Ísafold - 29.08.1927, Side 3

í S A F 0 L D
8
Siglufjörður.
Yið komura með Gullfossi á gengni, að engu er líkara, en fólk
:Sigluf jörð í sólskinsblíðu veðri, það sem þar er, liugsi á þessa leið:
beina leið frá Isafirði.
En þau viðbrigði.
Yeðurblíðan var að vísu -ú
saraa, en svipurinn yfir athafna-
lífi bæjanna allmjög ólíkur.
Jeg ætla að vera hjerna í clag,
en jeg get búist við því, að t’ara
hjeðan á morgun eða hinn daginn.
Frá Isafirði eru menn að flytj--..
Gorkúluvöxtur verstöðvanna er
a vinnandi fólks, uns loksins
Jeg var um lcyrt á Siglufirði í
Drungi hvílir yfir Isafirði sum- og verður mörgnm áhyggjuefni.
arlangan daginn. Þar eru tómar Fólkið sem á annað borð liíir á
bryggjur, auðir fiskreitir, lokaðar sjófangi, verður að elta hinn hvik-
sölubúðir, deyfð, athafnaleysi, ula sjávarafla.
tnenn með hendur í vösum og lítið Verður fjármálastjórnin ekki að
lífsfjör í augum. miðast við það?
Gullfoss lagðist utarlega á Siglu Hvers virði eru hús og mann-
fjarðarhöfn. jvirki, þegar fólkið sjer sjer ekki
Enginn nenti að kasta tölu á lengur hag í því að haldast við á
-skipasæginn sem fyrir var á höfn- þessum staðnum?
inni. ' Hver veit nema afkomendur
Þar voru mýmörg veiðiskip, als- Siglfirðinga reisi nýja verstöð á
konar stærðir, flutningaskip — Langanesi eða Ströndumf
tunnuskip með tunnuhlaðana upp Hver veit ?
um mið siglutrje. j Var það framsýni eða hepni sem
Og utan um allan tangann sem rjeði, er norskir útgerðarmenn
bærinn stendur á, ei-u þvínær sam- völdu sjer bækistöð einmitt á
feldir bryggjupallar en utan um Siglufirði fyrir 25—30 árumf
Tbryggjurnar var samfeld þyrping ( Það er ekki ofsögum af því sagt,
skipa. Ur reykháfum síldarverk- hve landbúnaður og fiskveiðar eru
smiðjanna lagði þykka reykjar og óskildar atvinnugreinar.
gufumekkina. Loftið var þrungið > Maðnr sem ræktar jörðina, stað-
af feitri fýlunni. bindur afkomendur við sömu iðju
Og þegar í land kom, sást fyrst á sömu jörð.
hvernig á öllum bryggjum var ið-1 En þeir sem sjó stunda, flökta
andi ösin, saltað, kryddað, tunn- jnilli landshorna eins og síldar-
um velt, og þær slegnar, hróp, ys, torfur.
Iiávaði — og slor. !■ Ekki að undra þó svo mikiar
Við þurftum að krækja frá ein- ^andstæður eigi örðugt ifleð að sam
um palli á amtan innan um tunnu- lagast í þjóðarkrýli voru.
raðir, tunnustafla og fram hjá
við vorum komin alla leið á land. ,n0kkra daga í ágúst byrjun. Síld
Innan við skipaþyrping og var þar ausið á land, nótt og dag.
tunnuhlaðana á bryggjupöllununi Annríki var þar viðstöðnlaust, og
tólc „borgin'- við okltur — „síldar tækifæri að því leyti gott, til að
ldondyke“ íslands. kynnast þar atvinnulífi.
—------ En því vil jeg engu lofa, hvern-
3>að væri synd að segja, að kaup ig mjer tekst að gera almenningi
staðir okkar bæru þess merlti, að grein fyrir því sem jeg heyrði þar
alúð og rækt hefði verið lögð við og sá. Því oft var viðkvæði sögu-
að fegra þá og prýða, að ytri á- manna minna þett.a:
sýndum. Efnaskortur veldur fyrst — En í öllum lifandi bænum
•og fremst, þó ýmislegt annað mætti mátt þú ekki hafa neitt eftir mjer.
'Og til t,ína. Títt er það er Siglufjörður berst,
Og öllu má ofbjóða. í tal maruia á milli, að þeir snúi
Enginn íslenskra kaupstaða ber hálfgert upp á sig og telji liann,
þess eins miliil merki eins og Siglu og alt sem hans er, vera þjóðinni
fjörður, að hann sje bygður í þálft um hálft óviðkomandi.
'flaustri. Húsin flest eru ekki ein-^i Siglufjörður! segja menn. Þar
•asta Ijót, þau eru mörg eins og'er síld og leppmenska og best að
hrúgald, með alslconar viðaukun. koma ekki nálægt því.
Þessi og þvílíkur hugsunarhátt-
ur er með öllu óviðeigandi.
. A Siglufirði fá menn atvinnu
hálfgerðum og óköruðum og ein-
iægum útúrdiirum.
Eyrin sem bærinn st.endur á,
svo lág, að frárensli er tregr til^um bjargræðistímann svo þúsund-
sjávar, og forarpollar og tjirnir um skiftir. Þaðan er útflutningur
eru hingað og þangað, jafnvol í.vitanlega mikill og tekjur alþjóð-
þurkatíð. Gerir þetta bæinn ennþá'ar af Siglufirði slíkar, að staður-
•ömurlegri en ella. j inn kemur öllum við.
Siglfirðingar vinna þessi árin En einkum er þess að gæta, að
~að lokræsagerð. Þörf umbót. ýmislegt er eftirtektarvert í við-
En þó grunnar bæjarins yrðu skiftalífi Siglufjarðar, sem hefir
þurkaðir, yrði það ekki nema smá alveg sjerstaklega mikið erlndi
vægileg framför í vtra útliti bæjar-
ins, meðan hinar víðáttumihlu
skranbreiður eru óhaggaðar.
I skranbreiðunum kennir margra
grasa. Þar gnæfa gamlir hálf-
hrundir hlaðar af gömlum hálf-
brotnuin og fúnum tunnum upp
ur járnarusli, bátabraki, brotnum
lýsisfötum, 0g alskonar spýtna-
rusli.
Hvílík hreinsun ef þessu yrði
einn góðan veðurdag sópað burt.
Hvílíkt, efni í gamlársbrennu.
Þegar aðkomumaður lítur yfir
Siglufjarðarbæ, sjer hann svo ó-
yíða umhyggju í utanhúss um-
fyrir almenningssjónir, og er þess
vert, að það sje athugað gaum-
gæfilega, 10 sinnum gaumgæfileg-
ar, en einn maður gerir á vikn.
■ Jeg ætla mjer ekki þá dul, að
jeg hafi á örstuttum tíma grafið
Sti! botns í viðskiftaflækjum Siglu-
fjarðar, og öðru því er þar skeð-
ur er almenning varðar. Enla vr
tilgangur minn með Siglufjarðar-
verunni sá einn, að vekja áhuga
meðal almennings á því, að graf-
ast betur fyrir það hjer á eftir en
Iiingað til, hvernig Siglufjarðar-
lífið er í raun og veru.
V. Stef.
■«®»-
Kenslubækur
Jónasar Jónssonar.
1 þrettán tölublöðum af þessa
árs árgangi Tímans hafði jeg
iesið átta vottorð eða vitnisburði
útgefna einnig á þessu herrans
ári, um ágæti kenslubóka þeirra
sem skólastjóri Jónas Jónsson
frá Hriflu heíir samið. Vottorð
þessi eru eftir mjög mæta menn
jg merka kennara, svo hjá mjer
vaknaði löngun til að kjmnast
einhvehri af þessum undraverðu
bókum, sem altaf er verið að
lofa ár eftir ár, svipað eins og
Kína-lífs-elexírinn forðum.
Jeg byrjaði fyrst á þeirri
bókinni, sem mest hefir lofið
fengið, sem er íslandssagan..
Nú hefi jeg lokið við lestur
þeirrar bókar og vil í fám orð-
um skýra frá sumu því, sem
mjer þykir merkilegast við
hana.
Á bls. 19, fyrra hefti, prent-
uðu 1920, telur hann Hástein
Atlason einn af landnámsmönn-
um og vitnar í Landnámu, bls.
214. í Landnámu 214 er Há-
steinn hvergi nefndur, en á bls.
213 er einu sinni nefndurHásteinn
Atlason, en það er hverjum
manni auðsæ prentvilla, eða ó-
nákvæmni þess, er bjó bókina
undir prentun, því að hann er
4 sinnum á sömu bls. nefndur
Hallsteinn og örnefnið Hall-
steinssund, sem við hann er
kent að auki. Á bls. 30 og 31,
þar sem getur um sonu Atla
jarls hins mjóva á Gaulum,
nefnir hún Hallstein en hvei'gi
Hástein. í Egils sögu Skalla-
grímssonar, er hann nefndur
Hallsteinn. Flóamannasaga, sem
er saga hans og niðja hans
nefnir hann alstaðar Hallstein,
en Hásteinn finst þar hvergi
nefndur.
Valdimar Ásmundsson getur
þess að vísu í formálanum fyr-
ir Landnámu, að Hallsteinn
muni ef til vill vera rjettara
Hásteinn, en segir þó, að hann
sje nefndur Hallsteinn í Mela-
bók og Flóamannasögu og held-
ur því nafni. pað virðist því all
undarlegt hjá skólastjóranum
að hafa nafnið Hásteinn, þar
sem hann er annarsstaðar ávalt
kallaður Hallsteinn.
Á bls. 60 getur hann um
Skarphjeðinn Njálsson og segir
þar: ,,En er minst varði, hefur
Skarphjeðinn sig á loft og hleyp
ur yfir fljótið milli skara, en
það voru 12 álnir.“ Hjer gætir
skólastj. þess ekki að hin forna
alin var aðeins 18 (þumlungar
að lengd, svo hlaup Skarp-
hjeðins var 9 álnir á vorn mæli-
kvarða. Skólastjórinn er vanur
að bera andstæðingum sínum á-
brýn þekkingar og menningar-
skort. Af hvaða rótum er þessi
smíðisgalli runninn á þetta
sagnfræðislega meistaraverk
skólastj.?
Á bls. 88 getur hann um ís-
leif biskup Gissurarson, og seg-
ir, að hann hafi verið vígður í
þýskalandi árið 1057. Mjer ber
ekki, að segja þetta ártal rangt
hjá skólastj. en í Islendinga-
bók bls. 16 segir Ari fróði að
ísleifur hafi biskup verið fjóra
vetur og tuttugu. Að hann hafi
andast í Skálholti átta tigum
vetra eftir fall Ólafs konungs
Tryggvasonar. Að Ari hafi þá að hann skuli hvergi með einu orði
verið 12 vetra gamall og verið minnast á Arngrím Jónsson lærða
þar með Teiti fóstra sínum. (pað —- þann mann, sem ávann þjóð
er, að Ari hafi verið við útför vorri heiðurssess við fornbókmenta
ísleifs biskups með Teiti í borð Norðurlanda. Á bls. 57, þar
Haukadal). Varla munu menn sem hann talar um Brynjólf hisk-
draga í efa, að Ari segi hjer up Sveinsson kemst hann þannig
rjett frá. að orði „Brynjólfur átti tvö l>ör.u
í Hungurvöku (Biskupasög- Ragnheiði og Halldór.“ Þetta út
ur) út gefinni af Bókmentafje- af fyrir sig má til sanns vegar
laginu 1858 bls. 62 segja þeir færa, en varla getur ,>að talist
Guðbrandur Vigfússon og Jón fjdlilega rjett hermt, þar sem
Sigurðsson forseti, sem báðir Brynjólfur biskup átti sjö hörn,
unnu að útgáfu þeirrar bókar: eins og lesa má í æfisögu, lians
,,Vjer höfum því fyrir víst að eftir Jón prófast Halldórsson hinn
ísleifur hafi vefið vígður 14 nótt fróða, í Biskupasögum Sögufjel. 1.
um fyrir Columbamessu 1056 á B. 4 h. 1907 óls. 291. Hið sama má
hvítasunnu.“ Hið sama ártal lesa í líkræðu þeirri, sem haldin
(1056) til færir Jón Aðils í var við útför Brjmjólfs biskups
sinni íslandssögu. Jón prófast- og prentuð er í Biskupasögum
ur Halldórsson hinn fróði og Sögufjelagsins 2. B. 5. h. 1915
porkell prestur Bjarnason, telja bls. 351. Þar segir Torfi prófastur
báðir að Isleifur hafi biskup Jónsson, er hann lýsir hjúskapar-
verið frá 1056 til 1080. Allir lífi Brjmjólfs biskups „svo þau
þessir menn, sem jeg hefi hjer áttu sín í millum 7 börn; 4 syni
nefnt, eru í mínum augum skólg, og 3 dætur.“ Á bls. 69 talar skóla-
stjóranum meiri sagnfræðingar, stjórinn um ætterni Jóns Mskups
svo mjer verður að þessu athug- Vídalíns, og segir „Hann var í föð-
uðu mjög að draga í efa, að urkyn kominn af ætt Guðbrands
vígsluár Isleifs biskups sje rjett biskups.“ Jeg hefi ávalt skilið
hjá skólastjóranum. mál vort þannig, þá sagt er, að t. d.
Á bls. 10 segir skólastj. „Um alda N. N. sje kominn af ætt 'þess, sem
mótin 1200 varð Guðmundur Ara- til er tekið, þá sje þar með sagt,
son biskup á Hólum“. Það er var- að N. N. eigi ætt sína til lians að
liug'avert að tilfæra ekki hið rjetta rekja. Jeg minnist hess ekki, að
ár í kenslubókum, ef tímatal er Jón biskup sje talinn meða' af-
nefnt á annað borð; hið ranga ár- komenda Guðbrands yiskups, þar
tal festist í huga nemandans og sem j>eirra er mmst í Biskupasög-
verður honum síðar farartálmi á unum. Ekki getur prófast.ur Jón
1 raut þeirri að vita og muna rjett. Halldórsson um Guðbrand biskup,
Fyrir stuttu kom hjer dreng- sem forföður Jóns biskups, þar
ur á fermingaraldri, sem þafði hann minnist ættar hans í sögu
fengið afbragðsgóðan vitnisburð Jóns biskups Vídalíns. Jeg bygg
úr skólanum. Jeg spurði hann að því, að lijer gen skólastjórinn ekki
gamni mínu „Hvaða áú varð Guð- greinarmun þess, að vera af ætt
mundur Arason biskup á Hólumf“ einhvers, það er, að vera frá hon-
„Árið 1200“, sagði hann. „Hver um kominn, eða vera sömu ættar;
segir þjer það?“ spurði jeg. „Það það er, að vera kvistur á annari
stendur í íslandssögunni minni“, ættgrein á sama kynstofni.
sagði drengurinn fullviss um kunn- • Til skýringar vil jeg taka fram:
áttu sína. „Hve nær varð Jón Þeir Guðbrandur biskup og Jóu
Vídalín biskup?“ spurði jeg „Árið biskup Vídalín áttu báðir kyn sitt
1700“ svaraði drengurinn fljótt að rekja til Jóns lögmanns Sig-
og öruggur. Jeg sá bað af þessu mundssonar. Helga dóttir Jóns
live afleitt ; að er í kenslubók lögmanns, var móðir Guðbrands
sem þessari, að setja ekki hið biskups. En Guðrún dóttir Jóns
rjetta árt.al; og verður mjer á að lögmanns var móðir sjera Jóns
spyrja: Hvað er betra að segja föður Arngríms lærða. — Sonur
„Um aldamótin 1200“, eins og Arngríms lærða var sjera Þorkell
skólastj. segir, heldur en segja faðir Jóns biskups Vídalíns. Af
árið 1203 o. s. frv., og tilfæra þessu sjest, að þeir voru kvistir
jmnnig hið rjetta ár. á sitt hverri ættgrein á sama kyn-
í öðru hefti prentuðu 1921 bls. stofni. Þetta þykir ef til vill
19 minnist hann á Eystein munk, ómerkileg liártogun, en jeg get
liöfund Lilju(kvæðis), og telui* ekki gengið þegjandi fram hjá
hann einlivern frægasta íslending- ]>essu atriði, því jeg hefi orðið
inn sem uppi var á miðöldunum. þess var, að beir sem lesið hafa
Ágrip af æfi hans eftir prófessor og lært sögu Jónasar, telja Jón
Finn Jónsson, er prentað framan biskup Vídalín niðja Guðbrands
við Lilju(kvæði) útgefið 1913. —biskups.
Þar geta menn lesið — Að hann i Á bls. 71 segir skólastjórinn. „Þá
var maður, sem gerði sig sekan í kom bólusóttin árið 1702. Varð það
því, að berja á Þorláki ábóta sín- með þeim hætti, að maður úr
um. Að hann var settur í fangelsi iRangárþingi andaðist úr bólunni
af Mskupinum Jóni Sigurðssyni og erlendis. Líkið var flutt heim, með
hafður í hálsjárnum. Að hann var Eyrarbakkaskipi og nokkuð af föt-
opin’ er að saurlífi og jafnvel að um liins látna.“
barneign. — Að hann braut af , Að .þetta er rangt hjá skóla-
af sjer hylli Gyrðis biskups og stjóranum, sjest best á æfisögu
var bannfærður af honum. Enda Jóns biskups Vídalíns. Þar segir
þótt Lilja sje fagurt kvæði, geta Jón prófastur Halldórsson, þá
menn sjeð, hverskonar dóm skóla- hann hefir sagt frá eyðileggingu
stjórinn kveður upp yfir þjóð leirri, sem varð um Olves og Flóa,
vorri á miðöldunum, með því að af jarðskjálfta miklum er kom um
telja Eystein hennar frægasta son. nóttina 20. apríl 1706: „Þessi jarV
i Það má ávalt deila um hvað skjálfti eftir marga meiningu, boð-
rjettast sje að taka og hverju aði þá miklu og mannskæðu bólu,
,beri að hafna við ritsmíð slíkrar sem hingað kom árið eftir anno
pögu sem 1 essarar, en óneitanlega 1707.“ Litlu síðar segir hann „Hún
finst mjer undarlegt, enda þótt (þ. e. bólan) hafði lijer þá ekki
hið sögulega samhengi sje víða gengið í 30 ár.“ í Aldarfarsbók
nokkuð sundurlaust hjá skólastj. iPáls lögmanns Vídalíns, þar sem