er nóg
til á íslandi. Svo mikið, að allar
jarðabætur sem gerðar hafa verið á
síðari árum eru þar eins og dropi i
hafinn. En með komu þessarar vél-
ar hingað, virðist mega ætla, að það
vopn sé fengið gegn þúfunum, sem
ráðið geti niðurlögum þeirra I stór-
um stil. Þúfnabaninn einn getur
sléttað meira, en gert er nú með
plóg og herfi á öllu Iandinu.
Má þvi fullyrða, að hér sé verk-
færi það fengið sem meiri þýðingu
hafi fyrir íslenskan landbúnað en
nokkurt það tæki er hingað hefir
komið áður. Vélin hefir verið feng-
in hingað til reynslu frá Stokkhólmi
en þýsk er hún að uppruna. Verð-
ur hún til reynslu hér i tlu daga á
ábyrgð verksmiðjunnar og stjórnar
henni maður frá henni. En sjálfsagt
er að Búnaðarfélagið fái þann styrk
hins opinbera sem með þarf til þess
að kanpa vélina, því hún hefir sýnt
það að hún hæfir betur staðháttum
hér en nokkurt landbúnaðarverkfæri
útlendt er hingað hefir komið. Verð-
ið er að visu mikið — éo þúsund
krónur, — en afköstin eru lika
stórkostleg.
-0-
His ttn.
liokkur bréf til P. G.
m.
28. jan. 1897.
Góði vinurl
Þökk fyrir vinsamlegar lfnur, og
til stakra heilla og hamingju með
hand! Mig undrar — og marga
hér — vðar þor og áræði, en þetta
yðar plan var sjálfsagt fyrir löngu.
Má og vera að timinn sé kominn
til að realisera þesskonar blað
— annars situr skuldaskifta- og
skilleysis-þrældómurinn enn eins og
tappi í hálsinmn á alþýðu þessa
lands. Eg hef sagt upp öðru blaði
og keypt 1 kvartal af íslandi, og
eflaust fáið þér fleiri og fleiri áskrif-
endur (d : kaupendur), ef yðar fyrstu
blöð verða i meðallagi (hvað þá
heldur ef góð þykja) og ef þér eigið
flutningsmenn og grjótpála hér og
hvar um 'andið. Verst er féleysið —
féleysið — féleysið. Að hafa sem
flest, tína til sem fjölbreyttast —
það er hjá oss eitt aðalspursmál.
Að vera radical, orginal, andrikur,
skömmóttur, partiskur — getur alt
dugað vel um stund og í viðlögum,
en — af því »veröldin jakkar við
að tarnac eins og Árni i Görðum
sagði, þá verður drjúgum að spila
á almennustu strengma, og það eru
alþýðunnar 5 skynfæri: sjón, heyrn
o. s. frv., með öðrum orðum, það
sem fjöldinn skilur og fjöldann dreg-
ur, það eina dugir og — dregur.
Feginn hefði eg séð þýðingu mína
af Brandi i blaði yðar, en nú hefir
Bókmentafélagsdeildin i Reykjavik
fengið handritið og atlar að prenta
það og — borga. En hvenærf Af
þeirri ástæðu þori eg ekki að senda
yður niitt handrit né leyfa að það
sé prentað, sist þá nema kafla úr
þýðingunni. En máske þér vilduð
tala um þetta mál við forseta deild-
arinnar doktor Ólsen, því vera má
hann leyfi að úr þvi sé prentað —
eða stlji vður handritið fyrir sama
verð og það mundi borga mér.
Biðum við: Eg skal skrifa doktor
Birni og undirbúa málið áður en
þér svo talið við hann. Þýðingin
er viða góð — viðast vona eg —
þó sjálfur segi. Það er mér vork-
unnarlaust að bjóða öðrum út að
þýða eftir alt mitt heimskulega bar-
smiði við að þýða útlend lista-
verk.
Nú hef eg nýtt frumsmiði á stokk-
unum — drama, en gengur seiut,
þvi annir, kuldi, sollur og allskonar
efri áranna fyrirmunanir trufla og
tefja fyrir, en langt er eg kominn
með þess ýyrstu %erð. — Gerið svo
vel — i kyrþey — að komast eftir
hvort ísafoldar-fyrirheitið (1000 kr.
fyrir gott íslenskt drama) standi enn
við makt, og sé svo, hverjir sé rit-
dómendur — og senda mér Hnu þar
nm til baka. »Stefnir* heldur áfram,
hér, en ekki er eg iengur í hans
ritnefnd — hinir voru mér miður
liprir samverkamenn, og eg hef
máske lag á því að ráða litlu þar
sem eg er, 0: mig vantar pesskonar
ambition, og kom hér of gamall,
en til eru þeir sem segja, að hætti
eg að rita i það organ muni það
fremur megrast en fitna. —- Hafið
þér mynd yðar að traktera gamalt
fólk á?
Með virðing og vinsemd
Matth. Jochumsson.
Þessi »Hörður« í Daqskránni er
töluvert merkur stilisti og andans
nýgræðingur, annars fellur oss blaðið
sic & sic. — Um Bjarka stórt spurs,
Þ. E. er þar i klipu, félitill og heilsu-
linur og ef til vill of einbæfur og
orginal til að skapa blað á Aust-
fjörðum — móti Austra. En þar er
gjæring i mörgu og má vera að
margt sé þar mögulegt — þar sem
deyfð og vani daglega deyja eða
ummyndast.

Dýrtíðin.
Nýkomin Hagtiðindi flytja að
vanda yfirlit yfir smásöluverð á ýms-
um nauðsynjum á siðasta ársfjórð-
ungi ásamt samanburði við fyrri
tima. Yfirlit þetta sýnir yfirleitt
lækkun, hvoit sem miðað er við 1.
april eða júli í fyrra. Einstaka vöru-
tegund hefir hækkað i verði, nefni-
lega bankabygg, rúsinur, kaffibætir,
súkkulaði, mjólk og nautaket, sem
alt er heldur dýrara nú, en það var
1. júli I fyrra, þó eigi muni það
miklu. En hinsvegar hafa ýmsar
nauðsynjar lækkað mjög mikið í verði
\ sama tímabili, hrisgrjón úr 2 kr.
niður i 83 aura, Cug®grjón úr a.03
niður í 1.01, kartöflumjöí álíka mi’<-
ið, kandis úr 3.57 i 1.99, melís úr
407 ^175, kaffi úr 4.00 i 2.72,
saltfisrar úr 1.50 i 103 og kol úr
48 kr. i 25.60 skippundið. Þessar
tegundir hafa fallið mest i verði, en
aðrar að nokkrum mun.
1 samandregnu yfiiliti er birt hlut-
fallið í hundraðstölum milli vöra-
verðsins fyrir striðið og þess sem
var 1. júli. þ. á. Verðhækkunin
nemur á brauði 300%, á kornvör-
um 23 *7o, * kálmeti 26 5°/0, á sykri
302%, á kaffi, te og súkknlaði 115%,
á feitmeti, mjólk, osti og eggjum
279^0, á kjöti 364%, á fiski 19470,
á sápu og sóda 35 6°/0, og á stein-
oliu og kolum 367°/0. A siðasta ári
hefir lækkunin orðið mest á stein-
olíu og kolum 38°/0, á sykri 32^0,
á fiski 28% og kornvörum 27°/0.
Hafa vörur þannig lækkað alt að
þriðjungi á siðasía ári.
í skýrslunni er talið, að vöruverð
hafi að meðaltali hækkað um 270^0
siðan slriðið byrjaði, en meðallækk-
un á síðasta ári er talin vera i7°/0,
en 2o70 á siðustu fimm ársfjórð-
ungum og 4°/0 á siðasta ársfjórð-
ungi. En séu matvörur einar taldar,
er verðhækkunin siðan fyrir stríð
259%. Er þetta svipuð niðurstaða
og er hjá nágrannaþjóðunum. Þeir
vöruflokkar,- sem mest hafa fallið i
verði hafa aldrei verið taldir með í
skýrslunni, svo sem vefnaðarvara og
skófatnaður. En eitt mesta dýrtíðar-
bölið, húsnæðisleysið helst óhindrað
en húsaleigan er tilfinnanlegur út-
gjaldaliður. En nú eru byggingarefni,
einkum timbur farið að falla stórum
í verði, svo að væntanlega verður á
næstunni farið að byggja aftur, þó
miklum vandkvæðum sé bundið,
einkum vegna hins mikla vinnu-
launakostnaðar við húsasmiðar.
■O-
filPHiPlail li MllFlOlÉl.
Fyrir mánuði bárust þær fréttir
viðast hvar að úr Evrópu, að von
mundi óvenjulepa góðrar uppskeru.
En siðan hafa þeir atburðir orðið,
að uppskerubrestur þykir einsær i
sumar.'
Það eru þurkarnir sem eiga sök á
þessu. Akrarnir döfnuðu ágætlega i
vor, en þegar kom fram í júlimán-
uð hætti alveg að koma regn úr