Ísafold - 06.03.1928, Blaðsíða 2

Ísafold - 06.03.1928, Blaðsíða 2
2 I S A F O L D Um óttuskeið síðari Eldhúsnóttina "var auðsjeð að þeir fjelagar Tryggvi og Jónas voru mjög dasaðir orðnir. peir komu varla í sæti sín, en hjeldu sig með flokksmönnum sínum inni í ráðherraherberginu. Rökin voru slitin, og komin var einhver uppstytta í orða regn dómsmálaráðherra. peir fjelagar hálfpart flúðu af liólmi. petta eftir missiris stjórnartíð. — Hvað mun síðar verða. Varðskipamálið. Mál þetta var, sem vænta mátti meðal þeirra, er vakti hvassastar umr. Jóhann Jósefsson hóf fyrstur máls í því. Hann sagði m. a.: Fyrir stundarkorni komst forsætis- ráðherrann þannig að orði: .„Hvað sem sbefnu miimi líður, verð jeg að hlýða lögum landsins.‘‘ Jeg vildi óska að dómsmálaráðherra gæti gert þessi orð að sínum — og breytt eftir því. Tvenn lög voru afgreidd frá Alþingi f fyrra um varðskipin. Núverandi dóms málaráðherra var þeim andvígur. Er hann komst til valda notar hann að- stöðu sína til að þverbrjóta lögin. Sagt er að skipverja skuli eigi skrá- setja. Hann lætur skrásetja þá! Sam- tímis er Tíminn látinn flytja þá opin- beru tilkynningu, að framkvæmd laganna sje „frestað.“ Ástæðu fyrir hinni svo nefndu „frestun' ‘ segir J. J. vera þá, að hann treysti sjer ekki til að greiða skip- stjórum þau laun, sem hann hafði heimild til að greiða (kr. 12.000). Og þegar hann talar um að hann hafi ekki viljað setja 40—50 menn í föst embætti, og hafi því „frestað“ fram- kvæmd laganna, þá gætir hann ekki að því, að hvernig sem á er litið, er hjer engin afsökun. Hann gat sett menn- ina í embættin um stund, uns ný lög yrðu samþykt. pessi „krókur“ er ráðherranum of langur, hann anar í lagaleysis-„keld- una.“ Hann neitar að fara eftir lög- unum. Hann sendir skipstjórunum merki- legt plagg, þar sem hann segir þeim, að hann sje mótfallinn því, að þeir hafi há laun — vegna þess að hann vilji ekki’ að þeir hafi neina risnn nm hönd. pað sje hættulegt fyrir starf þeirra, ef þeir viðhafi risnu!!! Hann sendir skipstjórunum brjef, og segir þeim hátíðlega frá því, að hann ætli að brjóta lögin. 1 fyrra vildi hann ekki kasta skugga á þessa menn, skipstjórana. Mikið var. Menn, sem bjargað hafa tugum mannslífa. Menn, sem hafa á hendi eitthvert vandamesta, erfiðasta og ábyrgðarmesta starf þjóðf jelagsins, og hafa árum saman leyst það prýði- lega af hendi. ,ypór“ hefir tekið 86 skip að ólög- legum veiðum. Hvað verður úr rjettarörygginu í landinn, þegar sjálfur dómsmálaráð- herrann þverbrýtur lög landsins og rjett starfsmannanna ? Er hann að leika hjer einhvern Est- rup eða Mussolini, með því að sýna hjer veldi sitt? Dómsmálaráðherrann svaraði þessari ræðu Jóh. Jóh. með eftirtektarverðum ■orðum. „Jeg er alveg hissa/ ‘ segir hann, j .„hve þingmaður Vestmannaeyinga ger- ir mikið veður úr litlu máli.“ — Og hann heldur áfram: pað mátti heita, að alt ætlaði að rifna hjer í haust út af þessu máli. En nú er það alt að dvína. Málið er tómt, útvatnað. Um tíma var talað um Landsdóm. Jeg sagði: Komið þið með Landsdóm. Síðar í ræðunni viðurkendi J. J. að hann hefði ekki þurft að hafa annað fyrir því, en að skrifa nafnið sitt, til að skipa mennina í stöður varðskip- anna. Og ennfremur segir ráðherrann: pví að gera veður út úr þessu máli. Skipverjarnir voru skrásettir jeg ljet skrásetja þá, og ekki ber á öðru en þeir hafi haldið heilsu, sjeu fullfærir um að vinna sitt verk. Magnús Jónsson komst svo að orði í þessu máli: Álveg blöskraði mjer, er dómsmála- Táðherrann talar um það, sem lítið mál, er hann brýtur lögin, og viðurkennir að hann hafi brotið þau. Hann kallar þetta smámál. Mjer er spurn, hvað er þá stórmál, ef ekki það, er yfirmaður laga og rjettar stendur frammi fyrir þingheimi ber að lög- brotum ? Hann bætir gráu ofan á svart, með að hrópa: „Landsdóm! Komið með landsdóm.1' Ætlar hann þar að púkka upp á meirihluta valdið. Hann veit, að hann hefir meirihluta þingsins með sjer í ár, og hann veit að hann getur notað meirihluta vald sitt til þess að gera það, sem honum sýnist. Hringrásin er þá orðin þessi: Al- þingi setur lög, konungur staðfestir þau, ráðherra brýtur þau. Og hver er vöm hans í málinu? Skipverjar hafa haldið heilsu, segir hann. parmeð er vörnin á enda. í fomöld gátu menn með ofbeldi haldið seka menn. Eins getur þing meirihlutinn með ofbeldi haldið seka ráðherra. Síðan talaði Jóhann Jósefsson og snerist ræða hans að miklu leyti um varðskipamálið. Sýndi hann þá með svo ljósum rökum hve dómsmálaráðh. hefði reynst ólöghlýðinn og óheill í því máli, að ráðherrann áræddi ekki að andmæla að nýju. Um lögbrotið þarf ekki að f jölyrða. pað hvílir um aldúr og æfi sem stimp- ill á ráðherra þessum. En þá er athuga aðra framkomu J. J í landhelgismálinu. Ráðherrann heldur því fram, að íhaldsflokkurinn vilji ekki hlynna að landhelgisgæslunni. Ber hann þar fyrir sig undirtektirnar undir loftskeyta- bannið, sem hver heilskygn maður sjer að aldrei kæmi að notum. En „áhugi“ ráðherrans lýsir sjer í því, að nota varðskipin í snattferðir, koma því svo fyrir að skipstjórarnir verði lakast launaðir skipstjórar lands- ins, vinna að því með lagafyrirmælum, að eyðileggja allan aga á skipunum. Og enn reynir hann að bregða fæti fyrir þessa starfsemi með því, að bera það fram, úr dómsmálaráðherra- stól, að íslenskir togarar sjeu altaf í landhelgi og aldrei sektaðir og sjeu því eigi jafnir fyrir lögunum og þeir útlendu. 1 sömu ræðu skýrði Jóhann rjett rÖk að því, að Vestmannaeyingar fengu árið 1926, 25 þús. kr. úr land- helgissjóði. Ráðherrann hafði talað svo um sem þetta fje væri einskonar gjöf fyrver- andi landsstjórnar til Ihaldsmanna í Eyjum. — Um það síðar. — En Ól. Thors benti á, að tvent hefði J. J. aðhafst í landhelgismálinu. Unnið að því, að eigi fengjust framvegis bestu menn sem skipstjórar á varð- skipin og gert þeim erlendu stjórnmálamönnum mjög erfitt fyTir, sem enn tækjn mál- stað okkar, þegar erlendir lögbrjótar ákærðu okkur. Margt var í ræðu Ól. Thors, sem vik- ið verður að síðar. Hann dró upp skýra mynd af dómsmálaráðherranum — en ráðherrann var við hendina til þess að gera nokkra drætti ennþá skýrari, með því að nefna 2. þingm. Gullbr.- og Kjósarsýslu alt í senn, óvita, hala- negra, skrælingja og götustrák. Ólafur ljet þess getið, að framkoma ráðh. á fjölmörgum sviðum væri ósam- 'boðin siðaðri þjóð. Og bendir margt til þess, að þjóð vor sje þó a. m. k. svo siðuð, að Jónas Jónsson geti eigi verið dómsmálaráð- herra marga Eldhúsdaga. Hnífsdalsmálið. Ræða Jóns A. Jónssonar. Eins og eðlilegt var, greip Jón A. Jonsson tækifærið til þess að tala um Hnífsdalsmálið. pó mikið hafi verið um það rætt var það í fyrsta sinn, er hann hefir haft tækifæri til að tala um málið, síðan á fyrsta degi þingsins. Hann mælti m. a. á þessa leið: Vegna ýmsra nmmæla, sem dóms- málaráðherrann hefir látið falla í minn garð, verð jeg að skýra frá und- irbúningi kosninganna í N. ísafj.sýslu. Jeg skrifaði 2—3 mönnum í hverj- um hreppi á undan kosningunum, til þess að heyra undirtektir þeirra. Er jeg hafði fengið þær, gekk jeg úr skugga um, að undirbúningur innan flokksins var óþarfur. Fylgi mitt var svo örugt. ' En dómsmálaráðherrann hefir látið sjeí sæma að halda því fram, að fals- anirnar hafi verið gerðar mjer til stuðnings. Jeg skal játa, að jeg hjelt, að engmn minna fylgismanna væri svo mikið flón að vilja falsa atkvæði. Vegna þess, hve erfitt er að fá sjer- prentanir af' kosningalögunum, gerði jeg ráðstafanir til þess að kjörstjórnir fengju útdrátt úr lögunum, svo kjör- stjórnarmenn gerðu engin formleg axarsköft. Hafði jeg sjerstaka ástæðu til þess a? vera hjer á verði, vegna þess, að það heyrðist nokkru fyrir kjördag, að vafi gæti altaf leikið á því, að kosn- ingin yrði tekin gild, hverni'g sem at- kvæðin fjellu, ef aðeins fyndust á kosninguuni formgallar. Má geta þess nærri, að mjer brá í brún, er jeg frjetti um atkvæðafalsanir og að tveir menn væru teknir fastir. pegar er þetta frjettist, var farið að dreifa kviksögum um hjeraðið um það, að eigi væri ástæða til þess að sækja kjörfundi sjerlega vel, því kosn- ingin yrði gerð ógild, hvernig sem atkvæði fjellu. Jeg gerði því alt, sem í mínu valdi stóð til þess að ýta undir að rannsóka málsins yrði hraðað. En J. J. heldur því fram, að Ihalds- forkólfarnir er hann nefnír svo, hafi gert alt til þess að tefja fyrir rann- sókn málsins. Mjer er ekki kunnugt um, að neitt slíkt hafi átt sjer stað. Hann tilfærir dæmið um handtöku Eggerts Hálfdánarsonar. Maðurinn er brjóstveikur. Hann hafði allmikinn hita. Hann hafði læknisvottorð um að hann mætti ekki hreyfa. Rannsóknardómarinn vill fá aðstoð til þess fná þorpsbúum að klæða mann- inn og flytja hann inn í ísafjörð. — Dómarinn fekk engan, hvorki íhalds- menn, jafnaðarmenn, eða aðra menn af öðrum stjómmálaflokkum, sjer til aðstoðar. Ummæli J. J. um skipulagsbundinn mótþróa íhaldsflokksins, eru gripin iir lausu lofti. pá hefir J. J. orðið tíðrætt um Pjetur Oddsson, „uppreisnarforingj- ann“, er hann nefnir svo. Hefir J. J. gefið í skyn að Pjetur myndi kúga alþýðu manna þar vestra. En ef hann þekti lyndiseinkunnir N.- ísfirðinga nokkuð, þá myndi hann vita að þeir láta eigi svo gjarnan kúgast. Má marka það m. a. af málunum þar vestra árin 1895—96. Pjetur er af öllum talinn meðal bestu manna, stórgjöfull og höfðingi í lund, og hjálpsamur við hvern sem er. Mál Pjeturs er undir rannsókn. — Skilst mjer, að allmjög sje brotið út af reglunni „fair play“, þegar dóms- málaráðherra ræðst að manni, meðan mál hans er eigi rannsakað til hlítar. Um Bolvíkinga segir J. J. nú síðast, að það hafi verið samantekin rláð þeirra, að hrekja rannsóknardómarann út, á öídubrjótinn, og láta hann dúsa þar um nóttina. Jeg spyr: Er þetta sannað? Ef svo er eigi, er það harla ósvífið af ráðherra, að svívirða Bolvíkinga með getsökum; þessum. Kæra er fram komin sem kunnugt er á hendur Halldóri .Júlíussyni. Hvað um hana? Og enn. Rjett að rifja upp sögu af ísafirði í sambandi við mál Pjeturs Oddssonar. Á Isafirði var verkfall fyrir nokkru. Y erkf allsmenn öftruðu verkfúsum mönnum frá vinnu. Pað stóð á útskip- un á fiski. Bæjarfógeti var kallaður á vettvang. Hann hafði flokk með sjer, til þess að halda óróaseggjum í skefj- um. Einn óróamanna þrífur liðsmann bæjarfógeta og skellir ho'num. .. pessi maður, er sýndi bæjarfógeta mótþróa með ofbeldi fekk minnispen- ing að launum. Hvað segir æðsti lagavörður landsins um það? Jeg hirði eigi um að tína til og hrekja svigurmæli frá öðrum þingm. en dómsmálaráðherra. Jeg verð að segja, að það er fyrst nú, sem jeg heyri, að eitthvað muni hafa verið hogið við kosninguna í N.- Isafj.sýslu 1923. pegar atkv. voru talin í Vatnsfirði það ár, og úrslitin voru kunn orðin, óskaði keppinautur minn mjer til ham- ingju. Hann sagðist aldrei hafa þekt drengilegri framkomu en þar á fund- um við kosninguna. Eru þau ummæli nægileg fyrir mig. En ef á að athuga hvort eigi sjeu formgallar á kosningum, þá veit jeg sem er, að víða er pottur brotinn. Við heimakosninguna á Isafirði 1923 höfðu kosningasmalar jafnaðarmanna útfylt vottorð læknis um heilsulas- leika, er átti að sýna, að kjósendur kæmust ekki á kjörstað. pó læknir hefði ekki sjeð kjósendurna vikum saman, nema e. t. v. á götu, var nafn hans þarna vottandi að viðkomandi yrði ekki ferðafær á kjördegi. ' Var sumt af þessu fólki jafnaðar- manna ekki heilsuveilla en það, að ein kona var tekin frá þvottabalanum og önnur af fiskireitnum. I Strandasýslu gerði formaður kjör- stjórnar kjörskrá, sem meðnefndar- maður hans sá aldrei fyrri en á kjör- degi, og í S.-pingeyjarsýslu hefir kom- ið fyrir, að hreppstjóri einn kom með þrjá atkvæðaseðla í vasanum frá kjós- endum er vildu heldur „kjósa úti.“ A einum stað í ræðum sínum gerir hv. dómsmálaráðh. tilraun til að sak- fella mig hjer í þinginu. Honum hefir sýnilega komið það illa að samherjar hans lýstu yfir að þeir hefðu enga ástæðu til þess að drótta því að mjer, að jeg væri við- riðinn þessi fölsunarmál. Ráðherrann (J. J.) segir: „pað sem jeg tel sanna sektarfuila aðs|öðu J. A. J. í þessu er aðallega þrent: 1 fyrsta Iagi að kosningasvikin eru framin J. A. J. í vil. Ennfremur að það er sannað að á Isafirði, Hnífsdal, Bolungarvík, og Reykjavík er af fylgifiskum hans og samherjum yfirleitt alt gert sem hægt er, beitt ósannindum, rógi, hótunum og blaðaskömmum af íhaldsmönnum til þess að hindra rannsókn málsins, og síðast en ekki síst að frambjóðand- inn J. A. J. gerir beinlínis uppreisn gegn rannsóknardómaranum þegar hann er kallaður til þess að bera vitni í málinu.“ Og inn í ræðuna hefir ráðh. (J. J.) bætt eftir að skrifarar þingsins hafa gengið frá henni. „Jón Auðunn kemnr fram í rjettinum eins og sekur of- stopamaður.1 ‘ pegar þess er gætt, að það er dóms- málráðh. sjálfur sem viðhefur framan- taldar aðdróttanir að mjer og önnur ósönn ummæli um kjósendur í Norður- ísafj.sýslu — jeg undanskil hjer þá sem sekir kunna að reynast — þá finst mjer jeg geti á engan hátt svarað bv. dómsmrh. fyrir sjálfan mig og kjósendur í N.-ísaf.ssýlu með öðru en þessu: „Jeg býð hjermeð dómsmrh. — eða öllu heldur heimta af honum, ef það ekki álítst of freklega að orði komist við hæstv. dómsmálaráðherra — að hann láti fram fara opinbera rannsókn á því hvern þátt jeg hefi átt í kosn- ingafölsunarmáli því, viðkomandi kosn ingunni í Norður-ísafjarðarsýsln, sem um hríð hefir verið undir rannsókn. Rannsóknardómara ráði ráðherrann sjálfur og sjeu rjettarhöldin opinber og almenningi heimiluð nærvera þar. Jeg borga allan kostnað sem af rannsókn þessari leiðir ef jeg af dóm- stólunum finst sekur við kosningalög- in eða hegningarlögin, ella borgi ráð- herrann sjálfur allan þann kostnað. Eins og gefur að skilja legg jeg niðnr þingmensku ef jeg reynist sekur, en ráðherrann leggi niður þingstarf ef jeg ekki reynist sekur. petta kalla jeg „fair play.“ Er J. A. J. hafði lokið ræðu sinni var Jónas dómsmálráðh. sýnilega bál- vondur. Hann hrópaði yfir salinn til Jóns m. a. þessum orðum: „Ætli þjófarnir ættu ekki að fara að ráða í landinu.“ Varð ys í salnum. En forseti ákvað fundarhlje. Mun það hafa komið ráð- herranum vel. petta var fyrir kvöldmatartíma fyrra kvöldið. Skömmu eftir miðnætti sama dag hóf dómsmálaráðh. sína 2% klst. ræðu. Vjek hann þar m. a. að ræðu J. A. J. og Hnífsdnlsmálinu yfirleitt. Talaði, um málið á víð og dreif, eins og hans' er vandi, en lítið sem ekkert var í ræðu hans annað en endurtekningar úr Tímanum. Nýtt var það, að komin væru ákveð- in svör frá „Seotland Yard“ um skrift ar-sýnishornin. Annars marg endurtekur ráðherrann hin fyrri ummæli sín um það, að kosningasvikin í Hnífsdal vörpuðu skugga á alla íhaldsmenn, í Norður- Isafjarðarsýslu, á Isafirði í Reykjavík, um land alt. pessu heldur ráðherrann fram, þó allur landslýður sjái' og hafi fyrir löngu sjeð, en þó best eftir frá- sögn J. A. J. að falsanirnar þar vestra gátu aldrei komið öðru til leiðar, en að gera kosningu J. A. J. erfiðari. I svari sínu til J. A. J. kom ráðh. að ýmsu leyti fram í sinni rjettustu mynd. 1 honum var embættishroki af fyrstu skúffu. Hann talaði til þingm. N.-tsfirðinga, J. A. J. eins og hann væri viðriðinn glæpi. pannig talaði dómsmálaráðherrann ofan í allar dylg- jurnar. En að hann ljeti rannsókn fara fram á því, hvort nokkurt samband væri milli Jóns og falsananna, fanst ráðherranum fjarstæða ein. Að J. A. J. fengi skýlaus svör, fengi rannsókn, fengi ráðherrann til þess að reyna að standa við orð sín. Nei. Jónas Jónsson dómsmálaráðh. tók það ekki í mál. pað var rjett eins og hann segði: Mitt er að bera fram dylgjur, svívirðingar, fúkyrði, fullyrð- ingar á einstaka menn, á þingmenn, á heil hjeruð, á fjölmennasta stjórn- málaflokk landsins. „En jeg er dómsmálaráðherra,“ seg- ir J. J. með valdsmannssvip og geri það sem mjer sýnist og upp úr því vaxinn að fara í mál, því það gera ekki nema smámenni. I síðari ræðu sinni gat J. A. J. þess að þar sem dómsmrh. virðist ant um að halda þingm. og ráðh.störfum skyldi hann nú lina á kröfum sínum svo að ráðh. þýrfti engu fyrir að týna nema peningunum til rannsóknarinnar. pá kvaðst J. A. J. vera sjerlega á- nægður yfir þeirri yfirlýsingu sem ráðh. hafði gefið, að hann ráðh. hefði stjórnað rannsókninni í Hnífsdalsmál- inu, þetta hefði suma grunað en gott að fá nú vissu. Vítti hann ráðh. enn á ný fyrir ásak anir hans á hendur P. Oddssyni og taldi þaS óvenjulegan óþokkaskap a8 dæma í máli, sem væri undir rannsókn, en útyfir tæki, þegar slíkir menn sætn í dómsmrh. sæti. Út af því að ráðh. hefði talið að fyrri rannsóknir í Hnífsdalsmálinu hefði verið einskis virði, benti hann á að rannsóknardómarinn sjálfur hefði litið svo á, nm það leyti sem hann hóf rannsóknina, að hann (ranns.d) gæti dæmt án frekari rannsóknar. Skoraði hann enn á ný á dómsrh. að skýra ákveðið frá hvort hann ætlaði að verða við kröfu um rannsókn á framkomu rannsóknard. í rjettarhöld- unum yfir hreppst. í Hólshr. og benti á nokkur atriði í kærunni, sem virtust svo alvarleg að rannsókn væri sjálf- sögð. pað væri auðsjeð hatrið og hlut- drægnin í öllum tillögum og ákvörð- unum ráðh. í þessu máli. pá benti hann ráðh. á að þótt ráðh. teldi þá menn lítilmenni sem færu í meiðyrðamál þá væri þetta hálmstrá hins seka manns. Skúli Thoroddsen, Bj. Jónsson o. fl. hefðu látið sjer sæma slíkt en dómsmrh. yrði aldrei settur á bekk með þeim. Enn eru ótalin ýms mál er þarna bar á góma; svo sem gengismálið, utanríkismálin og snúningur stjórnar- innar, og þá samgöngumál, Titan, fjölgun starfsmanna, og þá mál þau sem Jónas ráðh. ætlaði að gera sjer mat úr, svo sem Vestmannaeyjagjöfin, „herskipaliöfnin“ í Skerjafirði, olíu- málið og Oddfellowreglan. Fullyrti J. J. að Oddfellowar hefðu gert sig seka. í fjárdrætti. Eru lesendur blaðsins beðnir afsök- unar á því, að alt þetta efni kemst eigi út í einu. Er þess að gæta, að hjer er um einstakan Eldhúsdag að ræða. Stóð síðari fundurinn til kl. rúmlega 8 í gærmorgun. 3. mars. Siðari kafli. Hvað líður Titan-leyfinu og jám'brautinni. 1 fjárlagaræðu Magnúsar Kristjáns- sonar í þingbyrjun gat hann þess, að ríkissjóður þyrfti að hafa handbært fje ef til þyrfti að taka .til járnbraut- arinnar.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.