Ísafold - 07.04.1927, Qupperneq 2

2
1 S A F 0 L ©
Sunð og sólböð.
Nauðsynleg til berklavarna — þó ekki væri annað —
segir Halldór Hansen, læknir.
sigur af hólmi, í þessari merkingu, nærri eins áhrifamiklir til lækninga
og það þótt ekkert sje að gert, þá er eins og sjálft sólarljósið. Hjer á lnndi
jafnan stór hópur barna og unglinga eru slík, ljóslækningatæki á nokkrum
á svo viðkvæmu stigi, með tilliti til stöðum og þeim fjölgar óðum.
berklaveikinnar, að ótrúlega lítið áfall En ekki minkar berklatilkostnaðnr-
annarsvegar og ótrúlega lítil hjálp inn við það, því bæði eru slík tækí
-------------- hinsvegar, getur riðið baggamuninn. ’ dýr í innkaupi og í notkun.
Farið er fram á það við þing- eða ólæknandi, og minstur lilutinn j ^jer flytjum þó inn slíka gerfi-
ið, að það veiti 100.000 kr. til sund- mun ganga til þess að bæta úr berkla- Hjálpin þarf að Vera almenn. sól fyrir allmikið fje og verjum enn
hallarinnar fyrirhuguðu og annað eins veikinni á meðan liún er viðráðanleg.! En þessa sjúkl. er ekki hægt að meiru fje ti! ^ess að nota hana t;il
fáist úr bæjarsjóði. — Er hjer um — En hvenær er berklaveikin við- þ(;klv ja. úr, fyr en þá of seint. pví læltnin"a) en solin sltin y^ir 3111 kessa
... , , , heilsnlauau og veikluðu hjörð, án þess
: verður hjalpm að vera almenn, þvi
enginn er heldur óhultur. að fá.aðuá 1 nema blánefi6 °* ***
Nærri hver einasti maður, er • Og hversu mörg börn og ungiing- arbökin-1 stað t,ess að nota ættl hana
nær þrítugsaldri sýkist af ar eru ekki kirtlaveik, blóðlítil, lyst- ut 1 æsar’ og að grípa aðeins tlJ gerfl'
stórkostlegt heilsuvarðveislu-mál að ráðanlegust?
ræða. Hefir ísaf. snúið sjer til Hall'
dórs Hansen og fengið hjá honum
,ýmsar upplýsingar, en Halldór er sem
kunnugt er íþróttmaður og íþrótta-
vinur mikill.
Mönnum er það ljóst, segir Hall-
•dór hvílík lyftistöng sundhöllin verð-
ur fyrir íþróttalíf þessa bæjar. Menn
■eru líka farnir að skilja, að sund-
íþróttin er okkur Islendingum nauð-
synlegust allra íþrótta. En færri hafa
komið auga á, að sundhöllin er nauð-
synleg vegna
sólbaðanna.
berklum. arlítil, framfaralaus og veikluð, án
Nú á dögum er það á allra vitorði, þess þó að ástæða þyki til að ráð-
að allflestir sýkjast af berklum, flest- stafa þeim á hæli, eða ’ koma þeim
ir sýkjast þegar á barnsaldri, en um undir berklavarnarlögin? Nei, það er
þrítugsaldur má segja að allir sjeu fyrst gert þegar sjúkdómurinn hefir
orðnir berklasýktir. náð betri tökum á þeim, þegar það
sólar handa þeim, er verst eru stadd
ir af völdum berklaveikinnar og þá
einkum í skammdeginu og sólarleys-
isköflunum.
En nú má ef til vill segja sem svo,
að sólina getum vjer notað án sundc
Sú staðreynd sýnir best og sannar, kostar miklu meira fje og lengri tíma llallarinnar) margir geti sólbnðað í
hve mennirnir hafa yfirleitt mikið að lækna þá, ef það þá ekki er orð- r'<gn um sinn ei&in "lugoa-
mótstöðuafl á jnóti berklaveikinni. ið of seint með öllu. 11 n h'cr verður reynslan 1 .
pað verða tiltölulega fáir tæringar- — pað væri hinsvegar ógerningur J^ð V1SU °eta menn notið solal
veikir af öllum fjöldanum. par mæt- fyrir ríkið að standa straum af öllum
ast tveir seigir, líkaminn og sýklarnir. þeim sæg á hælum, enda þótt barna
pví þegar sundhöllin er komin upp Bardaginn er yfirleitt svo jafn, að og unglingahæli væru einhver til, og
verða sólböð f.vrst tiðkuð hjer í stór'jvart m:'t ;ii milli sjá, um lengri tíma, því er beðið —- og sjiikdómurinn lát-
nm stíl. jja, þag o£j, áruxii og áratugum saman. inn fá yfirhöndina.
Hver enr aðal not sólbaðanna? —, jjn einhver allra áhrifanuesta og
- Sólböð eru meginatriði í berkla- KirtlaveikÍn besta hjálpin 716 herkla™kinm, á
vönmm. , * , þessu stigi, hefir reynslam sýnt að eru En alt öðru mfili yrði að gegna með}nm batnar með tiltölulega litium kortn
I æsku bsir berklaveikxn sjer með sjávarböð sundhöllina. par yrði unt að sólbaða aði ef hjálpin kemur nægilega
„kirtlaveiki"; þ. e. eitlar bólgna inn- salboS og sJavarb0°- , r f . I
,. . ,. .. , .... , ,, Erlendis flykkjast eldri og yngri 1 upphituðu lofti, x gegn um gler snemma.
vortis eða utvortis at voldum berkla- ‘ , „wí „f„i. í
. T , ... „ að sjávarströndinni á sumrin, sjer til >eí?ar kalt er, (en a vorin er oft mest Nei. — Við hofum ekki efni a að
veikinnar. Likaminn hleoiu* bolgtiver J M . iiv
, , ... heilsubótar til þess að njóta þessara jafnast solskin hjer sunnanlands)
1 "" V 1 í" T r ,C>S'- 01 a " heilsubrunna og barnahæli ern auk «ða undir berum hiinni þegar hlýrra sólbyrgjum hjer í Reykjavík.
pess ao loka berklana mni og varna & # 1.«*._x-----:*
1 r > , • 1 • , r 1 -'i.' þess reist þar í hópum. A okkar kalda væri 1 veon.
þvi að þeir benst ut 1 blooio, briotist K y. v T) 4- '.(„.1,
\ , landi eru sjóböð og sólböð lítt fram- Baðgestirmr eru naktir og myndu ainota
æV1S nema osjálfrátt fá sjer sólbað á milli „dýf- stondran því aðdáanlega ^vel að vígi
irsjaldan á sumri, og er það sárgræti- anna<í> >egar sólar nyti, þeim er það í þessu efni. pjóðin sjálf má því ekki
legt, því að greiður er aðgangur að hrein nautn, ekki síður en baðið sjálft. lengur láta sitt eftir liggja að fá
sjónum, og meiri sól en flesta grunar, Auðvitað yrði haft eftirlit með börn- af því fuH not.
1
heimahúsum meira en gert er, ?n
minna verður úr vegna stjórnleysis á
heimilunum, og vöntun á sólarglugg-
um. Og hjer er oft mest vöntun, þar
sem sólbaðsþörfin er mest.
í sundhöllinni.
Berklavamirnar gleypa
hundruð þúsunda á ári, en
era samt ófullnægjandi.
Síðan berklavarnarlögin gengu í
gildi er hjer árlega varið hundruð-
um þúsunda króna til berklavarna.
Sú upphæð vex með ári hverjn (var
•síðastl. ár alt að öý miljón) og þó
mun ekki ofsagt vera, að aðeins lít-
ill hlnti þeirra, sem a.ð æskilegt væri
að fengju berklastyrk, verði hans að-
njótandi. Nú ,þegar eru 'menn farn-
ir að leggja höfnð sitt í bleyti t:l tímann, háður örlagaþrunginn úrslita-
þess að draga úr þessum gífurlega
sólbaðsútbúnaði, þá reisum vjer um
leið, ekki berklahæli, heldur berkla-
varnarhæli kirtlaveikum börnum og
hálfveikluðu fólki, yfirleitt, og forð-
um með því, livcr veit hvað mörgum
frá alvarlegri berklaveiki fvr eða síð-
ár á æfinni. Og bver trevstir sjer til
að meta gróðann og gagnið af því.
— Aætlað er að sundhöllin muni
kosta um 200.000 krónur. Tilæthmm
er að ríkið beri þann kostnað að hálfn
leyti, en Reykjavíkurbær að hálfu
leyti.
Tilætluniu er einnig sú, að sund-
höllin standi tilbúin og blikandi í sól-
skininu 1930, þannig að ríkið og bær-
inn Jeggi fram 50.000 kr. hvort, á ári
í 2 ár.
pað em erfiðir tímar, alt þarf að
spara, vjer verðum að kunua fótma
vornm forráð, satt er það.
En við verðum að spara það fyrst
sem óþarfast er, og kljúfa þrítugau
hamarinn til þess að korna því upp,
sem ber margfaldan ávöxt.
Höfum við efni á, að sólunda heilsu
ahnennings? Höfum við efni á, að
rýra vinnuafl þjóðarinnar? Höfum
við efni á, að láta berklasjúklingum
fjölga ár frá ári' og útgjöld til berkla-
varna aukast og margfaldast? Er það
rjett, þegar hitt er vitanlegt, að mörg-
út í lungun, en óvinurinn er
,, ... , ,.T ,, kvæmanleg á samskonar hátt,
og aleitinn og biður rolegur eftir ° ;
tækifærinu.
Og er þá mjótt mundangshófið, það
má oft litlu muna, og á æsku og upp
draga það, að byggja sundhöll með
lbyrgjum hjer í Reykjavík.
Við höfum fengið heita vatnið til
frá náttúrunnar hendi, og
útgjaldalið ríkissjóðsins.
Berklaveikin er orðið það böl með
vaxtarárunum er venjulega, einhvern- einni8 hjer sunnanlancls.
Gerfisól.
bardagi um það, hvort berklarnir
verða tiltölulega meinlaus ára- eða
æfikvilli, eða ef þeir ná að brjótast una
Svo mikil er trúin á Ijóslækning-
að í útlöndum, þar sem sólar
þjóð vorri, ekki siður en með öðrum ■ út úr eitlunum, valdi margi-a ára íil- nýtur þó mikið, eru nú notaðir „ultra um (r)er ^ , hrnuni þar
þjóðum, sem lamar þjóðarlíkamann
meira en nokkuð annað. En reyndin
vill verða sú með berklaveikina eias
og annað, hjálpin kemur oft of seint.
Megninu af því fje, sem eytt er til
berklavarna, er ausið út til einangr-
unar sjúklinga á hælurn og spítölum.
þegar veikin er orðin lítt læknandi,
um, að þau sólböðuðu í hófi. En að,
við höfum næga sól, má best sjá 'J Sameinaða
því, að varla er unt að sjá sólbrúnni fjelagið birti ársreikning sinn >■ 23‘
baðgesti á baðstöðum erlendis, en t. mars og fara blöSin mjog ^amleg-
d. sjúklinga, «em sólbaðað hafa að um orðum um fÍela8ið 1 tilefni af
sumrinu, á Vífilsstaðahælinu í gegn >vi’ sjerstaklega vegna þess, að pje-
lagið hafi tekið svo mikið tillit til
sinna gömlu viðskiftavina að haldi
uppi skipaferðum, sem tap var á all-
an ársins hring, enda þótt það hefði
pað er þessi þáttur sundhallar- getað grætt á þeim skipum með því
Sundhöll er berklavarnahæli
varlegu heilsutjóni, ef ekki fjörtjóni, violettir“ geislar, framleiddir með
þegar á unga aldri. rafmagni, einskonar gerfisól, í stór-
pað er því auðskilið hvenær mest um stj]
ríður á að vera á verði og vígbúast petta þykir mikil framför, að því
gegn berklaveikinni. pað er þegar á ]oyti, að unt er að nota gerfisólina, málsins, sem vjer íslendingar ekki að senda þau eitthvað annað. Tekju-
barnsárunúm og æskuárunum, því þegar sólin skín ekki, og eins innan megum gleyma, að um leið og vjer afgangur er þó helmingi meiri held-
enda þótt reynslan sýni, að líkaman- ],,'lss { földu veðri og við all veikt reisum sundhöll í Reykjavík eða hvar ur en hann var árið 1925, eða 3l/2
um takist ótrúlega oft að ganga með en þe;r geislar eru þó hvergi annarstaðar sem væri á landinu, með milj. kr.
Nilsson skipstjóri.
Eftir Árna Óla.
; því, að hætta væri á ferðum, því Skipverjar skeyttu þessu engu,
! að þei,r bjuggust til varnar með en fóru að draga inn vörpuna,. —
bareflum. þá er báturinn nálgaðist. Máttu þeir þó sjá, að .allir þeir,
Sýslumaður ávarpaði nú skipstj. sem á bátnum höfðu verið, voni
og vildi fá að kom,ast upp á skip- í b»ráðum lífsháska. Jóni Gunnars-
Það var rjett fyrir aldamót.in, | Kom Gruðjón til tsafjarðar hinn íð, en binn svaraði aðeins ónotum syni og Guðjóni tókst að ná í bát-
að yfirgangur erlencUra botnvörpu- ’ 9. október og bar mál þetta upp og skömmum- Reyndu bátverjar inn og hjeldu sjer þar. En himr
skipa byrjaði hjer við land fyrir
alvöm. T >an d h el gi s gæ,slun a baföi
þá danska .skipið ,,HeimdalIur“
og gekk hann vel fram þann
t.ínxa ársins, sem hann var hjer við
land. En á haustin og fynri hluta
vetnar var landið varnarlaust, að
kalla mátti, fyrir ásælm' og yfir-
gangi útlendinga. Óðu þeir þá
uppi hjer eins og stigamenn og
voru ósvífnari en dœmi eru til nú
á dögum.
Áirið 1899 var Hannes Hafstem
sýslumaður í ísafjarðarsýslu. Þá
var það um haustið, dagana 4—
9. októher, að enskt botnvörpu-
skip var stöðugt að veiðum inni
á Dýrafirði og var oft að toga
alveg uppi í landsteinum. Dýr-
firðingum þótti þetta illur vá-
gestur. Tóku þeir því saman ráð
áín og gerðu sendimann, Guðjón
Friðriksson að nafni, á fund sýslu-
manns til þess að kæra skip þetta
fyrir sýslumanni. Brá h.ann þeer- þfi, að ná í kaðal, sem hjekk úf- fjórir skoluðnst nokkuð í hurtu-
ar við og fór um nóttina með byrðis, en tókst það ekki, og .seig Voru þeir allir ósyndir nema sýslu
sendimanni yfir til Dýrafjarðar, • báturinn þannig aftur með skip- maður, sem var syndur eins og sel-
og komu þeir þar að morgni. Var
þá skipið að veiðum fram undan
Haukadal, og iirskamt undan l'-mdi.
mu,
sem var á hægri ferð. Þegar ur og hið mesta karlmcnni.
voru hjetu: Jóhannes Guðmunds-
son, Bessastöðum, Guðmundur
Jónsson á Bakka, Jón Þórðarson,
Jón Gunnarsson og Guðjón Frið-
riksson, sá er áður er nefndur.
Á botnv(i.rpuskipinu var einn
fslendingur, Valdemar Rögnvalds-
son að nafni, húsettur í Keflavík.
Var það mál manna, að h.nnn hefði
þekt sýslumann áður en háturinn
náði skipinu, enda þótt sýslumað-
ur væri í yfirhöfn utan yfir ein-
kennishúningi sínum. Segir sagan,
báturinn kom .aftur undir skut Reyndi hann efti*r föngum að
náðu hátverjar í vörpuvírinn og býarga þeim fjelögum Jóhannesi,
Hannes TTafstein fjekk sjer nú1 drógust svo með skipinu um stund. Guðmundi og Jóni Þórðarsyni og
bát og fór við 6. mann út að skip-J fin er skipverjar sáu það, þutu draga þá að hátnum. Lá þá við
inu. Var veður kalt og bráslaga- þeir aftur % í skut með ópum sjálft að það mundi verða til þess
legt. Meunirnir, sem með honum
mannlega. Hannee Hafstein sýndi fátinu, sem á liinum drulmandi
þá einkennisbúning sinn og krafð- mönnum var, drógu þeir sýslu-
ist þess af skipstjóra, ,að hann mann hvað eftir annað í kaf, og
ljeti sig ná uppgöngu á skipið. En mun hann ekki hafa komist í aðra
skipverja.r svöruðu með því, að þrekraun meiri.
skjóta ])ungri og stórri ár á bát-: Skipverjar horfðu á þá f jeLaga
verja, en til allrar hamingju hitti, berjast við dauðann rjett utan við
hún engan þeirra, því að hverjum borðstokkinn, en það ljetu þeir
þeim, sem árin hæfði, hefði verið^ekki á sig fá. — En í landi sáu
stórmeiðsl eða b.ani hiiinn. Síðanjmenn aðfarirnar og var skotið
slökuðu skipvorjar alt í einu á fram tveimur bátum til þess að
vörpuvírmim. Leuti þá virinn á feyna að hýarga þeim fjclögum. «Þá
bátnum svo að
að hann h.afi varað skipverja viðjstefnið og sökk.
li.ann stakst á^er bátar þessir voru komnir miðja
vegu milli lands og skips, var svo
nð sjá, sem skipverjar iðruðust
framferðis síns, því að þeir gerðu
sig líklega til þess að skjóta út
björgunarbáti. En þó hættu þeir
við það aftur og fleygðu út kaðli
og hjarghiring til hinna druknandi
manna. Þá voru sokknir þeir 3,
sem ekki náðu í hátinn. Þeim Jóni
Gunnarssyni og Guðjóni tókst að
ná í hjarghringinn, en Hannes
Hafstein náði í kaðalinn og briá
honuni utan um sig. Mátti ekki
taipara standa, því að um leið og
hann hafði hundið sig þannig,
leið yfir hann. Yar hann örmagna
af sjávarkulda og áreynslu og
vissi ekki af sj<v fyr en nokkru
síðar. Höfðu skipverjar þá dreg-
ið hann og hma 2 upp á þilfar.
Lágu þeir þar milli heims og helj-
ar þangað til bátarnir lcomu frá
landi. Með þeim fluttust þeir í
land og voru borni.r heini til Matt-
liiasar Ólafssonar í Haukad.al.
Þegar e.r skipið hafði losnað við
menn þá, er hjörguðust, ljet það
í haf og höfðu menn ekki meira
af því í það sinn. Bjuggust marg-
ir við, að ekki yrði hægt að háfa
bendur í hári sökudólganna, því
að þeir höfðu málað yfir suma.