Ísafold - 15.07.1925, Qupperneq 3

lSAFOLD
Hækkun dönsku Og norsku ber út af. Og er með því móti
krónunnar.
Hvað veldur?
Álit Carls Thalbitzer hagfræðings.
opnuð leið til þess, segir Thalbit
zer, að gengi krónunnar haldi
áfram að hæ'kka.
Ef þetta álit Thalbitzer reynist
rjett vera, verða menn að gera
Furðanleg hefir hún þótt hin ráð fyrir, a ð þessi síðasta hækkun
öra hækkun á gengi dönsku krón- dönsku og norsku krónunnar, sje
unnar, sem átt hefir sjer stað nú engin stundarsveifla, heldur fari
undanfarið. Margir hafa álitið að nú gengi þeirra hækkandi úr
þetta væri ekki nema sveifla, sem þessu, uns gullgengi er náð,
jafnaði sig aftur. Truflanir á at- hversu langan tíma sem það kann
vinnulífi Dana myndi valda, sem að taka.
brátt væru úr sögunni.
Viðleitni manna í gengisvand-
ræðunum hefir fram til þessa snú-
ist, um það, að hækka gengið. —
Takmarkið, sem stefna ætti að,
hefir verið að koma krónunni
,,, 4 __n„Avl ■ i Jón Bergmann er orðinn fyrir
smatt og smatt 1 gullgengi. I * ,
En of ör ■» hækkun getur líka lonSu Þjoðkunnur lausavisnahof-
orðið til mikils baga, og það engu undur> >að að makleikum. Pví
síður en ör lækkun gengis. Hafa marSar vísur hans eru áSætar-
framleiðendur hjer á landi fengið Hann er markviss í þeim oftast,
smjörþefinn af því.
—.—------------
Farmanns-ljóð
Jóns E. Bergmanns.
Hin mikla hækkun
krónunnar undanfarið hefir blás
getur sagt það, sem hann ætlar
dönsku sjer’ an >ess að sprengja þann
þrönga stakk ríms og forms, sem
ið óróa í brjóst margra Dana. Þ. ^rskeytlunni er skorinn. En
26. f. m. skýrir hagfræðingurinn ætli Bergmann sjer að fara að
Carl Thalbitzer frá áliti sínu á -vrk-Ía lön^> lyris]* kvæði’ mistekst
honum oftast. Kvæðið verður ó-
þessu máli.
Hann byrjar með því að segja
frá, að í Danmörku sjeu menn
þjált, formið þunglamalegt og lík-
ingarnar bera þess vott, að höf-
orðnir smeyldr um, að þeir tapi andiarinn leitar að þeim. Þærfalla
öllu haldi á genginu, krónan rjúki honum ekki Íafn auðveldlega á
upp úr öllu valdi. Thalbitzer er tunSu’ >eSar hann fæst við
þeirrar skoðunar, að eigi þurfi að einstakar vísur, eða yrkir kvæði
óttast slíkt. Ráð sjeu fyrir hendi undir ferskeytlu-hætti.
til að draga úr hækkuninni. ! Dæmi >essa eru deginum ljós-
Og þareð það sje almenn ósk ari 1 „Parmannsljóðum1' Berg-
manna að krónan nái gullgengi, manns- FJrsta kvæðið 1 bókinni,
sje það einasta gleðiefni, hvernig sem er fyrirsagnarlaust, og má
því ef til vill skoða einskonar
hún hækkar.
Ástæðurnar til gengishækkunar kí;irna allra hinna kvæðanna,
telur hann þessar:
byrjar óvenjulega þróttleysislega
Vöruverð hefir alment lækkað °S busalega: „Hefjum huga vorn
í heiminum. Kaupmenn eru því °gn“- >ví má ekki hefÍa hann
varkárari ,í kaupum sínum — meira en ”0gn“- Er undarlegt, að
liggja með sem minstar birgðir. Íafn skáldskaparvanur maður og
Bankarnir takmarka lán. Hvort- Bergmann skuli hefja hvatningar-
tveggja þetta dregur úr eyðslu kvæði svo máttlaust. Hann nær
og viðskiftaveltu. Von er um á-
gæta uppskeru í Danmörku í ár.
sjer nokkuð þegar fram í sækir
kvæðið, en bætir þó aldrei fyrir
Traust manna á genginu eykst við >esfa flatneskju í byrjuninni.
það. pað sem af er árinu hefir til- Ólíkt betra er næsta kvæði, tir
tölulega mikið verið flutt út af hofn, sem Sigvaldi Kaldalóns hef-
landbiínaðarvörum. Verð land- ir geit la^ við' Far er Bergmann
húnaðarvörunnar hefir lítið lækk- að vrk.ía 11111 eflli> sem hann þekk-
að, þegar borið er saman við ir> befir lifað með í; þar verður
vöruverð alment ! >V1 ekkert tómt eða máttlaust í
pá kemur það einnig hjer til frásögninni. En óviðkunnanlegt er
greina, að þjóðbankinn danski >°’ að S'iá >essa hendingu: „Stórt
'hefir tekið ákveðna stefnu í geng- skal unnið eða tapað.£
ismálinu, og á að geta ábyrgst En >e"ar kemur aftur í fer-
að gengi dönsku krónunnar lækki skeytlurnar, lausavísurnar, þá fer
ekki meira en að þeim ákveðnu að verða annar svipur og meiri
takmörkum, sem sett voru um yfir hókilink í „Siglingavísum" er
t. d. þessi snildarvísa:
Stormur reiður stikar dröfn,
stækka leiðar undur,
þegar skeiðin skriða-jöfn
skafla sneiðir sundur.
nýárið í vetur.
En þessi trygging pjóðbankans!
verður svo trygging þess, að'
eigna- og fjáraflamenn utan Dan-
merkur, geta lagt fje sitt í danska |
hanka, og eiga það ekki framar á |
hættu, að fje þeirri rýrni fyrir1
gengislækkun.
Pað yrði vitanlega of langt mál
að telja allar góðu vísurnar í
Hjer er mæltu máli, algengum
t orðum, komið svo haganlega fyrir
pá ber að líta á það, að Eng- }nnan þröngra takmarka hins dýra
lendingar hafa nú komið gull-^^ að hvergi haggast venjuleg
myntfæti á hjá sjer. Fleiri þjóðir. orSaröð óhnndins má]s.
feta í þeirra fótspor. Fjárafla-
menn geta því ekki sett fje sitt
í enskar peningastofnanir meðþað, .Farmániis-ijóðum". En ekki má
fyrir augum, að auðgast vegna I sleppa þessari:
gengishækkunar þar. Er það því!
eðlilegt að þeir, sem hafa hug á
slíkum gróða, leiti m. a. til Dan-
merkur, og þeirra þjóða annara,
sem búa við hækkandi gengi.
Pjóðbankinn danski hefir notað
^jer aðsókn útlendinga og fengið
ðrjúgan peningaforða til umráða
"°g hefir hann til reiðu, ef nokkuð
Dagur háum fjöllum frá
fegurð stráir heiminn,
fagurgljáum flíkum á
fer um bláan geiminn.
pá er og þessi ágæt:
Meðan hýsir göfgan gest
góðra dísa setur,
það, sem íslenskt er og best
aldrei frýs um vetur.
Til stórrar óprýði í bókinni er
allur sá fjöldi ritvillna og vit-
lausra greinarmerkja, sem í henni
er.
Be»gmann hefir tileinkað „ís-
lenskum sjómönnum kviðlinga
þessa“. Er það rjettmætt í alla
staði. Höf. er gamall sjómaður,
ann hafinu, og tekst ef til vill
best, þegar liann lætur fjúka í
kviðlingum um sjólíf og særok.
J. B.
Leiðrjetting.
í „Tímanum“ 14. febrúar þ. á.
er grein ein með fyrirsögninni:
„Fárviðri og manntjón“, og
standa þar m. a. þessi orð:
„Svo var ofviðrið mikið um
þessar slóðir, að 19 menn, sem
voru á ferð með 14 hesta, höfðu
sig ekki áfram eftir upphleyptum
Iþjóðvegi; veðrið slengdi hestunum
hvað eftir annað og urðu menn-
irnir að setjast að þar sem þeir
gátu enga heytuggu fengið handa
hestunum' ‘.
Við þessa athugasemd leyfi jeg
mjer að gera ofurlitla athuga-
semd:
í blaðinu er þess reyndar ekki
getið, hver bærinn var, sem ferða-
mennirnir komust til í foraðs-
veðri því, sem á var sunnudaginn
8 febrúar; en hjer um slóðir vita
það allir, að sá bær var Brúar-
foss, því að kunnugt er það, að
nóttina milli 8. og 9. febrúar
gistu á þeim bæ 19 manns með 13
eða 14 hesta.
Jeg fullyrði, að þá er áldrei
ósatt orð sagt í heiminum, ef það
er e'kki ósatt, að ferðamennirnir,
sem komu að Brúarfossi 8. febrú-
ar í vetur, hafi enga heytuggu
fengið handa hestum sínum. Jeg
veit, að þær hafa verið margar
i heytuggurnar, sem ferðamanna-
l hestarnir fengu þá á Brúarfossi,
sjálfsagt miklu fleiri en heimilið
hefir í raun og veru mátt missa,
en í það er aldrei horft á þeim
bæ. — Brúarfossheimilið þekkja
margir, því að margir koma þar
bæði á nóttu og degi, og mjer vit-
anlega þekkir enginn það heimili
að öðru en góðu. Heimilisfólkið
er ekki annað en hjónin og 3
böi;n þeirra fullorðin, og alt. hefir
þetta fólk sí og æ verið samtaka
í gestrisni og greiðvikni, góðvild
og mannúð við alla, án mann-
greinarálits*hvort sem ríkir hafa
verið eða fátækir, kunnugir eða
ókunnugir. Væri því bísna kyn-
legt, ef þetta fólk hefði gert sig
sekt í þeirri harðýðgi að láta
hungraða og þreytta ferðamanna-
hesta standa næringarlausa heila
nótt eða lengur.
pá er illa launaður góður
greiði, er hann er endurgoldinn
með aðdróttunum um harðýðgi og
miskunarleysi, og bað í blaði, sem
lesið er víðsvegar um land. Brú-
arfossfólkið á alt annað skilið. —
pað hefir nú verið nágrannar mín-
ir í 33 ár, og þykist jeg því geta
talað hjer af fullri þekkingu.
' Staðarhrauni, 30. apríl 1925.
* Stefán Jónsson.
Ofanrituð grein átti að vera
komin út fyrir löngu, en nú þyk-
ist jeg sjá það fyrir, að í Tíman-
um muni hún ekki eiga að koma
Útflutningur ísl. afurða i
Skýrsla frá Gengisnefndinni.
f f
júni.
Fiskur verkaður ...............
Fiskur óverkaður ..............
Karfi saltaður.................
Síld...........................
Lax nýr .......................
Lax saltaður...................
Sundmagi .. ...................
Hrogn .........................
porskhausar....................
Lýsi...........................
Fiskimjöl......................
Saltkjöt.......................
Hestar.........................
Skinn söltuð...................
Skinn sútuð og hert............
Gærur..........................
Ull............................
út. En þar var upphaflega beðið
fyrir hana. Skil jeg þó ekki í því,
hvað þessu veldur, því að alþektur
'er Tíminn að sannleiksást, og rjett-
vísi.
Önnur blöð eru vinsamlega beð-
in að birta þenna greinarstúf.
, St. J."
1,906,050 kg.
662,960 —
13 tn.
248 —
4,585 'kg.
210 —
666 —
502 tn.
80,000 kg.
1,438,033 —
5,000 —
180 tn.
51 tls.
1,921,296 kr.
173,975 —
385 —
7,770 —
9,110 —
420 —
2,060 —
19,424 —
8,000 —
1,174,478 —
2,000 —■
30,200 —
11,475 —
Samtals
7,044 kg. 15,940 —
962 — 5,065 —
3,056 — 8,150 —
683 — 1,335 —
ls í júní kr. 3,391,083
- jan. — 6,252,800
- febr. — 5,186,919
- mars — 3,386,204
- apríl — 3,523,895
- maí — 3,730,522
: í 6 mán. kr. 25,471,423
birtir Hallgrímur
Tímamenn
nokkrar uppprentanir úr Alþýðu-
blaðinu, er hann nefnir „úr gras-
garði Valtýs“. Er það mjög vel
til fundið, vegna þess að það er
ágætur mælikvarði á það, hvaða
viðfangsefni hæfa Hallgrími best.
Tómur Tímamaður.
Síðan Hallgrímur bókavörður
sagði frá hinum t ó m u Tíma-
mönnum, er sóttu fund Hriflu-
Jónasar í Svarfaðardal, hefir hann
ekki minst á fundahöld Tíma-
manna. — Greind mannsins er
of sljóf til þess að Jónas geti trú-
að honum fyrii* slíkum frásögnum.
Eftir síðasta tölublaði Tímans
að dæma dregúr að því, að
Hallgrímur sje nú að þrot-
um kominn við blaðamenskuna,
sje að verða tómur, eins og hann
myndi hafa komist að orði. Að
vísu ritar hann eina tvo dálka um
framkomu íslendinga gagnvart
Dönum. Á það, eftir því sem hann
sjálfur segir, að vera svar við
grein, sem birtist í Mbl. þ. 8. þ.m.
Að vísu var mönnum það kunn-
ugt áður af nokkrum greinum
sem komið hafa út eftir Hallgrím,
að hugsun hans öll er mjög óljós,
og framsetningur barnalega stirð-
ur. pó mun þessi grein hans taka
öðrum fram í þessu efni. Eru
sumar fjarstæður greinarinnar svo
átakanlegar, að furðu sætir að
fullorðinn maður skuli verða til
þess að láta þær frá sjer fara.
Hafi manninum ekki farið mikið
aftur síðan hann á Akureyri var
lærisveinn Hjaltalíns skólastjóra,
þá myndi honum koma vel að
nota sjer hið alkunna ráð hins
ágæta kennara, er hann orðaði
svo: „Do’nt make more foolofyou
;than you are“.
Eigi tekur því að gera þessa
grein Hallgríms að umtalsefni
frekar en orðið er. Ef ætti að
'gagnrýna hana, vrði það svo langt
mál, og höfundinum gert alt of
hátt undir höfði.
Til smebkbætis fyrir hina ,tómu£
Atvinnumál í Englandi.
Síðustu árin hefir verið tals-
verður kurr milli námueigenda
og verkamanna í kolanámunum
bresku. Svo leit út í fyrra, að til
alvarlegs fjandskapar mundi leiða,
en málinu lauk þó í það sinn með
samningi til eins árs. Þessi samn-
ingur rennur út síðast í þessum
mánuði, og það eru alls engar
líkur til, að hann verði endur-
nýjaður, því námueigendur krefj-
ast launalæbkunar og lengingar
á vinnutíma, en hinir launahækk-
unar og sama vinnutíma og nú er,
sem sje 7 tímar á dag. Báðir aðilar
i hafa látið í Ijósi, bæði í ræðu og
riti, að um tilslökun gæti ekki
verið að ræða. Pað hefir verið
rætt af miklu kappi um málið í
breskum blöðum upp á síðkastið,
og það er.engum vafa bundið, að
misklíð sú, sem er í vændum,
verður einhver viðsjárverðasta
vinnuþræta, sem enn hefir komið
fyrir í Englandi. Kolaframleiðslan
hefir verið og verður að vera
eitt af .aðallífsskilyrðum Eng-
lands, en nú er málinu þannig
háttað, að námueigendur geta
fært sönnur á, að þeim sje ómögu-
legt að verða við kröfum verka-
manna, af því að námurnar hafa
borið sig svo illa upp á síðkastið.
Sönnur eru færðar á, að sumar
námurnar hafa verið reknar með
talsverðum tekjuhalla. Sumum
hefir vetúð lokað, af því að eig-
endurnir treystu sjer ekki til að
halda vinslunni áfram. 1 fyrra
voru um þetta leyti aðeins 40.000
atvinnulausra námuvinslumanna
Nú er tala þeirra um 200.000. —
Af skýrslum, sem gefnar hafa
vörið út um kolaframleiðslu og
kolasölu Bretlands til útlanda síð-
ustn árin, má sjá, að salan hefir
rýrnað að miklum mun, en aftur
á móti hefir framleiðslan t. d. í