Ísafold - 07.10.1927, Blaðsíða 2

2
I S A F 0 L D
atvinnumálaráðherra, sem;
verslunarfyrirtæki heyrir
að hann setji táfarlaust
mann yfir verslunina.
þetta
undir,
færan
Bankaráð Laadsbankans.
Þriðja tilkynningin frá „æðri
stöðum“ kom frá atvinnumálaráð-
herranum. Hann ætlar áfram að
gegna formannssstöðu í Búnaðar-
fjelagi Islands, þótt hann sje orð-
inn atvinnumálaráðherra, og hati
því að lögum æðstu stjórn búnað-
armála og yfirstjórn Búnaðarfjc-
lags íslands. Bitt af verkefnura
atvinnumálaráðherrans er m. a.
það, að skipa 2 menn (af 3) í
stjórn Bfj. ísl. Nú lítur Tr. Þ. svo
á, að atvinnumálaráðherrann geti
sjálfur verið þriðji maðurinn í
stjórninni. Per þá ekki að verða j
óhætt að leggja Búnaðarfjelagið
niður sem sjálfstæða stofnun, og
flytja það upp í atvinnumálaráðu-
.neytið ?
Næsta ótrúlegt er það, livað fjeð fyrra frá því í desember seint og-
er vænt þar vestra. Sauðburður fram í apríl. Hey er notað til fóð-
byrjar í apríl-lok. Dilkar ieggja urs.Að miklu levti er það laufhey
sig að hausti með 20—30 kg. I (víðir) ; oft er notuð loðna til
skrokka. Meðaltal var talið 22 kg.1 fóðurs. En í fyrrasumar veiddist
er
búnaðarmálastjóri engin loðna, aldrei þessu vant.
Ráðherrarnir virðast vera eink-
ar samtaka í því að gera afglöp.
Það er engu líkara en þeir sjeu
að keppast um að verða sem stór-
Mynd þessi er tekin þegar bankaráð Landsbankans hjelt fyrst-i
fund sinn, 23. september síðastliðinn. Bankaráðið hefir tvo fasta fundi
á hverjum mánuði, sem haldnir eru í fyrstu og þriðju vilcu hvers mán-
aðar, og aukafundi auk þess eftir þörfum. Formaður bankaráðsins
kemur í bankann daglega, og með honum tveir bankaráðsmenn í senn
á víxl annanhvern dag.
Myndin er tekin í fundarherbergi bankaráðsins í Landsbankan-
um. A myndinni eru þessir (sjeð frá vinstri til hægri) : Jóhatanes Jó-
hannesson, bæjarfógeti, Magnús Jónsson docent, Jónas/ Jónsson, dóms-
stígastir í afglöpum. Sá sje mest-
ur, sem flest og stærst afglöpin málaráðherra, Sigurður Briem, aðalpóstmeistari (formaður bankaráðs-
geti gert! ius), og Jón Árnason, framkvæmdarstjóri.
Þeir voru víst ekki margir, sem
bjuggust við mikilli stjórnvisku
*
sem þetta, gat á ldafa hjá sósíalistum. Hún er
hjá þeirri stjórn er nú fer með ^ lagabrot;
v(ildin í landinu. En að stjórnar naumast ]{0mig fyrir á annan hátt gersamlega ósjálfráð gerða sinna.
athafnir allar yrðu em samfeld , * ,. i TT ,, .
J ■ en þann, að raðherrann hefði sætt Halda menn, að slikt fynrkomulag
Sigurður
var vestra. Segir Lund að altítt
sje að dilkskrokkar sjeu 30 kg.
og hafi 5 dilkskrokkar frá Bratta-
hlíð í fyrra haust, náð 35 kg.
í Brattahlíð er best, sauðlancl af
öllum þeim stöðum, þar sem fjár-
rækt er þar vestra, enda stærst
fjárbúið þar. í Siglufirði og Görð-
um, er og afburðagott sauðland.
Innistöðutími sauðfjár var í
Heyskapur var ]>á svo mikill, að
/enginn var þar fóðurskortur að
því er Lund sagði. Á fjárræktar-
tetöðinni í Julianehaab hafa menn
gert súrþara til fóðurs.
Tóskapur er talsvert iðkaður
þar vestra, síðan Rannveig Líndal
var þar um árið við að kenna
Grænlendinguin þá iðju.
--—
Ríkiseinoknn.
Steinolíueinkasalan.
keðjfn afglapa og axarskafta, eins ajvarj 0
■og raun er á orðin, var meira en
nokkurn óraði fyrir.
kúgun frá sósíalistumj feje holt fyrir þjóðarbiiið?
standa bak við I
Sameiginleg þðgn.
Það eru einkum tvö mál, sem
valdið hafa mestu umtali manna
á milli nú í seinni tíð. Er annað
fjegjafirnar dönsku til Alþýðu-
flokksins hjer, en hitt er neitun
dómsmálaráðherrans, að fram-
fylgja gildandi lögum.
Eftirtektarvert er það, að bæði
stjómarblöðin hjer í bænum, Al-
þýðublaðið og Tíminn, hafa sem
minst viljað ræða þessi mál.
Menn höfðu búist við því, eftir
ýmsu sem á undan hafði gengið,
nð Tíminn mundi eitthvað þurfa
•að segja út af mútufjenu danska.
En hann kaus að segja sem minst.
Það litla sem hann lagði til mál-
anna, voru afsökunarorð til þeirra
manna hjer, sem þetta erlenda fje
'þáðu.
gn
mönnunum, sem
stjórnina. En það hlýtur að hafa
þurft meira en lítið til þess, að
kúga ráðherrann til þess að fremja
slíkt lagabrot sem þetta, og eiga
á hættu að verða dreginii fyrir
landsclóm fyrir athæfið.
Sú spurniág hlýtur því að vakna
hjá mönnum: Er samband milli
þessara tveggja hneykslismála ? —
Eða er stjórnin svo lítilþæg og
vesöl, að hún láti sósíalista ráða
því, hvað aðliafst er í stjórnarher-
búðunum ?
Fjárræktin
á Grænlandi.
Þar eru nú um 3000 f jár af hinum
íslenska fjárstofni, er þangaS
var fluttur 1915.
I.
Ofriðurinn mikli kom mikilli
truflun á í lieiminum, elcki hvað
síst á sviði viðskifta- og verslun-
armála. Það rnátti segja, að frjáls
verslun legðist að miklu leyti nið-
ur ófriðarárin, vegna alskonar
þvingunarráðstafana frá ófriðar-
þjóðunum. Þessar þvingunarráð-
stafanir náðu einnig til okkar, þar
sem ríkið neyddist til að fara að
versla með alskonar nauðsynja-
vörur, til þess að tryggja landinu
nægilegan forða meðan á ófriðn-
um stóð.
Að ófriðnum loknum, var það
því eitt af fyrstu verkum Alþing-
is, að koma versluninni í samt
lag aftur og leggja ríkisverslun-
ina niður. Þetta gekk ekki sem
greiðast, því ýmsir stjórnmála-
menn og flokkar, höfðu tekið ást-
var alt í óvissu hvernig fara mundi
og þótti því tryggara að hafa þessi
lög. í öðru lagi var ástæðan sú, aS
undanfarin ár hafði myndast eins-
konar einkasala um steinolíuversl-
unina hjer á landi, þannig að lít.íl
eða engin samkepni var um versi-
unina. Ef þessu hjeldi áfram, þótti
þinginu tryggara að hafa heimild-
arlögin til taks.
En eftir því, sem árin liðu og
lengra dró frá ófriðarárunum, fór
smám saman alt að komast í samt
lag aftur. Samkepni í verslun fór
að hefjast á öllum sviðum. Stein-
olíuverslunin varð þar ekki út-
undan, og á áruiium 1920—1922
var hjer að komast á öflug sam-
kepni um þessa verslun. En þá
skýtur einokunardraugurinn upp
hausnum, vel og rækilega reifaður
af Framsóknarstjórninni þáver-
Þess hefir verið getið hjer í
blaðinu, að Græniendingur einn
jfóstri við þessi fyrirtæki ríkissjóðs. andi.
— Þeir hofðu hugsað sjer, að j Það var 10. ágúst 1922 sem
svona ætti það altaf að vera, ríkið j Magnxís Kristjánsson, þáverandi
ætti að taka alla verslun í sínar forstjóri Landsverslunarinnar, und
henclur.
sje
kóminn hingað til landsins til! Aðallega voru það sósíalistar.
irskrifaði (samlcvæmt heimild
laiulsstjórnarinnar) samning við
Menn hafa lengi vitað um sam- þess að kynnast hjer fjárrækt og seBa reyndu að halda í gömlu lalids breskt miljónafjeíag, British Pe-
banclið milli Tímamanna og sósía- öðrurn búnaðarháttum. Hefir hann! verslunina og nokkrir menn aðrir troleum Co., í Lundúnum, þar sem
lista. Oft og tíðum hafa þeir unnið fengið til þess styrk frá nýlendu-® af sama kynstofm. Þeir reyndu af hann trygði þessu erlenda' auðfje-
|miklu kappi að fá að halda versl- lagi alla steinolíuverslun hjer á
Það var eftir-
saman við kosningar. Er skamt að stjórninni.
minnast. landskosninganna í fyrra- Hann heitir Isak Lund. Áður unmn* áfram, en stefna þeirra næstu þrjá árin.
sumar o. fl. o. fl. Báðir flokkarnir en hann fór hjeðan með „Brúar- fekk enSan kyr, hvorki á Alþingi tektarvert við samning þenna, að
hafa vafalaust orðið að taka þátt fossi“ til Norðurlands hafði ísaf. nJe kía Þjóðinni. aðeins einn vitundarvottur fanst
í kosnaðinum við kosningar þess- t.al af honum, til þess að spyrja I m það leyti, sem verið var að á samningnum; var það Hjeðinn
ar. Er því engan veginn óhugs- liann um fjárræktina þar vestra.. mölda, landsverslunina gömlu, kem Valdimarsson, þáverandi skrif-
andi að slatti af fjegjöfunum . Tsak Lund er kominn af græn- ul’ nýr einokunardraugur fram a stofustjóri Landsverslunarinnar.
clönsku, hafi gengið til Tíma- lenskum foreldrum. Þó er ætt hans sjónarsviðið; það var steinolíu-; Samningur þessi var einstakur í
eitthvað blönduð dönsku blóði. — einkasalan. | sinni röð. Landsverslunarforst.jór-
Hann talar dönsku nokkurnveg- Framsoknarflokksstjorn sat hjer inn t.rygði þessu erlenda miljona-
inn. Fyrir ókunnuga er ekki hægt við völd, Þegar þessum nýja draug fjelagi ekki aðeins alla steinolu-
að vita, hvort það er hinn græn-j skant npp. Það var um mitt sumarj verslun hjer á landi um þriggja
um það, að hann væri eina þjóð- anna nú, bendir til þess að eitt-jlenski uppruni, ellegar það er fyr- 1922, sem hans var fyrst vart, eu ;ira tímabil, heldur trygði hann
þeir
hafa notið fjárins
Væru þeir þá
i manna
Hvernig víkur þessu við ? Hvern- með sósíalistum.
ig víkur því við að Tíminn, sem orðnir samsekir.
undanfarið hefir mikið gasprað , Sameiginleg þögn stjórnarblað-
lega blaðið á landi hjer, hann hvað sje óhreint í báðum herbúð-
skyldi nú draga sig í' hlje? Ekki unum. Sósíalistar virðast hafa al-
vantar þó verkefnið fyrir þjóðlegc varlegt keyri á Tímastjórnina, svo
blað, þar sem uppvíst var, að að hún neyðist til þess að hlýða
stjórnmálaflokkur hjer á landi var öllum skipunum þeirra.
ir ófullnægjandi dönsku kunnáttu, verkanir hans skyldu fyrst korna fjelaginu stórgróða árlega af versl-
hans ber sundurlausan tram ' febrúar 1923
beinlínis gerður út af erlendum
stjórnmálaflokki. Nei, það var
ekki svo mikið við þetta að at-
huga, sagði hið „þjóðlega“ blað,
Tíminn, því jafnaðarmennirnir í
Danmörku eru allra bestu menn,
■eins og flokksbræður þeirra hjer,
•sem standa bak við stjórnina
'Okkar.
Um sama leyti og Tíminn, hið
„þjóðlega“ blað, lagði blessun
sína yfir starfsejni jafnaðarmanna-
flokksins danska hjer á landi, var
afráðið að dómsmálaráðherrann
skyldi freraja lagabrot. — Hann
skyldi neita að framkvæma gild-
andi lög um varðskip ríkisins. —
Nýlega var sagt frá því í Tím-
anum, að Magnús Guðmundsson,
fyrv. ráðherra, hefði komið Jón-
asi Jónssyni dómsmálaráðherra í
mikinn vanda, er hann var ekki
búinn að skipa mennina á varð-
skipunum í st.iiður sínar. Hvaða
vanda komst ráðherrann í með
þessu? Lögin lágu fyrir; var nokk-
tir vandi að framfylgja þeim? —
Vissulega ekki. Vandinn lá í öðru.
Hann lá í hótuninni frá sósíalist-
um. Hótuninni um það, að gefa
skýrslu um danska fjeð, og um
það, að verða sparkað af stóli, ef
ekki yrði gert eins og sósíalistar
lögðu fyrir.
Þannig er Tímastjórnin bundinl
að tal
keim.
Hann er maður myndarlegur að
vallarsýn, góðmannlegur á svip og
snarlegur í öllum hreyfingum. —
Hann er 23 ára. Fæddur í Ang-
magsalik. Faðir hans var þar að-
stoðarprestur, Er hann nú prestur
skamt frá Julianehaab.
Um fjárræktina á Grænlandi
sagði Isak Lund, að hún tæki
miklum framförum síðustu árin.
AIls eru nú um 3000 fjár þar
vestra.
Stærsta fjárbúið er í Brattahlíð.
Þangað fluttust tveir menn, með
100 fjár árið 1924. Þeir hafa nú
'400 fjár.
í fvrra voru fluttar út 175
tunnur af kjöti frá Grænlandi. 1
ár mun útflutningurinn verða
nokkru meiri.
II.
Líldega hefir aldrei verið fram-
kvæmd nokkur stjórnarráðstöfun
hjer á landi, sem var eins hættuleg
fyrir fjárhag ríkissjóðs, eins og
steinolíueinkasala sú, sem Fram-j stjóranum svo um fingun sjer, að
sóknarstjórnin skelti á í ársbyrj-^ engu er líkara en þar hafi staðið
un 1923 og batt ríkið við til 3, óvita börn að samningum við
un þessári. Er stórfurðulegt, að
nokkur maður skyldi geta samið
svo háskalega af sjer, eins og
landsverslunarforstjórinn og þá-
verandi stjórn gerði hjer. Auð-
mennirnir erlendu hafa vafið
stjórninni og landverslunarfor-
ára. Það axarskaft var svo ai-
varlegt, að það má telja hreinasta
lán, að ekki hlutust af mjög al-
varlegar afleiðingar.
Tildrög máls þessa voru þau, að
þingið 1917 samþykti heimildar-
lög handa ríkinu til þess að taka
einkasölu á steinolíu. Ástæður til
þess að þingið 1917 samþykti
þessi heimildarlög, munu einkum
hafa verið tvær: í fyrsta lagi var
þetta ófriðarráðstöfun, því enn
slunginn kaupsýslumann.
Það hefir aldrei verið fyllilega
upplýst hversu mikið fje hið er-
lenda auðfjelag liefir grætt á
samningnum. Fyrverandi fjár-
málaráðherra, Jón Þorláksson,
upplýsti á þingi 1925, að álagning
fjelagsins á olíuna eitt árið (1924)
muni hafa numið um 320 þús. kr.
Þetta var beinn gróði í vasa hinna
erlendu auðmanna, sem olíuneyt-
endur á fslandi urðu að greiða.