Ísafold - 03.05.1928, Page 1

Afgreiðsla
í Austrurstræti 8.
Árgangurmn
kostar 5 kr.
Gjalddagi 1. júií
Póstbox 697.
sfolb
Elsta og hesta
frjettablað landsins.
Jón Kjartansson
Valtýr Stefánsson
ritstjórar
Sími 500.
Vikublað Morgun,'laðsins.
54. árg., 29. tbl. — Fimtudaginn 3. maí 1928.
Isafoldarprentsmiðja h.f
Olínverslnn og olmverð.
Sprikl dómsmálarédherrans.
Þegar rætt var um olíumálin
hjer í blaðinu síðast, voru þvir
fjelagar Jónas dómsmálaráðherra
og Hjeðinn Valdimarsson leiddir
saman fram á sjónarsviðið.
Þá var í fám orðum sýnt fram
á, hve vonlaust það er fyrir er-
indreka hins breska steinolíufje-
lags, forstjóra fyrir sölufjelag
Anglo Persian, og aðra sein njóta
náðarsólar frá fjelagi því, er um
nokkur ár liefir haldið útgerð
landsmanna í einokunarklóm stein
olíueinkasölu, að reyna að skreyta
fjaðrir sínar með umræðum um ol-
íumálin.
Enska brjefið, sem Tryggvi Þór-
haílsson gaf út sem íslenskur
ráðherra, eT hinn skýlausi talandi
vottur um afstöðu stjórnarliðsins
til hins breska fjelags.
Brjefið gaf hinu erlenda fjeiagi
leyfi til að byggja olíugeyma ör-
skamt frá timburhúsahverfi í höf-
uðstaðnum og starfsþróðir Tryggva
— Magnús Kristjánsson — er að-
aivemdari hins erlenda fjelags
hjer á landi.
Síðan þetta var leitt í ljós, hef-
ir Hjeðinn Valdimarsson að mestu
valið sjer hið skynsamlega ráð í
þessu máli — að tala sem'minst.
En íjelagi lians, Jónas frá
Hriflu, heldur uppteknum hætti
eftir sem áður, og skrifar hverja
greinina á fætur annari. Honum
er erfitt um þögnina.
Mjög er það á hinn bóginn
æskilegt fyrir fylgismenn frjálsr-
ar- verslunar hjer á landi, að um-
tal J. J.' gefi tiléfni til frekari
rannsókna á einokunai- brask'i
þeirra jafnaðar- og Tímamanna.
ar, kom fyrsta hreyfing til um-
bóta á þessu sviði.
Hjeðinn ‘Valdimarsson tólc sjer
fyrir liendur, að fá leigða spildu
af Orfirisey lianda hinu breslia
olíufjelagi. Þó Örfirisey sje talin
dýrmætasta framtíðaroign Reykja-
víkurhafnar, tókst H. V. að fá þar
rjettindi lianda fjelaginu til að
reisa þar bækistöð. Menn sáu sem
var: Olían kemst aidrei í eðlilegt
verð, meðan hún er flutt í tunnum.
Þó þessi yrðu erindislok Hjeðins,
varð enn ekkert úr framkvæmd-
um. Og svo kom, að liinir einok-
unarsinnuðu jafnaðarmenn og
Tímamenn voru teknir að stinga
saman nefjum um endurreisn stein-
olíueinkasölunnar, með gamla fyr-
irkomulaginti.
Ef slíkt hefði tekist, þá hefðu
Iandsmenn enn um ófyrirsjáanleg-
;rn tíma orðið að búa við hinn
óeðlilega og dýra tunnuflutning.
lcoma útgerðinni í nýtísku fram-
tíðarhorf, erlent fje til jarðræktar
og byggingar sveitanna. Dönsk
jarðrækt er að miklu leyti bygð á
frönsku lánsfje. Skyldi nokkrum
detta í hug að nefna danska bænd-
ur fyrir það, deppa franskra auð-
manna?
Með fje því sem fengist hefir
inn í landið til þess að byggja olíu
stöðkia við Skerjafjörð, er þrösk-
uldi einum rutt úr vegi fyrir ann-
an aðal atvinnuveg vorn. Utgerð
vor getur búið við eðlilegt olíu-
verð í samkepni sinni við út-
gerð annara ]>jóða. Til þess að við
getum kept við aðra, er ekki nóg
aí við eigum rík fiskimið. Við
þurfum að skapa útgerðinni sem
eðlilegust og best kjör á öðrum
sviðum.
Ef Skerjafjarðarstöðin liefði
ekki komist á laggirnar, eru eng-
ar líkur til þess að British Petro-
leum befði hafist lianda í því að
breyta olíuversluninni. Enda gef-
ur dómsmálaráðherrann það í
skyn í Tímanumí að þá vaknaði
fyrst hið breska fjelag til fram-
kvæmda er frjest liafði frá Shell.
Fram yfir síðustu áramót hafa
landsmenn orðið að búa við óeðli-
lega hátt olíuverð, sökum þess, að
olía öll hefir verið flutt til lands-
ins í tunntim. Farmgjöld liafa ]>ví
verið há, uppskipunarkostnaður
mikill, mikið spilst af olíunni. Alt
þetta hafa laudsmenn orðið að
borga með háu olíuvérði, sem kom-
ið hefir harðast niður á bátaútvegi,
er mest þarf olíunnar með.
Fyrir mörgum árum var mönn-
um það ljóst hjer, að olían kæmffit
lijer aldrei i eðlilegt verð, yieðan
hún var flutt hingað í tunnum.
Um mestallan hinn siðaða heim
hafa menn lengi getað notað ný-
tísku tæki til flutninga og geymslu,
olíuskip til flutninganna og geyma,
er í land kom.
Meðan Landsverslunareinokunin
stóð hjer með blóma, var þvi
hreyft, að þörf væri hjer fyrir ný-
tisku tæki til olíugeymslu. Ekkert
varð þó úr framkvæmdum á þessu
sviði. Landsmenn urðu mnglunar-
laust að sffitta sig við tunnuflutn-
inga, tunnuverð.
En þ’á kemur Shell-fjelagið til
sögunnar.
í fyrstu var ráðgert, að hið er-
londa fjelag fengi að eiga olíustöð
lijer við Skerjafjörð. Yar þá til-
ætiunin að sölufyrirkomulag Shell
olíunnar yrði hið sama og fyrir-
komulag British Petroleum hjer
á landi.
En þeir Islendingar, er ætluðu,
að taka að sjer sölu olíunnar hjer, i
voru eigi ánægðir með það fyrir- j
komulag, vegna þess, að með því
móti hefði yfirstjórn olíustöðvar-
innar verið fullkomlega í höndum
útlendinga, sem ókunnugir eru
staðliáttum hjer og íslenskri út-
gerð. íslendingum er fullkuimugt
um vandkvæði við erlenda versl-
unarstjórn. Til þess að forðast hin
eriendu yfirráð yfir þessum þætti
Lslenslá-ar útgerðar, tóku menn sig
saman, stofnuðu fjelag, fengu fje
að Iáni fyrir tilstilli olíufjelagsins,
og gátu með því móti eignast
Skerjafjarðarstöðina. Hún er því
rekin fullkomlega á íslenska á-
byrgð. og stjórn hennar hagar
rekstrinum eftir þörfum og kröf-
um íslenskrar útgerðar.
En f jeð, sem til þess hefir þurft,
er fengið að láni erlendis. — Að-
standendur B. P. hjer á landi
hafa reynt að gera veður út af
liinu erlenda lánsfje.
Mikið' er það uppátæki barna-
legt.
Ætla þeir að telja mönnum trú
um, að þeir menn gerist leppar út-
lendinga, sem fá fje að láni erlend-
ri, til þess að koma lijer atvinnu-
fyrirtækjum á fót.
Hagnaður útgerðarinnar af ný-
tísku tækjum olíuverslunar kom
strax í ljós upp 1% síðustu ára-
mótum. B. P. liafði haft nokkurn
viðbúnað áður en Skerjafjarðar-
stöðin tók til starfa. Hafði lækkað
útsöluverð olíunnar hjer á landi,
þó lieimsverðlagið væri óbreytt.
En lækkun B. P. var þó ekki
meiri en svo, að jafnskjótt og
Skerjafjarðarstöðin tók til starfa,
lækkaði verðið lijer á landi enn
um 10—20%. Er hjer um háar
tölur að ræða, þar eð eyðsla lands-
manna er 7—8000 tonn á ári.
En þegar augljóst er orðið, að
lijer ér verulegt hagsmunaxhál á
ferðinni fyrir útgerðina, olíuverð-
ið getur lækkað að mun og til
lengdar, þá rísa upp erindrekar
breska fjelagsins hjer, með dóms-
málaráðhérrann í broddi fyllting-
ar til þess að gera umbætur þessar
tortryggilégar.
Þó þessir menn sjái það, í;
upphafi í hendi sjer, að barátta
þeirra er vonlaus, þá láta þeir
einskis ófreistað til þess að gera
liina nýju olíuverslun miska. Vita
þeir þó vel, Hjeðinn, Jónas og
þessir lierrar, að þeir standa
manna verst að vígi að kasta stein
um að hinú íslenska Shellfjelagi,
þar eð þeir sjálfir standa í gler-
liúsinu breska.
Op þeirra B. P.-manna minna á
liljóð hins hungraða — hins bitl-
ingasjúka, sem liræddur er um að
missa bi’áð sína.
uð við umræður á Alþingi. Hún er
fengin í liendúr jafnaðarmönnum.
Þeir lésa bana með „sínum gler-
augum“. — liáðherrann ritar um
ranusóknina í blað sitt. Þ. e. a. s.
liann minnist ekki orði á misfellur
við breska fjelagið. Og jafnaðar-
menn á Alþiugi þegja vendilega
yfir öllu því. er að breska fjelag-
imi snýr.
Landsstjórnin fyrirskipar rann-
sókn í nafni laga og rjettar; neit-
ar að birta niðurstöður raimsókn-
arinnar, en notar.þá lilið hennar
sem lienni fellur í geð, til þess að
sverta stjórnmáláandstæðinga síua.
Hefir hlutdrægnin og hræsnin
nokkurntíma í nokkru bvgðu bóli
skipað annað eins öndvegissæti og
hjer á Islandi nm þessar mundir?
Hvar í lieimi er önnur eins skrípa-
mynd af lagavernd? Hvar er ann-
ar eins loddari og hjer í dómsmála-
ráðherrastóli?
Hið íslenska fjelag, sem hefir
fengið erlent fje að láni, getur
eignast fasteignir lijer á laiidi, seg-
ir þessi ráðherra í Tímanum. En
breska fjelaginu verður eigi skota
sliuld úr því að hafa hjer eignir,
a. m. k. meðan núverandi lands-
stjórn er við völd. Verkin sína
merkin. Þegar Bretinn bað for-
sætisráðherrann um leyfi til þess,
varð ráðherranum svo mikið niðri
fvrir að geta orðið við ósk Bret-
ans, að liann glevmdi móð-
urmáli sínu og gaf leyfi allra und-
irdánugust á ensku.
Shellfjelagið getur bygt olíu-
geyma út um alt land, segir Hriflu-
Jónas í Tímanum. En livað skyldi
vera til fvrirstöðu nú fyrir breska
fjelagið að fá að bvggja oiíu-
geyma í grend kaupstaða og smá-
þorpa, úr því íeyfi fæst orðalaust
til að bvggja aðálstöð úpp við j
Með ána'gjubros á vörum liafa
þessir meuu, Hjeðiun, Jónas, Magn
iV Kristjánsson og lið þeirra liorft
á, að hið breska olíufjelag rakaði
til sín fje úr vösum landsmanna,
í skjóli liinnár alræmdu einkasölu.
Börðust þeir fyrir umhótum á
sviði olíuvérslunar? Báru þeir hag
útgerðarimiar fyrir brjósti? Leit-
uðust þeir við að olíuverðið læklt--
a-oi?
Ekliert af þessu hræðri hjörtu
þeirra.
En þeir vildu hafa einkasöluna,.
og hjeldu í hana dauðahaldi.
Það er ekki ónýtt fyrir menn þá,-
sem gert hafa pólitík að lífsat-
vinnu sinni, að hafá stofnun eins-
og steinolíueinkasölu að styðjast
við.
Það er ekki amalegt að geta lát--
ið útsölur í liendur flokksbræðra;
sinna, sem síðan geta vaðið i pen-
ingum ríkissjóðs eftir vild, eins og
steinolíumaðurinn á SeyðisfirðL
Það er notalegt að láta fylgis-
mbnnum í pólitík þau hlunnindi
í tje, að liafa fje steinolíuverslun-
ar í hendi sjer í versluna!rbraski
— og liver veit hverju.
Sjóðþurðin á Seyðisfirði talar
sínu máli.
Steinolíueinokun breska fjelags-
ins var ékki til hagsbóta fyrir-
almenning. Hún var stórkostleg
fjárhagsbyrði fyril* þjóðina.
En hún var öflugt vígi jafnaðar-
manna og Tíma-klíkumanna í póli-
tískri baráttu þeirra.
Ást þeirra á einkasölunni var
matarást pólitískra bitlingahíta, er
kærðu sig miður um almennings-
heill.
Dómsmálaráðherra lyftir refsi-
En hver rnaður veit, að fjöldi J vendi liins núverandi íslenska
atviimufyrirtækja hjer á landi j rjettlætis. Hami skipar mann til að
hafa þurft að leita til útlanda eft- j rannsaka olíuverslunina, Sliellfje-
h lánsfje. Og enn þarf hingað til j lagið og breska fjelagið. Kunnur
lands stórfje, til þess að land vort i lögfræðingur tekur málið að sjer.
geti
þeim mæl i-
alist fúllnumið í
Þegar þjóðinni tókst að losna kVarða er landkostir leyfa.
nndan okurbyrði steinolíueinokun- Við þurfum erlent fje til þess að
Hann gefur stjórninni skvrslu um
rannsókn sína.
Þessi skýrsla hans er síðan not-
timburhúsliverfi liöfuðstaðarins.
En almenningur spvr;
Hvernig lauk rannsókn á breska
fjelaginu?
Hvað svo sem rannsókn þessi
hefir ieitt í ljós, er eitt víst, að
hið breska fjelag, sem á lijer it.ök
og olfugeymana við Reykjavíkur-
höfn, er svo laust við að vera ís-
lenslct sem verið getur.
Og þeir menn lijer á landi, sem
á einn og annan liátt eru ná-
tengdir því fjelagi og erindrekar
þess, geta aldrei varpað skugga á
þá menn, sem komið hafa því til
leiðar, að Skerjafjarðarstöðin yrði
íslensk, rekin.í samræmi við þarfié
íslenskrar útgerðar.
Og það verður engum lagt til
lasts, að hann þurfi erlendan fjár-
Afstaða B-P-manna í steinolíu-
j máiinu er ekkert einsdæmi i stjóm-
máiasögu þeirra. Þar er aðeins
einn þáttur af hinum marggreindu
bitlingaveiðum Alþýðuflokks og
Tfma-forkólfanna.
Síðan þeim tókst að blauda sam-
an verslun og pólitík, hafa þeir
margsiniiis og margvísiega sýnt, að
þeir skeyta lítt um almennings-
liag, borið saman við áfergjuna í
að auðga fáeina forkólfa og póli-
tíska vildarvini.
í skjóli hinnar pólitísku Alþýðu-
brauðgerðar liefir verðlag á brauði
haldist uppi hjer í Reykjavík.
í skjóli kaupfjelagsbúðanna geta
kaupmenn úti um land selt vörur
dýru verði.
í skjóli einkasölu og tunnuflutn-
inga ætluðu jafnaðar-Tíma-forkólf-
ar að hafa þægilegt ígrip og „póli-
vígi“ fyrir sig og sína. Þó
stuðning til þess að koma olíuversl- ,-• . ’ -
, . , , , „ f utgerðm tapaði hundruðum þús-
uu landsms í nytisku liorf.Þær um-
bætur spara atvinnuvegum vorum
árlega fje, er nemur hundruðum
þúsunda. Án erlends fjár gat slíkt
ekki komist í kring í iiáinni fram-
tíð.
En til þess að skilja til fullnustu
óp B-P-manna, þarf að skvgnast
eftir ferli þeirra. undanfarin ár,
og skoða þá í ljósi eldri stað-
reynda.
nnda, var slíkt smáræði í þeirra
augum.
En þegar þessar pólitísku aura-
sálir sjá að upp er risinn hættu-
legur keppinautur við hið breslca
olíufjelag, fyllast. þær eldmóði. —
Aldrei er óvarkárni manna eins
hatrainleg, eins og þegar óttinn
grípur bitlingahítirnar, um að
bráðin gangi úr greipum þeirra.
Hvernig á hið breska fjelag að
eræða stórfie fyrir sig og sína á