Ísafold - 31.10.1927, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Ján Kjartansson •
Val^ýr Stefánsson
Sími 500.
ISAFOLD
AfgmSaU og
inTiheimta
i Ansturstrasti 8.
Sirui 500.
Ojalddagi 1. jftlí.
Árg'tt nguiú nn
kostar 5 króanr.
DAGBLAÐ: MORGUNBLAÐIÐ
52. árg. 51. tbk
Mánudaginn 31. ofct. 1827.
i
íaafoldarprentsmiðja h.f.
Til hvers á að nota
danska gullið?
Alþýðublaðið liefir ekki farið
dult með það, til hvers nota- eigi
f jeð, sem danskir sósíalistar leggja
til stjórnmálastarfsemi hjer á
landi. Blaðið segir, að fjeð eigi
að nota „í baráttunni gegn auð-
valdinu1 ‘. Bn „auðvald“ á máli
Alþbl. er það þjóðfjelagsskipulag,
er við nú búum við. Blaðið játar
hreinskilnislega, að þetta danska
fje eigi að nota til þess að koll-
steypa því þjóðfjelagsskipulagi,
sem hjer er ríkjandi samkvæmt
stjórnarskrá ríkisins.
Frekar þarf eklti vitnanna við.
Þessi játning aðaiblaðs Alþýðu-
flokksins er fullkomin. Hún gef-
ur það fyllilega í skyn, að dansk-
ir sósíalistar hafi gert það að
skilyrði, þegar þeir fyrst lögðu
fram fjeð, að það yrði notað í
þessu skyni. Leiðtogar Alþýðu-
floltksins hafa gengið að skilyrð-
inu, en um leið var brot þeirra
fullkomnað.
AJþbl. hefir viljað halda því
fram, að við þetta væri ekkert að
athuga, þar sem jafnaðarstefnan
væri alþjóðahreyfing, og algengt
væri, að jafnaðarmenn allra. þjóða
styrktu hverir aðra á þenna hátt.
Við þessu er því að svara, að styrlc
urinn til Alþýðuflokksins kemur
ekki úr alsherjarsjóði jafnaðar-
manna, lieldur lcemur hann úr sjer-
sjóði danskra jafnaðarmanna.
Þegar svo þéss er gætt, að AI-
þýðuflokkurinn, sem fjeð fær frá
dönskum sósíalistum, vinnur að ^
því að útvega dönskum þegnura
mikilvæg rjettindi hjer 'á landi,
ekki þegnum annara ríkja, þá er
auðsjeð, að flokkurinn; notar ekki
fjeð á. þann hátt, sem honum
bæri að gera, ef styrkurinn • væri;
veittur til útbreiðslu jafnaðar-
stefnunnar sem alþjóðahreyfingu.'
Árið 1918 vann Alþýðuflokkurinn
að því, að danskir þegnar nytu
hjer sömu rjettar og íslendingar,
sein hjer eru bornir og barnfædd-
ir. Flokkurinn sveik í sjálfstæðis-
málinu þegar verst stóð á. — Og
hann fjekk vilja sinn fram. Dansk-
ir þegnar fengu sama rjett á ís-
landi og íslendingar liafa sjálfir.
Þar er krafist mikils atkvæða-
fjölda til þess að uppsögn sje gild.
Fyrst er þess krafist, að minsta
kosti % þingmanna í sameinuðu
Alþingi greiði uppsögninni at-
kvæði. Þá er þess einnig krafist,
að kjósendur greiði atlrvæði um
uppsögnina. Og til þess að upp-
sögnin liafi gildi, verða að minsta
kosti atkvæðisbærra kjósenda
að hafa tekið þátt í atkvæða-
greiðslunni, og að minsta kosti %
greiddra atkvæða hafi verið með
samningsslitum.
Á þessu sjest, að það er enginn
hægðarleikur að losna við samn-
inginn við Dani. Enn erfiðara verð
ur það, þar sem komið er á dag-
iim, að íslenskur stjórnmálaflokk-
ur þiggur stórfje lijá dönskum
stjórnmálaflokki til þess að gæta
danskra hagsmuna á íslandi. AI-
þýðuflokkurinn lieimtaði 1918 að
danskir þegnar nytu sama rjettar
og Islendingar. Hann fjekk vilja
'sinn í þessu efni. — Hvað halda
menn að flokkurinn geri 1940, þar
sem sannað er, að hann fær stór-
fje frá döjiskum sósíalistum? —
Halda menn að flokkurinn gæti
þá ver danskra hagsmuna en hann
gerði 1918?
Hjer er svo mikið alvörumál á
ferðinni, að Alþingi hlýtur að láía
til skarar skríða. Alþýðuflokkur-
inn vinnur að því, að Danir fái
hjer að halda mikilvægum rjett-
indum. Þeir fá fjárstyrk frá Dön-
um til stjórnmálastarfa. Svo getur
farið, að Alþýðuflokkurinn hafi
það á valdi sínu 1940, hvort við
'fáum sagt upp samningnum við
Dani eða ekki. Hvernig fer þá?
Alþingi og þjóðin öll verður nú
þegar að taka í taumana með
fullri festu og einurð ef vel á að
farn.
Skóli Norðlendinga.
Arftaki Hólaskóla hins forna.
Það hefir verið, og er enn, sam-
eiginlegt álit allra góðra íslend-
inga, að jafnrjettisákvæði Sam-
bandslaganna sje hættulegasta á-
kvæðið fyrir Islendinga. En ís-
lendingar treystu því 1918, að
þett.a mundi ekki að tjóni verða
þangað til 1940, en þá má endur-
skoða Sambandslögin. íslendingar
lögðu svo mikið upp úr fullveld-
inu, að þeiv gengu að sáttmálan-
um, þó þar fyndust ákvæði, sem
þeir voru motfallnir. Þati ákvæði
hugsuðu þeir að sníða af síðar.
1 þessu sambandi er rjett að
minna á 18. gr. Sambandslaganna.
Hún f jallar um endurskoðun Sam-
bandslaganna og uppsögn þeirra.
Steiuþögu.
Leiðtogum Alþýðuflokksins er
ekki eins liðugt um málið nú, eins
og 1918, þegar verið var að ná i
samningi um sjálfstæðismál íslend-1
inga. Þá ljetu þeir ekki á sjer|
standa. í ótíma tóku þeir til máls ,
þá og gerðu samþykt um sjálf- '■
stæðismálið, sem kom algerlega í:
bág við kröfur þær, er íslending- ’
ar gerðu í málinu. Þeir heimtuðu'
sameiginlegan fæðingarrjett fyrir |
þegna heggja ríkjanna, Island og
Danmörku; töldu það undirstöðu-;
atriði undir „sönnu þjóðasam-1
bandi“. I
Sameiginlegur fæðingarrjettur
var, að áliti þessara spekinga, er
Alþýðuflokknum stýra, undirstöðu
atriði undir „sönnu þjóðasam-
bandi“. Ekki hirtu þeir að líta
neitt á þann aðstöðumun rxkjanna,
að annað liafði taxp 100 þús. íbúa,i
en hitt um 3 milj. Hafði annað um'
30 mönnum á að skipa móti hverj-
urn einum hjá hinu. Þetta gerði
engan mismun; sameiginlegur fæð-
ingarrjettur var jafn rjettmætur,
fyrir þessu!! j;
Alþýðuflokksleiðtogarnir fengu
vilja sinn í sjálfstæðismálinu 1918.
Fæðingarrjetturinn varð sameigin-
legur.
Það er að sjá á samþyktinni,
sem leiðtogai-nir gerðu 1918, að
danskir sósíalistar hafi talið þeim
4rú um, að sameiginlegur fæðing-
arrjettur væri undirstöðuatriði
undir „sönnu þjóðasambandi“. —
Þeir sögðu að frá „sjónarmiði
verkamanna“ yrði að líta þann-
ig á. Ekki var það vilji íslenskra
verkamanna sem þarna kom fram;
þeir mótmæltu strax. Það hefir
verið sjónarmið dansltra sósíalista,
er leiðtogarnir höfðu í huga; ekki
íslenkra verkamanna.
Þegar Alþýðuflokksleiðtogarnir
fóru að verja frumhlaup sitt 1918
og svikin í sjálfstæðismáli íslend-
inga, lcomust þeir m. a. þannig að
orði í málgagni sínu „Dagsbrún“ ; Akureyri FB 29. okt.
13. júlí: | í morgun, áður en kensla skyldi
„Hver sem athugar málið, hefjast í Gagnfræðaskólanum, kom
hlýtur að komast að þeirri nið- dómsmálaráðherra þangað, og
urstöðu, að það sjeu íslending- færði skólameistara bi-jef það, sem
ar, sem hafi mestan hag af sam- hjer fer á eftir, og var það lesiö
eiginlegum fæðingarrjetti." I upp hátíðlega að viðstöddum öll-
Hver fær skilið þessa vitsku? um kennurum og nemendum skól-
Að Islendingax-, 30 sinnum færri ans:
en Danir, hafi mestan hag af sam- j Dóms- og kirkjumálaráðuneytið.
éiginlegum fæðingarrjetti!! Þeir Reykjavík 25. okt. 1927.
eru víst eltki margir sannir íslend- j Á fundi 22. okt. s.I. hefir ráðu-
ingar, er líta sömu augum og Al- neytið ákveðið, að Gagnfræðaskól-
þýðuflokksleiðtogarnir á þetta 'inn á Akureyri skuli hjer eftir
mál. .'hafa heimild til þess að halda uppi
Leiðtogar Aiþýðuflokksins lögðu lærdómsdeild, eftir sömu reglum
feikna kapp á það 1918, að fá og gilda um lærdómsdeild Menta-
sameiginlegan fæðingarrjett inn í skólans, samkvæmt reglugjörð frá
sambandslögin, Hversvegna? Þetta 1908, með tveimur minni háttar
var hulin ráðgáta' þá. Menn gisk- breytingum, viðvíkjandi aldurs-
uðu á ýmislegt, t. d. það, að þeir takmarki og sumarleyfi. Skal þessi
fengju, eða ættu von á f je frá deild hafa rjett til þess að útskrifa
Danmörku fyrir vikið. Þessu neit- stúdenta og fari próf þeirra, þar
aði Jón Baldvinsson harðlega 1918 til öðru vísi verður ákveðið með
og var fljótur til þá. j lögum, að öllu fram eftir ákvæð-
En livað segja menn nú, þegar um gildandi prófreglugerðar mála-
upplýst er að leiðtogarnir fengu deildar Mentaskólans, enda veiti
nokkru síðar stórfje frá dönskum allan sama rjett.
sósíalistum ? Var þeim lofað þessu ..........................
fje 1918, ef þeir fengju því fram-
gengt, að fæðingarrjetturinn yrði ^
sameiginlegur? Það er margt sem
bendir á að svo hafi verið.
Áður en kemur að þrófi næst*
vor, mun ráðuneytið gefa út reglu-
^erð til handa Gagnfræðaskólan-
um, vegna þessarar áðui-nefndu
breytingar.
Ransnarleo gjöf.
Yfir 30.000 dollara gjöf
til íslands.
Jón Baldvinsson varð fljótur til -----—
að taka til máls 1918, þegar flokk-; FB. í október.
ur lians var bendlaður við fjár-j Teitur Hannesson, ættaður úr
sníkjur frá Danmörku. Þá var (Borgarf jarðarsýslu ljest fyrir'
lieldur ekki hægt að sanna neitt skömmu í Ameríku, kringum 61
í þessu máli. j árs, ókvæntur. Teitur átti 40 ekr-j
En nú? Nú fæst ekkert orð upp ur lands um átta mílur frá Blaine^
úr Jóni. Nú ríður þó enn meir á og bjó þar góðu búi. Hann gerðij
áð fá skýrslu, þar sem sannað j erfðasltrá þannig, að allar eignir
hefir verið að flokkur hans hefirj hans, að frádregnum kostnaði,
látið dánska sósíalista leggja fje | gengju í sjóð handa ekkjum
til alþingiskosninga á íslandi. En druknaðra manixa á Islandi, og til
Jón þegir eins og steiini; ekkert
orð fæst* upp úr honum. Sama er
að segja um Hjeðhxn og aðra leið-
toga, er hafa notið danska fjárins.
Steinþögn ríkir alstaðar.
aðstoðar tæi’ingarveikum börnum
eða unglingum heinxa. Mun bú og
bújörð hans hafa verið talin um
þrjátíu og fimm þúsund dala virði. j
Teitur hafði verið bókhneigðurj
Steinþögn ríkir í lierbúðum sósa- maður og liafði liann miklar mæt-
burgeisa. Skyldi það stafa af þvíjur á Stepliani G. Stephanssyni.
að þeir sjeu svo önnum lcafnir við, Mra. M. J. Benedictsson, er skrif-
að telja saman danska gullxð? —i ar um hann í Heimskringlu, segir
Ellegar þeir sjeu smeikir um það,
að þeir fái ekki haldið liiuum sam-
eiginlega fæðingari’jetti til fram- hans elskuðu; hann.
búðar? i ....--
hann hafi verið dýravinur mikill
og væri inál sumra, að skepnur
Þegar núverandi stjórix tók við
völdum, var þess getið hjer í
blaðinu, að þrátt fyrir það, þó
lítils mætti vænta af stjórn þess-
ari, væri þó einn sólskinsblettur í
því útsýni, að búast mætti við því
að Framsóknarstjórnin myndi
greiða götu skólamálsins norð-
lenska.
Með boðskap þessum hefir stjónx-
in sýnt að hugur fylgir hjer máli,
og hún vill koma því til leiðar,
að óskir Norðlendinga í skólamál-
inu rætist sem fyrst.
Er, það ósk vor, að aðgerðir
stjórnarinnar í þessu máli, verði
hinum norðlenska skóla til bless-
unar. Og mentaskóli Norðurlands
á Akureyri, hinn rjettborni arf-
'taki Hólaskóla hins forna, megi
blómgast og dafna um ókomin ár.
Y. St.
Íslendiíigaiiúsíð í Úslð.
Nýlega var rætt um byggingu
íslendingahússins í Ósló af borg-
arstjórninni þar í borg, og um
leið samþykt að veittar skyldu
kr. 2.500, sem fyrsta ársfjórð-
ungsframlag- til byggingarinnar,
þannig, að borgarstjórnin veitti
alls 10 þúsund krónur til íslend-
ingaliússins.
Förgöngumenn byggingarinnar
hafa nú safnað um 20 þúsund kr.
Ennfremur er loforð um alt að 10
þús. kr„ svo að þeir, sem fyrir
bj’ggingunni gangast, hafa nú yfir
að ráða um, 40 þús. kr. Og er þá
kominn mikill meiri hluti þess
fjár, sem þarf til þess að reisa
húsið.
Á efstu hæð hússins eiga að
vera matsölusalir fyrir íslendinga,
á miðhæð samkoinusalir, og á
neðstu bæð leiguherbergi.
Forgöngumennirnir segja I
norsku blaði, að gangi alt að ósk-
um hjer eftir, líði ekki á löngu,
þar til fáni blakti yfir húsi ts-
lendinga x Ósló.
L