Ísafold - 31.08.1925, Blaðsíða 3

ISAFOLD
8 T
12. Norræna kennaramótið
í Helsingfors.
Dagana 4.—6. ágúst.
Tíðindamaður ísaf. átti tal við
Björn Guðmundsson lýðs|rkólakenn-
ara frá Núpi, meðan hann var
hjer í bænum á heimleið frá kenn-
aramótinu í Helsingfors.
Eftir því sem Björn skýrði frá,
fengu þeir íslendingar, er þarna
voru á mótinu, svo framúrskar-
andi góðar viðtökur, á allan hátt,
að eigi væri það vansalaust, að
láta það óumtalað hjer heima.
Þessir Islendingar voru á mót-
inu: Ásgeir Ásgeirsson, alþm.;
Björn Guðmundsson; frk. Ingibj.
H. Bjarnason, alþm; Kristbjörg
Jónatansdóttir frá Akureyri; Sig-
urborg Kristjánsdóttir frá Múla;
■Sig. Nordal prófessor og Viktoría
’Guðmundsdóttir.
Mótið byrjaði með því, að hald-
5n var mikil og vegleg móttöku-
veisla að kvöldi þess 3. ágúst. Þar
Voru samankomnar allar forstöðu-
jn.efndir mótsins og aðalfulltrúar
•allra þjóðanna. Fyrir hönd íslend-
inganna talaði þar Sig. Nordal.
Hljómsveit ljek þar þjóðsöngva
Norðurlandaþjóðanna og þar á
ameðal, „Ó, guð vors lands.“
Kl. 9 n. d. var þingið sett með
liátíðlegri viðhöfn í Jóhannesar-
kirkjunni. Eftir að söngflokkur
Suomen Laulu hafði sungið „Su-
<omis sáng“ og „Oma maa“, flutti
prófessor V. T. Rosenquist hríf-
-landi ræðu kristilegs efnis. Þar
aiæst talaði direktör O. Mautere
S h. finsku móttökunefndarinnar.
Mælti hann bæði á finsku og
-sænsku. En Setála, kenslumálaráð-
Kerra Fínna hjelt þar aðalræðuna.
Ávarpaði hann hverja þjóð á sínu
máli og síðast íslendinga á ís-
lensku. Einn fulltrúi hyerrar
þ’jóðar þakkaði fyrir boð og
kveðju. Þar talaði Ásgeir fyrir
Ihönd íslendinganna.
Að því búnu hyrjuðu fyrirlestr-
•ar. Voru 12 fyrirlestrar haldnir á
hverjum degi í þrjá daga. Fyrir-
lestrar voru fluttir á þrem stöð-
mm samtímis, og urðu menn að
'Velja á milli hverja þeir helst
vildu heyra.
Af þessum 36 fyrirlestrum
bjeldu þeir sinn hvorn, Nordal og
Ásgeir. Talaði Nordal um íslensk-
ar bókmentir og andlega menn-
ingu í yfirliti frá siðaskjftum,
•einkum nútímabókmentirnar. —
Mintist hann þar m. a. á verk
liins nýlátna ágætismanns, Sig.
Kr. Pjeturssonar, svo og annara
óslkólagenginna mentamanna vorra
•og skálda, svo sem Sigfúsar Sig-
fússonar, Kristínar Sigfúsdóttur.
Ásgeir gaf í fyrirlestri sínum yf-
irlit yfir skólamál vor.
Mikil aðsðkn var að báðum þess-
um fyrirlestrum, og var gerður að
þeim hinn besti rómur. Er* það
gnikilsvirði að hinir fræðandi fyr-
irlestrar þessara manna, skyldu
þarna haldnir fyrir mörgum
hundruðum kennara, er síðan út-
breiða kunnugleik sinn til náms-
fólks um öll NorðUrlönd.
Stuttan útdrátt gerðu þeir úr
báðum fyrirlestrunum, sem þeir
fluttu með túlk fyrir þá gesti
wótsins, er eigi skyldu sænsku.
Mikið lætur Björn af því, hve
Jíiikilli samúð þeir Íslendingarnír
inættu þarna í Helsingfors. Iðu-
lega gerðu menn sjer mikla fyrir-
höfn við að leita þá uppi, til að
kynnast þeim og spyrja þá hjeðan
að heiman.
Þekking manna á landi voru og
þjóð, var meiri þar, en hann bjóst
við, jafnvel meiri en hann átti
að venjast að fyrirhitta, á ferða-
lögum sínum um Noreg og Dan-
mörku. f móttökuveislunni talaði
próf. Waldimar Ruin, með glögg-
um skilningi um land vort og
þjóð og í kveðjusamsæti í skemti-
garðinum Brunnsparken, að kvöldi
þess 6. ág. flutti dr. Arvid Laur-
tent ræðu fyrir íslandi, sem mjög
var eftirtektarverð, fyrir þær sak-
ir hve mikil samúð og næm til-
finning, fyrir sögu vorri og menn-
ingu, lýsti sjer í orðum hans.
Alls sóttu um 3000 kennarar
þetta mót.
Er mótið var úti, fór Björn
ásamt Kristbjörgu Jónatansdótt-
ur og tveim sænskum skólastjór-!
um í heimsókn til lýðháskólans í
Orivesi. Dvöldu þau þar í tvo
daga. Hjelt Björn þar fyrirlest-
ur um ísland. Nemendur eru
þar finsku-mælandi, en lýðháskóla-
stjórinn og frú hans töluðu bæði
málin sænsku og finsku. Yar
skólastjórafrúin túlkur við fyrir-
lestur Björns.
Móttökurnar sem þau fengu í
skóla þessum voru framúrskar-
andi rausnarlegar.
Mjer er það gleðiefni, segir
Björn, að fslendingar fengu tæki-
færi til þéss að taka þátt í þessu
sem sjerstök þjóð, og tel það
sjálfsagt að við notum rjettindi
bkkar framvegis til þess að senda
fulltrúa á slík mót. i
Hverja orsök álítið þjer vera til
hinnar miklu samúðar, sem Finn-
ar bera í brjósti til íslensku þjóð-
arinnnar, spyrjum vjer Björn, er
hann hafði lokið frásögn sinni um
kennaramótið.
Það kunna að vera margar stoð-
ir er undir renna, segir Björn, en
eitt er það, sem Finnar minnast
oft á — við fengum sjálfstæðið
sama árið, þótt það væri með ó-
líkum tildrögum og ummerkjum,
að íslendingar og Finnar urðu
'sjálfstæð þjóð.
Ber mikið á úlfúð og flokka-
skiftingu þar í landi, síðan hin
grimma borgarastyrjöld geysaði
þar um árið.
Margar og mjög áberandi minj-
ar eru eftir þá baráttu. Víða í
ÍHelsingfors eru húsins skellótt og
flekkótt af nýviðgerðum múrskell- í
um, eftir lailuör. Og þegar út á
landsbygðina kemur, hefir hver
maður frá allskonar sorgarsögum
að segja. „Þarna fjell hann, þessi
eða hinn.“ „Þarna var þessi
'myrtur.“ Ástvinir og nánustu
venslamenn. Minnisvarðarnir í
kirkjugörðunum tala sínu máli.
En nú er uppreisnarandinn
rússneski bældur niður. Og þjóð-
iu stendur sterk og samtaka gegn
hinni rauðu vofu Rússabolsanna.
er fyrir fáum árum var að því
komiú að kæfa sjálfstæði og frelsi
Finnlendinga með böðulsöxum og
blóðsúthellingum.
Reynslan varð þeim dýr Fin»-
um. En hún varð þeim líka nægi-
lega dýr til þess, að þeir vita nú
hvers vænta má af Rússanum.
Panthenon á Akropolis endurreist.
Allir kannast við Athenu hofið
mikla á Akropolis frá dögum
Periklesar, sem skoðað hefir verið
frá upphafi gimsteinn byggingar-
listarinnar.
f rauninni skiftir þetta minstu,
því að hægt er að færa sönnur á
þetta mál í blöðum. Og til þess
að sýna það svart á hvítu hvor
okkar Magnús Kristjánsson fer
hjer með rjett mál, skulu hjer
athugaðir ^teinolíureikningar frá
Landsversluninni í Reykjavík og
Útbúi hennar hjer á Eyrarbakka,
frá síðasta nýári og fram í maí-
mánuð.
Jeg hefi lijer fyrir framan mig
viðskiftareikning minn við Útbúið
á Eyrarbakka, sem nær yfir fíma-
bilið. frá janúarbyrjun til 9. maí
þ. á. Er þar verðið á „Mjölnir“
45 aur. pr. kg., eða verðið á tunnu
(181 kg. þar hver tunna) kr. 81,
45. Þetta háa verð helst óbreytt
hjer til 16. júlí, og það þrátt fyr-
ir að löngu áður væri búið að
lækka verðið í Reykjavík.
Þá hefi jeg hjer fyrir framan
uðu Tyrkir hofið sem vopnabúr.
Var þá geymt þar allmikið af viðskiftareikning Jóns Helga-
púðri. - Sprengja komst í hofið gonar & Kristing Gíslasonar Eyr_
og það splundraðist að mikluleyti. arbakka vig Landsy j Reykjavík.
., Nringum^ aldamótin 1800 f jekk Eær hann yfir sama tímabil og
Parthenon var bygt að öllu leyti enskur lávarður að nafni Elgin minn reikningur frá útbúinu (árs-
ur marmara i donskum stil. Það Ieyfi til þess að taka „laust grjót‘‘ byrjnn til maimán.). Er þar 38
var 70 m. á lengd og 30 á breidd, sem hann fyndi í hofinu. Leyfið aura kílóið a£ ol,ínnni) eða tunn_
með^ sulnagongum umhverfis. í notaði hann sjer svo miskunnar- an (sem j Rvík vigtar 180 kg> en
laust, að hann tók þaðan mest af ^ Eyrarbakka 181 kg.) verður þá
höggmyndunum og flutti heim með kr. 68.40. Verðmuninn ætti M. Kr.
sjer til Englands. Eru þær nú í að geta reiknað.
hinu mikla safni Bretlands. j Þessir reikningar bera vitni um
Gríska stjórnin hefir nýlega á- sannleiksast M. Kristjanssonar í
kvdðið að láta hefjast handa og °pinberum málum.
Einkennilegt er það, að tunnur
þær, er til Eyrarbakka eru flutt-
ar, skuli hafa að geyma 1 og 2 kg.
meira af olíu, en þær, sem seldar
hofinu var Athenu-stytta Fidias-
ar, 12 metra há úr gulli Og fíla-
beini. Fidias sá um alt listaskraut
byggingarinnar.
Á síðari tímum hefir hofið verið
notað á ýmsan hátt. Var það um
tíma notað sem kirkja kristinna
manna, síðar sem musteri múha- endurreisa hofið eftir því sem
meðstrúarmanna. Árið 1687 not- föng eru á.
,Was ich in Island sah“.
Úr brjefi frá dr. H. Jaden yfir-
dómara í Wien.
Hroðaleg bók um ísland.
Hjer liggur fyrir framan mig
ný bók um ísland: „"Was ieh in
Islandsah“, eftir dr. Adrian Mohr.
Bókin er með myndum og ytri
frágangur í góðu lagi, ekki vant-
ar það. En ekki þarf lengra að
leita en til titilsins til þess að
finna sjálfbirgingsskap höfundar
og rembilæti. Og í fyrstu línum
formálans felst bein móðgun í
garð lesenda, þar sem hann ber
þeim á brýn fáfræði og heimsku.
En slíkt var óþarft og óvarlegt,
enda gengur höfundur rækilega
á bak þeirra orða síðar í bók-
inni. Það er nú ekki ætlun mín að
fara vendilega út í efni bókar-
innar í þessum línum. En benda
vil jeg á það, að 4. kafli bókar-
innar skarar fram úr að frekju,
ósvífni og ósannindum. Höfundur
lemur þar lóminn fyrir íslend-
inga hönd yfir því, að herskylda
er engin þar í landi. Afleiðingu
þess telur hann vera þá, að þeir
sjeu hirðulausir, huglausir og dáð-
lausir í alla staði og bresti mann-
dóm til allra afreka.
Þetta er þakklætið, sem ís-
lendingar fá fyrir gestrisni þá,
sem þeir hafa sýnt höfundinum.
Og ekki er nóg með það, að rang-
fært sje og hausavíxl höfð á öllu,
heldur er einnig stíll og málfæri
alt í ljelegasta lagi; eitthvað á
borð við það, sem tíðkast á óvönd-
uðum þvottareikningum eða í
dálkafylli ómentaðra blaðasnápa.
Þetta orð ber hann þeirri þjóð,
sem ár eftir ár og öld eftir öld
hefir háð hina hörðustu baráttu
við eld og ís og aðra óblíðu nátt-
úrunnar. Hann gieymir afreks-
er það nóg leiðindi að sjá bókina.
Dr. Hans Jaden.
verkum sjómannanna og annara eru 1 Beykjavík. Væri gaman að
þeirra, sem daglega hætta lífi ta ^r' trl þess að útskýra
sínu og limum á landi og sjó. þetta dularfulla fyrirbrigði.
Auk þess, sem nú hefir nefnt Reikningar þessir eru svo skýr-
verið, úir og grúir í frásögn höf- u’> að elilri verður móti mælt.
undar allri af málfræðilegum og T’eir sanna ummæli mín á leiðar-
landfræðilegum villum. ( þinginu á Selfossi, og þeir sanna,
Það liggur við, að menn fyrir- steinolían hefir á síðastl. vori
verði sig við lestur slíkrar bókar verið selel Tsr. 13.05 meira hver
eftir landa sinn. Eftir lestur ým- tunna a Eyrarbakka en í Rvík, og
issa góðra bókh, sem til eru á Það bostar bátaútveginn í Árnes-
þýsku um ísland, er það hart að Býslu> °S aHa bændur lijeyaðsins,
fá í hendur annað eins blekbull og er oliu kaupa af útbúinu, 8000 kr.
þetta, sem ekki lýsir neinu rjetti- a arn ^ctta verður ekki vjefengt,
lega nema vanþakklæti, fáfræði Þvcrnig sem Magnús Kristjánsson
og skammsýni höfundarins. j Tætur, og hvernig sem hann kút-
En við vonum, að íslendingar ,veltist milli Bolsa °S Tímamanna.
láti okkur aðra Þjóðverja ekki ■ Magnús Kristjánsson má vita
gjalda þess, þótt einn úr okkar Það> að Landsverslunin er fáum
hóp yrði til þess að móðga þá harmdauði nú, og mun enn færri
svona greypilega. Okkur hinum siðar-
Kærleikurinn til náungans er
ekki svo mikill, að menn vilji
leggja á sig stór útgjöld til þess
eins að M. Kr. og nánustu fjelag-
ar hans geti fengið eitthvað að
jeta.
Þeim ummælum M. Kr., sem
'hann vjek að mjer persónulega,
og fundinum kom ekki við, þar
sem hann gaf í skyn, að jeg
A leiðarÞmginu við Olfusárbrú hefði reynst Landsv. manna óskil-
2. þ. m„ komst jeg svo að orði, vísastur) ætla jeg ekki að svara.
að síðan landsverslunin hefðikom- Það- kemur best j ljóg) er dánar_
ist á, hefði hún jafnan hallað á bd Landsverslunarinnar verður
smábáta-útveginn hjer austan gert upP) og skuldalistinn yfir
fjalls með óþarflega háu verði á tapaðar og óborgaðar skuldir
olíu. Þannig hefði steinolíutunnan kemur fram j dagsljósið) 4 hverj_
síðastliðið vor verið seld á fjórt- um Landsverslunin tapar. Jeg öf-
ándu krónu hærra verði á Eyrar- unda ekki M Kr þegar sú upp_
bakka en í Reykjavík. ! gjorð fer fram og hann 4 a5
Þetta sagði Magnús Kristjáns- standa >j6ðinni skil 4 r4ðsmensku.
son vera lýgi, og gat jeg ekki sinni
svarað honum aftur á fundinum,
vegna þess að Magnús Toffason
sýslumaður flýtti sjer að slíta
fundi eftir þessa ræðu M. Kr„ án
þess mjer eða nokkrum öðrum
gæfist kostur á að taka til máls
og mótmæla.
Olíuverðið
og
Magnús Kristjánsson.
Jóhann V. Daníelsson.