Ísafold - 07.06.1924, Blaðsíða 4

4
ÍSAFOLD
Tófuyrðlinga
kaupir eins og að undanförnu hæsta verði Ólafur Jónsson í Ell-
iðaey. Umboðsmaður í Reykjavík:
Tómas Tómasson, Bergþórugötu 4.
i
Utlendar ffrjettir.
Frá Frakk^andi.
Enn er eigi útkljáð um það,
hrernig vinstriflokkamir, and-
stöðuflokkar Poincaré, koma sjer
saman um stjórnarmyndun. Plokk-
ar eru margir þar, og mál þau,
sem í raun og veru koma til
gréina við kosningamar, all-sund-
urleit. Tilvonandi stjórnarflokk-
arair hafa haft það í hótunum,
að þeir mynduðu ekki stjórn,
nema forsetinn, Millerand, segði
af sjer, því hann hefði verið of
eindreginn fylgismaður Poinearé,
til að þeir vilji nokkur afskifti
hans framvegis. Skeyti sem hing-
að hafa borist, hafa gefið það í
»kyn, ftfi Millerand muni verða að
láta undan þessum tilmælum
vinstriflokkanna. — Bn aftur
herma aðrar frjettir, að hann
muni ætla að reyna að komast hjá
því í lengstu lög, að leggja nið-
ur völd,
. Frá pýsalandi.
Sú fregn barst hingað nýlega,
að þar myndi gamla stjórnin
sitja við völd áfram, þó flokks-
mönnum hennar fækkaði mjög
við kosningamar, svo talið var
víst í byrjun, að hún myndi verða
að fara frá.
En þar voru það mestu aftur-
haldsmennirnir, sem minst hafa
lært af óförum þjóðverja og kom-
múnistarnir, sem mestan liðsauk-
ann fengu.
Var í fyrstu húist við því,
að hægrimennirnir — þjóðernis-
sinnamir með Ludendorf og
þeim — myndn ætla að þverskall-
«st við tillögum sjerfræðinganefnd-
arinnar, ef þeir kæmust til valda.
En er á átti að herða, leist þeim
víst ekki meira en svo á, að rísa
ÖDdverðir gegn þeim sáttaumleit-
unum, sem fyrverandi fjandmenn
þeirra hafa á prjónunum. I
raun og vera snemst kosningarn-
ar aðallega um það mál. pegar
þeir hafa sjeð sitt óvænna í þessu,
sjeð að þeir gátu ekki tekið á
sig þá ábyrgð, að neita sjerfræð-
ingatillögunum, hefír þeim þótt
ráðlegra að láta jafnaðarmanna-
stjórnina um vandann áfram.
Eftir því sem sjeð verður, er
alt útlit fyrir, að ráðandi flokkar
landanna þriggja, pýskalands,
Frakklands og Englands muni nú
geta fundið samleið út úr ógöng-
um þeim, sem Norðurálfuþjóð-
imar 'hafa ratað í eftir ófriðinn.
■--——o-—----
Frjettir.
Fundið fje í jörð. í Ölvesholti í
Holtum fann maður nýlega á annaS
hnndrað gamalla peninga í moldar-
flagi. Voru peningarnir umbúðalaus-
ir og dreifðir yfir ferálnarstóran
flöt. Voru þetta 40 spesíur, 21 ríkis-
dalur, 30 hálfir dalir og 24 skild-
ingamyntir. Yngsta myntin er frá
árinu 1828.
Dánarfregn. Hinn 15. maí önduðust
að heimili sínu, Holtakotum í Bisk-
upstungum hjónin Guðmundur Jóns-
son og Valgerður Hafliðadóttir. Varð
hann 88 ára gamall og orðinn með
elstu bændum sýslunnar eða jafnvel
elstur, en bún 78 ára.
Umsóknarfrestur um bæjarfógeta-
embættið í Vestmannaeyjum rann út
31. f. m. Hafa þessir sótt: Bogi Bryn-
jólfsson sýslnmaðar í Húnavatnssýsln,
Kristján Linnet sýslumaður i Skaga-
fjarðarsýslu, Páll Jónsson málfærsln-
maðnr á ísafirði, Sigfús M. Johnsen,
fulltrúi í Dóms- og kirkjumálaráðu-
neytinu, Signrðnr Sigurðsson fulltrúi
ijyUHBliur,
Dvel á Sauðárkróki, frá 2. ágúst til
20. ágúst. Dvel á Blönduósi, frá 21.
ág. til 23. sept. Dvel á Borðeyri, frá
24. sept. til 15. október.
JÓN JÓNSSON læknir.
Ingólfsstræti 9. Reykjavík.
Fiskikaup.
Vjer erum kaupendur að fiski fullverkuðum, hálfverkuðum og:
upp úr salti á öllum útskipunarhöfnum í kringum laudið.
GJÖRIÐ OSS TILBOÐ.
Útvegum með stuttum fyrirvara heila kolafarma með lægst*.
verði hvert sem er á laudinu.
Ðræðurnir Proppé
Reykjavík.
í fjármálaráðuneytinu, nú settur bæj-
arfógeti í Vestmannaeyjum.
Kristilegt stúdentamót verður hald-
ið í sumar í prándheimi. Sækja það
stúdentar frá Danmörku, Finnlandi,
Islandi, Noregi og Svíþjóð. Hjeðan
munu fara þrír Stúdentar á mótið.
Bani af byltu. Sigurður Magnússon
bóndi á Stóra-Fjalli í Borgarfirði
ljest 20. fyrra mánaðar mjög svip-
lega. Var hann á leið úr Borgarnesi
ásamt öðru fólki, og hleypti hesti
sínum á sljettum vegi. En hesturinn
fjell skyndilega og varð maðurinn
undir honum og beið bana af.
Náðun. 28. f. m. þóknaðist Hans
hátign konunginum að ákveða með
náðun stytting á hegningartíma
þriggja sakamanna. FB.
Sjera Hermann Hjartarson að
Skútustöðum var 28. f. m. af dóms-
og kirkjumálaráðherra skipaður sókn-
arprestur í Laufásprestakalli í Suður-
pingevjarsýslu frá 1. júní næstkom-
andi að telja. FB
Clafur Rósenkranz leikfimiskennari
var sama dag af dóms- og kirkjumála-
ráðuneytinu settur háskólaritari frá
1. maí s.l. að telja. FB.
Fjelag ungra kommunista. Mörgum
er forvitni á að vita hverjir skipa
stjórn þess fjelags, sem auglýsir til-
veru sína með „Rauða fánanum“.
,Jsafold“ hefir því spurt Ólaf
Friðriksson um þetta. f stjóminni
eru Vilhj- S. Ýilhjálmsson, nemandií
Samvinnuskólanum, Arsæll Sigurðs-
son stud. mag. og Sigfried H. Björns-
son, sonur Baldvins Bjömssonar gull-
smiðs í Vestmannaeyjum.
Hjónaband. 22. maí síðastliðinn
voru gefin saman í hjónaband af
bæjarfógeta ungfrú Ingibjörg Guð-
mundsdóttir frá Hvammstanga, og
Benedikt H. Líndal óðalsbóndi frá
Efra-Núpi í Húnavatnssýslu.
Tilkynning,
Á kómandi kauptíð og lestum selur vinnustofa mín öll ný reið^
týgi og alt sem þar að lýtur 10—15% lægra en aðrir.
Samúel Ólafsson.
Söðlaamiður. Laugaveg 53 B.
og Lambskinn
kaupir hæsta verði
lillli. Earlirs Elslisisar.
Útflutningshestar.
Á yfirstandandi sumri verða hestar og hryssur keyptar af
Louis Zöllner konsúl, New Castle on Tyne. Til útflutnings meö
sjerstöku skipi til Danmerkur og Englands. Fyrir kaupunum stend-
ur hr. Guðmundur Böðvarsson, Reykjavík, og snúi seljendur sjer til
hans viðvíkjandi upplýsingum. Markaðir verða ákveðnir og aug-
x-
lýstir síðar.
sök á því, að þessi óttalegu lög
voru sett og samþykt á Alþingi,
en þeir vora þar háðir ríkjandi
tíðaranda, er áleit „að góðmensk-
an gilti ekki“ ef hefta ætti hið
mikla lauslæti og óskírlífi, sem
hjer hafði um svo langt skeið ver-
ið ríkjandi þjóðarlöstur. pá fær
maður það álit af framsetningu
Páls prófessors, að Henrik Krag,
sá er tók við af Páli Stígssyní og
seinna komst hjer aftur til valda,
hafi verið vel þokkaður af fslsnd-
ingum bæði skiftin, sem hann
hafði hirðstjóm úti hjer. Virðist
eftirgangsleysi hans við lands-
menn um gjöld, hafi átt sök á þvi,
að hann átti ekki konungshylli að
fagna í embætti og göfugmenska
hans átt sinn þátt í því hve litla
gæfu hann yfirhöfuð sótti til fs-
lands.
pá var ekki heldur valið af
verri endanum, er Kriatófer Valk-
endorf var falin hirðstjóm hjer á
landi (1559). Hann var einn af
mætustu mönnum Dana á síðari
hluta 16. aldar, enda kom hann
vel fram þennan stutta tíma sem
hann dvaldist hjer á landi. Og
- itt mega fslendingar muna hon-
um, sem höf. þá líka víkur að,
hvernig hann styður mál þeirra
Guðbrands biskups og Páls Mad-
sens Sjálandsbiskups um forrjett-
indi íslenskra stúdenta til vistar
og viðnrværis á „Klaustri,“ sem
seinna leiddi til Garðvistar (Reg-
ens) íslenskra stúdenta í Kaup-
mannahöfn um nálega 300 ár.
Loks er Johanns Bockholts miklu
lofsamlegar getið í riti þessu en
vjer höfum áður átt að venjast.
Hann átti að vísu lengst af í
skuldabasli, því að hann var hæði
örlátur maður og eyðslusamur og
skuldavafstur hans var meðfram
því að kenna, að hann átti fje
hjá hjerlendum mönnum og komst
í kröggur fyrir þá sök. Honum er
heldur aldrei horin á brýn harð-
drægni við landsmenn sína, svo
ætla má að hann hafi verið vel-
þokkaður af þeim fremur en hitt.
pá ber höf. einnig undirtyllum
h"öfuðsmann (fógetunum) á þessu
skeiði úti hjer, fremur vel sög-
una, bæði hinum útlendu og inn-
lendu. Jafnvel Kristján skrifari
fær þar betri vitnisburð en maður
hefir átt að venjast. Og þá þarf
Gleraugna-Pjetur ekki að kvarta
og er vissulega betra seint en
aldrei, því að mjög hefir þeim
manni verið legið á hálsi fyrir
framkomu sína alla. Stafar það
aðallega frá ummælum sjera Jóns
Egilssonar í Biskupa-annál, en
hann er ekki altaf svo óvilhallur
sem skyldi í frásögu sinni. Afar-
fróðlegur er allur þátturinn um
Eggert Hannesson og viðureign
hans við innlenda höfðingja eins
og Árna Gíslason á Hlíðarenda.
Óneitanlega verður samúðin meiri
Eggerts megin en Árna, þótt
margt sje líkt með þeim. Báðir
eru óbilgjarair og harðlyndir í
aðra röndina og fjáraflamenn all-
miklir, en þó virðist ágimdin
meiri hjá Árna, enda segir höf.
heinlínis um hanu, að hann hafi
„gert sjer alt að fjeþúfu.“ En er
ekki allur þorri þessara íslensku
16. aldar höfðingja með sama
markinu brendur? Einna best er
Páli á Hlíðarenda borin sagan.
Aftur veitir höf. full erfitt að
halda Ormi Sturlusyni upp úr.
Er það að vísu tekið fram, að
hann hafi í eðli sínn og mann-
kostum verið „göfugmenni“, en
hvað hjálpar auður og ætterni,
þar sem jafn ríkt kveður að ráð-
deiidarleysinu og hjegómaskapn-
um og hjá Ormi gerði? Yfirleitt
finst mjer sem höf. nndirstriki
fullmikið kyngöfgi þeirra höfðing-
janna íslensku á þessu tímaskeiði.
pað stoðar svo lítið að eiga Abra-
ham að föður nema fetað sje í
fótspor Abrahams. En hvað sem
því líður þá er þess samt ekki að
dyljast, að mikil auðlegð fróðleiks
er hjer á boðstólum og að mynd
margra þessara manna verður
skýrari eftir en áður.
Til Danakonunga, sem hjer
koma við sögu, finst mjer altaf
anda fremur kalt. Er það mjög
svo skiljanlegt, þar sem Kristján
3. á í hlut. Við hann eigum við
íslendingar lítið að virða; Friðrik
2. reyndist okkur í flestum grein-
um betur. Sjerstaklega finst höf.
konungarnir ekki bera nægilega
v'rðingu fyrir alþingi' þeirra tíma
og sýni viðleitni í þá átt að vilja
„taka ráðin í sínar hendur að öllu
leyti og beita til þess hervaldi,
ef með þurfi.“ Getur þetta til
sanns vegar færst nm Kristján
3. Varlega er þó byggjandi á því,
að konungur sendir herskip hing-
að til lands, því að vafalaust hefir
það stundum verið gert til þess
að skjóta öðrum en Islendingum
skelk í bringu. Og kvað alþingi
snertir þá var framkoma Islend-
inga sjálfra — og það enda í eyru
konungs sjálfs — ekki beint til
þess að auka fulltrúasamkomu
þeirra álit í augum hans.
Að konungunum hcfir yfirleith
ekki staðið á sama um hverjtt
fram vindi úti hjer, má ekki að-
eins ráða af því hve valda stjórn-
arfulltrúa hann yfirleitt sendiij
okkur, heldur einnig hve ríkt
hann einatt leggur á við höfuðs-
menn um það, að halda íslend- i
inga við landslög og rjett. ,
pað ber að vísu við að forn rjettur,
Alþingis er fyrir borð borinn eðal
tilraunir gerðar í þá átt. En und-
antekning virðist það þó vera.
Parf ekki annað en minna á það
sem höf. tekur sjálfur fram á bls.
215 og víðar um erindisbrjef höf-
uðsmanna og annara erindreka
konungs úti hjer. Viðurkenningin
á fomum rjetti Alþingis er hjer
vissulega ótvíræð. Annað mál er
það, hvort konungur hefir borið
djúpa lotningu fyrir þessari full-
trúastofnun íslendinga. peir gerðu
það ekki sjálfir nema svo og svo,
og konungi mátti vera kunnugt
um að „rjettvísin“ skipaði ekki
ávalt öndvegi á því dómþingi semt
þar var háð á þeim tímum.
-------x-------- '