Ísafold - 26.10.1921, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD
*
• T
Yondjarfur, vaskur,
vinur starfs og dáða,
hnýsinn um samtíðar hagkvæm j
ljós-
Stórliuga og sterkur
stóð í sóknarbrjósti
og framtaks blysin bar að Kjós. j
Stóð hann við stýri,
stýrði héraðskneri, .
handstyrkur d'ável um hálfa öld;
árvakur, ötull,
eldinn fús að sækja,
e" yki landsins ljósahöld.
Mætast því margir ,
mannahugir þýðir
höfðingja sliks við heimanför.
Hvaðeina hverfur. ,
Hvert miindi haldið?
Því gjálda vonir geðþekk svör.
Blíðar með blævi
berast uiðja kveðjur ,
sunnan og vestan um f jöll og flóð. ^
Máttlitlu máli |
má ei fóstrin þakka.
því betur kveður hugsun hljóð. ,
Jak. Thor.
fiinn bErsyndugi,
Skáldsaga eftir Jón Bjömsson.
-0~~
Frá útlöndum.
Efri-Schlesíu skift.
Svo sem kunnugt er gat æðsta
ráð bandamanna eigi orðið ásátt
um skifting Efri-Schlesíu milli
Pólverja og Þjóðverja í sumar.
Hretar og Frakkar voru þar á
öndverðum meið, og drógu Frakk-
ar taum Pólverja en Bretar héldu
fram málstað Þjóðverja. Bretar
hefðu getað knúð fram þá skift-
ingu, er þeir vildu vera láta, á
fundinum, því ítalir og Japanar
fylgdu þeim aö málum, en það
hefði orðið til þess. að rjúfa banda
lag Frakka og Englendinga, því
Frakkar hefðu ekki undir neinum
kringumstæðum unað við þau úr-
slit. Því tók Lloyd (Jeorge til þess
bragðs, er í óefni var komið, að
leggja til að málinu yrði vísaö til
alþjóðasamhandsráðsins í Grenf. ■—
Þar var enn togast á um hríð, en
um miðjan þennan mánuð voru til-
lögurnar um skiftinguna fullgerð-
•ar og sendar til æðsta ráðsins í
París. Samkvæmt þeim verður
skiftingin þannig, að landamærin
iiggja fyrir austan Leibnitz og
Beuthen og um Kattowitz og það-
an til suðvesturs að Oder skamt
fyrir sunnau Ratibor. Pá Þjóð-
verjar allar þessar borgir, en bæ-
irnir Tarnowitz og Köiiigshiitte
verða eign Pólverja. Þegar þessi
tiðindi spurðust urðu Þjóðverjar
hinir ræiðustu og þýskt fólk í
Efri-Schlesíu tók sig upp þúsund-
um saman og hélt til Þýskalands.
Pólskir uppvöðsluseggir réðust
einnig með her manns inn í Efri-
Sehlesíu, er úrslitin urðu kunn,
en voru hraktir þaðan aftur, og
stjórnin í Varsjá lofaði að gæta
allrar reglu af Pólverja hálfu. Úr-
slitin eru sigur fyrir Pólverja og
Frakka, en eigi aö síður hafa Eng-
lendingar fallist skilmálalaust á
tillögurnar, 0g eru þær nú sam-
þyktar formlega af öllum hlutað-
eigendum. Er þegar farið að
merkja landamærin og landskifta-
nefnd Pólverja og Þjóðverja tekin
til starfa. Er þess tæplega að
vænta «ð róstur og óeirðir verði
út af þessum málalokum.
Hins vegar hafa úrslitin dregið
.annan dilk á eftir sér, er orðið
Og smámsaman barst Skarphéðni það til
eyrna, hver væri farinn að vinna á móti
honum. Hann brosti, ei honum var sagt
þetta. En undir niðri fyltist hann ókyrð og
kvíða. Hann mintist viljastyrksins og heift-
arinnar, sem bjó í brúnum og augum þess-
arar konu. Og hann vissi það, þegar móð-
urinni flnst hún þurfa að hefna einhvers
fyrir barn sitt, hrynja fjöllin í rústir, ef hún
býður svo. Móðurástin gat líka vefið tví-
eggjað sverð.
En Skarphéðinn treysti á vinsældir sinar,
á starfið, sem hann hafði unnið í þarfir sveit
arinnar, á frækornin, sem hann hafði sáð í
sálir barnanna.
Og dagarnir liðu.
Sunnudag einn varð Skarphéðni reikað
niður að sjó með nokkurum drengjum, sem
hann kendi. Hanu notaði tækifærið og fór
að segja þeim frá sævargróðrinum, lifnaðar-
háttum fiskanna og ýmsu fleiru. Á eftir
kom hann þeim í glímu og leiki, tók sjálfur
þátt í öllu, Hann varð léttur og kvikur
innan um þessa lífsglt^ðu unglinga, og hress
í skapi. Þegar hann skildi við þá, var haun
svo ánægður, að hann gat ekki fengið af
sér að fara undir þak, heldur settist á stór-
an stein í fiæðarmálinu og dró að sér sval-
andi hafblæinn. Og margbreyltár hugsanir
leituðu á hann.
í raun og veru var þetta líf undursamlegt,
dásamlegt! Hér sat hann og Iét hafið svala
sér; himininn hvelfdist yfir honum, jörðin
breiddi sig krÍDgum hann, hvít og hrein.
Glaðir unglingar höfðu nýskeð þyrpst um
hann, hver með upphaf ókominna örlaga í
sál sinni. Ekkert var eins gaman að rann
saka eins og óráðinn æskumann. Ef til vill
vegna þess, að svo erfitt var að rannsaka
Þar voru ótal djúp, sem enginn gatsagtum,
hvort nokkurn tíma yrðu brúuð. Þar lágu
þúsund möguleikar, sem engirm gat sagt,
hvort yrðu notaðir. En þetta var samt dýr-
legt.
Og svo hann sjálfur. Já, hvað var um
hann? Leið honum ekki vel? Var hann
ekki ánægður? í samræmi við það sterkasta
og besta í sjálfum sér? Og þó hann væri
það ekki. Var samræmið best? Lygnan?
Ládeyðan? Var ekki meira um vert ána,
sem féll i fossum og strengjum en þá, sem
alstaðar var hljóð, straumlaus, dauðaleg?
Það var alt saman gott, alt saman bless-
að og gott! Það eitt að draga að sér and
ann, var guðdómlegt, finna að brjóstið þand-
ist út, hjartað sló, augað sá og eyrað heyrði
Og svo að fá einstöku sinnum tækifæri að
strá Ijósi yfir mennina, gefa þeim, hita þeim,
vekja þá, sýna þeim mikilleika og auðlegð
lífsius. Þeir, sem gátu það, voru lánsmenn.
Skarphéðinn lét hugann fara allra sinna
ferða, taumlausan og frjálsan. Hann var
undarlega ánægður í dag, sál hans hrein og
glöð. Alt varð bjart og glæsilegt, sem hann
leit á.
Þetta kom honum til að hugsa um and-
stæðurnar í sálarlífi sínu. Fyrir nokkurum
vikum hafði verið tómlegt og autt i hug
hans. Nú var þar óvenjulega auðugt. Var
hann þá festulaus, reikandi í rásinni, skap-
lyndið hvarflandi? Svo hlaut það að vera.
Það var nærri því, að honum þætti við
sjálfan sig og að hann skammaðist sín fyrir
þennan skaplöst. Þetta var festuleysi Þetta
var einkenni þeirra, sem lítinn persónuleik
höfðu að geyma. Þeir grétu i dag en hlógu
á morgun.
En —
Var þetta ekki líka dásamlegt? Var þetta
ekki ein af svalalindum lífsins, náðargáfa
manneðlisins? Að geta grátið og hlegið i
sömu andránni, fallið til jarðar og flogið á
næsta augnabliki, beðið ósigur og verið sig-
urvegari jafnskjótt?
Honum ijanst það. Og ósjálfrátt þakkaði
hann máttarvöldum lífsins alt, sem þau gæfu,
alt, sem þau tækju og alt, sem þau legðu í
manuseðiið.
Hann sat um stund á steininum. Þá varð
honum litið upp til bæjanna. Þeir stóðu
lágir og hnípnir í vetrarsnjónum, klestir nið-
ur á milli hóla og framan í fjallið sumstaðar
eins og voldug hönd hefði stráð þeim þarna
af haridahófi.
Og mennirnir, sem lifðu þarna, fæddust,
ólust upp og dóu á sömu þúfunni, höfðu
flestir aldrei séð út fyrir takmörk sýslu
sinna'r, aldrei horfst í augu við annað en
sömu fjöllin, sömu náttúru-einkennin, sama
fólkið ár eftir ár. Þeir höfðu aldrei heyrt
súginn af vængjaþyt stórra hugsjóna, aldrei
heyrt land sitt titra við af neyðarópum kúg
aðs lýðs, aldrei horft út yfir herskara elds-
móðsmannanna. Og þó áttu þessir menn og
konur, sem þarna ólu aldur sinn, neista af
sama eldinum. Þeir, sem gerðu aldrei ann-
að en hirða fjárhúsin, áttu hugsjónir eins og
hinir, sem kallaðir voru stórmenni. Þeir
fundu almætti8kraftinn fylla alla tilveruna,
eins og þeir, sem drukku af vísdóms og lista
bfunnum. Það þurfti ekki nein sérstök lifs-
skilyrði til að vera rnaður, til þess að leggja
stein í byggingu lífsins, til þess að fylla sitt
rúm og skilja eftir spor. Þessir kotbændur
og þögulu húsmæður báru líka faðminn full-
an af frækornum fyrir ókomna tíma — eins
og þeir, sem alt höfðu séð, alt heyrt og alt
þóttust vita, ef til vill fleiri.
Skarphéðinn hefði óefað setið þarna langa
stund, ef hann hefði haft frið. En rétt í
þessu sá hann mann koma sunnan fjöruna.
Hann þekti hann ekki fyrst í stað. Emþeg-
ar hann kom nær, sá hann, að það var Ár-
mann.
Kennaranum brá ónotalega við þetta. Hór
var hann í svo mikilli ró, að hann vildi
alt til vinna að fá að vera einn. En það
var hugboð hans, að hér mundi ekki verða
neitt friðsamlegt.
Þegar Ármann kom til hans, staðnæmdist
hann og heilsaði. Skarphéðinn heyrði og sá
óðara, að hann var ölvaður. Hann tók kveðj-
unni vingjarnlega.
»Það var gott, að fundum okkar bar hér
saman«, sagði Ármann og horfði kaldrana-
lega á kennarann. »Eg hefi alt af ætlað
mér að tala fáein orð í fullri alvöru við
»Þá er tækifæri til þess núna«, sagði
Skaiphéðinn. Nú fyrst tók hann eftir Ár-
manni. Hann var lágur vexti en samanrek-
inn, auðsjáanlega hraustmenni. Kennaran-
um fanst hann hvorki friður né ófríður,
sumt var fallegt á andliti hans, sumt ekki.
Yfir öllum manninum var furðulegt ósam-
ræmi, hann gat verið alt: góðmenni, ill-
menni, heimskur, gáfaður, glaðlyndur og þung-
lyndur. Skarphéðinn gat ekki áttað sig á
honum í bráðina.
Hann beið léngi eftir þvi, að Ármann
segði eitthvað. Hann var auðsjáanlega að
sækja i sig veðrið. Loks sagði hann og
kendi reiði í röddinni:
»Þú ert mesta mannhrakið, sem eg hefi
þekt á æfinni*.
Skarphéðinn brosti. Hann gat ekki tekið
þetta alvarlega. »Það er óneitanlega ófögur
lýsing*, sagði hann hinn rólegasti. »Og hvað
hafðir þú til marks um það?«
Rósemi Skarphéðins kveikti í Ármánni.
Ekkert svíður reiðum manni eins og ró þess,
sem reiðinni er stefnt að.
»Þú hefur tælt frá mér unnustu rnína*.
Ármann skirpti þessu út á milli samanbit-
inna tannanna.
getur fyrirboði mikilla tíðinda, en
það er »
Stjórnarskifti í Þýskalandi.
Wirth ríkiskanslari hefir fyrir
þremur dögum beiðst lausnar fyr-
ir sig og alt ráðuneyti sitt. Fær-
ir hann þá ástæðu fyrir lausnar-
beiðninni, að skifting Ffri-Schlesíu
hafi verið gerð Þjóðverjum mjög
í óhag, 0g þeir rændir miklu af
iðnaðarhéruðum þeim, sem þe'ir
gerðu tilkall til og höfðu gert ráð
fyrir að fá, 0g þv{ geti stjórr.in
ekki haldið áfram að sitja við völd
því að stefna sú, er hún haf> haft,
hafi éinungis veriö tekir í von
um, að Þjóðverjar fengju iönaðar-
hjeruðin í Efri-Sehlesiu. Wirth
hefir oft lýst því yfit- áður, að
stjórnin mundi segja af sér, ef
úrlausnSchlesíu-málanna yrði ekk.
á þá leið, sem Bretar höfðu h.ildið
fram í París í sumar, og að Þjóð-
verjum væri því aðeins unt að fuU-
nægja skuldbindingum síiium um
skaðabætur til bandamanna, að
þeir fengju iðnhéruðin í Efri-
Schlesíu. En nú hafi þetta farið á
annan veg og því hefir stjórnin
sagt af sér.
LítiU vafi leikur þó á því, að
ýmislegt annað veldur stjórnar-
skiftunum. Samruni þjóðræðis-
flokksins og jafnaðarmannaflokks-
ins, sem sagt var frá í síðasta
blaði, hlaut óhjákvæmilega að
leiða til einhverra breytinga á
stjórninni og var jafnvel talað
um, að þessir nýju bandalags-
flokkar mundu steypa stjórninni
og setja Stegerwald forsætisráð-
herra í Prússlandi til valda. Að-
staða Wirths var orðin verri en
áður. Þar við bættist, að stefna
stjórnnrinnar virtist orðin býsna
hæpin, og þeim mönnum fjölgaði
daglega, sem töldu Þjóðverjum
ókleift að rísa til lengdar undir
skuldbindingum þeim, sem Wirth
hafði tekið á sig, og að ekki yrði1
hjá því komist, að reyna að kom-
ast að betri kjörum við banda-
menn. Er mjög sennilegt, að ó-
mögulegt verði að fá nokkurn
mann til þess að mynda stjórn í
Þýskalandi og taka á sig skuld-
bindingar hins fyrra ráðuneytis.
Er því líklegt að ráðuneytisskift-
in verði til þess að flýta fyrir nýj-
um samningum milli Þjóðverja og
bandamanna um afslátt á skaða-
bótunum og kemur þá nýtt mis-
klíðarefni milii Þjóðverja og
Frakka á dagskrá.
frlandsmáUn.
Eigi hefir ern orðið neinn árang
ur af samningunum í London
milli Griffith fulltrúa Sinn-Fema
og ensku stjómarinnar. 1 Irlandi
hefir ófriðast með Ulstermönnum
og Sinn-Feinum og hafa hinir fyr-
nefndu ákveðið að vígbúa sjálf-
boðaliðsher sinn, til þess að vera
viðbúnir ef á þá verði ráðist, Eru
óeirðir miklar í Belfast, höfuð-
borg Ulstermanna, og víg unnin
daglega. Frést hefir, að á ráð-
stefnunni hafi svo alvarleg deilu-
atriði komið fram, að búast megi
við að samningum verði slitið þá
og þegar.
Stjómarbylting í Portúgal.
Síðastliðinn föstudag varð stjórn-
arbylting í Lissabon. Eru það her-
menn úr sjó- og landhemum, sem
fyrir henni standa og heitir for-
inginn Manuel Opelle. Var stjóm-
in tekin höndum og henni varpað
í fangelsi, og segja síðustu fregn-
ir, að sumir ráðherramir hafi ver-
ið teknir af lífi. Eru uppreisnar-
foringjarnir allir lýðveldissinnar.
Bretar hafa sent herskip til Portu-
gal, tíl þess að vernda breska
þegna þar syðra, ef á þarf að
halda, og gæta hagsmuna Bret-
lands á annan hátt.
BurgenlandsdeUan.
Þau tíðindi hafa orðið í Ung-
verjalandi, að Karl fyrverandi
konungur Ungverja og keisari
Austurríkismanna er kominn tU
Odenburg í Ungverjalandi, og lið
það sem Ungverjar höfðu á þeim
slóðum er gengið á' hönd konungi.
í Ödenburg átti að fara fram
þjóðaratkvæðagreiðsla um það,
hvort borgin og héraðið umhverfis
vildi fylgja Ungverjalandi eða
Austurríki framvegis. Var sundr-
ung hin mesta og flokkadrættir
í héraðinu, og því hefir Karl kon-
ungur, sem ekki hefir látið sér
segjast við sneypuför þá, er hann
fór til Ungverjalands um pásk-
ana í fyrravor, séð sér leik á borði.
Kom hann til Ödenburg í flugvél
og tók herinn honum tveim höndT
um. Fullyrða sumir, að stjóminni
í Budapest hafi verið kunnugt um
þessa fyrirætlun hans og sömuleið-
is Frökkum. En bandamenn sendu
stjórn Ungverjalands þegar í stað
kröfu um það, að Karli yrði vísað
úr landi, og „Litla bandalagið“
— Tékkoslóvakía, Jugoslavía og
Rúmenía, sem ónýtti öðmm frem-
ur áform keisarans í vor, hefir
einnig hótað Ungverjum öllu illu
og ennfremur Italir. Stjóm Ung-