Ísafold - 18.09.1928, Síða 1

Jdtereiðsla
I Jasfeuntræti 8.
JffgHDgnrúm
kMtar 5 kr.
ðýalddagi 1. júlí
Péttbox 697.
Elsta og besta
frjettablaS landsins
Jón Kjartansson
Valtýr Stefánsson
ritstjórar
Sími 500.
Vtlrublað Morgunblaðsins.
53. árg., 54. tbl. — Þriðjudaginn 18. september 1928.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
H ugsunarliáttui f atiseans
I.
í 52. tbl. Tímans 1925 segir
Jónas Jónsson þetta, meðal ann-
ars um Ihaldsflokkinn:
„Hann er þrískiftur. í einn stað
er fylking stórútgerðarmanna. í
annan stað eru kaupmenn landsins.
1 þriðja hópnum er meginþorri af
starfsmönnum landsins í kauptún-
unum og nokkuð af þeim sem í
bygðunum búa. Þeir sem út úr
brjótast fylkingu þessari eru að
vísu mikill minni hluti. En það eru
aftur á móti ýmsir helstu hæfi-
leikamenn stjettanna. Þeim hefir
þótt of þröngt um sig í þeim stakki
sem kyrstæð stjettarpólitík skar
þeim.
Allar þessar þrjár meginstyttur
íhaldsstefnunnar eiga sammerkt
um eitt. Kyrstöðuna eða íhaldið.
1 brjósti þessara manna er engin
kend eins sterk eins og værðar-
þráin. — Útgerðarmaðurinn er
ánægður ef hann græðir á þorsk-
iuum. Kaupmaðurinn ef milliliðs-
hagnaðurinn er nógu mikill. Hinn
■þröngsýni eigingjarni verkamaður
landssjóðs, spyr um dýrtíðarupp-
bótina. íhaldseinstaklingarnir vilja
ró og frið og ró til að njóta þeirra
persónuþæginda er þeir hafa trygt
sjer. Engir draumórar um al-
menna hagsæld raska ró þeirra.
Þó að aðra menn vanti síma, vegi,
skip, veltufje, holl liúsakynni,
skóla, bækur sjúkrahús og læknis-
hjálp, þá raskar það ekki kyr-
stöðugleði íhaldsmenskunnar.' ‘
i
II.
Fai'isearnir voru til fyrir 2000
árum. Þeir hafa ávalt verið til og
munu ávalt. verða til. Það eru
mennirnir, sem eru fullir aðdáun-
ar yfir því, að þeir sjeu ekki eins
og aðrir menn. — Hræsnararnir,
sem dæma aðra menn hart, en sjá
sjálfa sig í fölsku stækkunargleri
sjálfsánægjunnar.
Nokkurs konar tegund af brjál-
æði er þetta og fylgir oftast nær
þrotlausri löngun til sjálfsupp-
hefðar og yfirdrotnunar, sem hef-
ir svo aftur í för með sjer ýmsa
af verstu skapgerðarbrestunum,
svo sem hefnigirni, rangsleitni,
smjaður fyrir þeim, sem nota á,
en illmælgi og öfund á þeim, sem
í vegi standa fyrir draumum
þeirra.
1 þessum tilvitnuðu ummælum
Jónasar Jónssonar, koma öll ein-
kenni hugsunarháttar faríseans
fram. Einkum þess faríseans liugs-
unarliáttar, sem hann um langt
skeið hefir verið að reyna að
berja. inn í heilan stjórnmálaflokk
í landinu.
Um 12—15 ára skeið hefir Jón-
as Jónsson í raun og veru ekki að-
hafst nema eitt og það er að telja
])eim sem Framsóknarflokkinn
skipa, trú um það, að alt sem þeir
aðhafast. sje numið frá drotni al-
máttugum, en nákvæmlega sömu
aðfarir hjá andstæðingunúm sjeu
þeim innblásnar af djöflinum. Og
satt að segja er honum orðið
undarlega inikið ágengt í þessu
efni.
Ef útgerðarmaður, sem er í 1-
haldsflokknum græðir fje, telur
Jónas Jónsson og margir af til-
berum hans, það athæfi sprottið
frá djöflinum. Ef það aftur á
móti er Ingvar Pálmason, sem
græðir á útgerð', er það sprottið
af þeirri guðdómlegu tilfinningu
ao vilja gera meðbræðrum sínum
gott með því. Ef bóndi í íhalds-
flokltnum selur vel afurðir sínar
er það sprottið af auðvirðilegri
auragirnd og löngun til þess að
liafa fje út úr meðbræðrum sínum,
en ef bóndi sem er í Framsókn-
arflokknum myndar hring til þess
að koma afurðum sínum í sem
hæst verð, svo að hann græði
þess meir, er það sprottið af fje-
lagslegri umhyggju fyrir með-
bræðrum hans. — Neytendunum
líka, sem kaupa vörur hans.
Ef embættismaður, sem er í
íhaldsflokknum spyr, hvað dýrtíð-
aruppbótin sje há, er liann „hinn
þröngsýni, eigingjarni Verkamaður
Iandssjóðs,“ en ef embættismaður-
inn er í Frámsóknarflokknum er
spurningin ekki runnin af eigin-
girni, heldur er maðurinn að
grenslast um hin lítilf jörlegu laun,
sem þjóðfjelagið geldur honum
fyrir mikið og óeigingjarnt starf
í þágu ættjarðarinnar.
Þetta er tiílkun Jónasar Jóns-
sonar á siðferðisskoðunum.
Gíulari Farisei hefir aldrei fæðst
af íslenskum foreldrum.
-----------------
Stndeutagarðnrinn.
Hvað vill byggingarnefndin?
Á fundi byggingarnefndar þ. 1.
þ. m. var gerð svokljóðandi sam-
þylct út af uppdrætti þeim af stú-
dentagarðinum er Sig. Guðmunds-
son hefir gert:
„Nefndin lítur þannig á, að upp-
dráttur þess sje ekki æskileg lausn
á því hvernig byggja skuli aust-
anvert við Skólavörðutorg, og vill
meirihluti nefndarinnar því ekki
samþykkja framlagðan uppdrátt.“
Samþykt þessi var til umræðu á
síðasta bæjarstjórnarfundi, og var
þar ákveðið að fresta til næsta
fundar að gera út um málið.
Pjetur Halldórsson talaði m. a.
Kvaðst hann vera þeirra skoðun-
ar að uppdrátturinn væri góður.
Benti jafnframt á, að þesskonar
afgreiðsla byggingarnefndarinnar
væri eigi sem best; því hvernig
ættu menn þeir, sem byggja þurfa
við torgið að hætta á það í það
óendanlega að þeir liittu á þá
lausn, sem nefndin hugsaði sjer,
á meðan hún gæfi ekkert. upp um
það, hvað fyrii' henni vekti. Hún
yrði þá að gefa mönnum bending-
ar um það fyrirfram.
Rannsóknir á Ðergþórshvoli.
Bergþórshvoll.
Uppdráttur af rannsóknasvæðinu (A—C)k húsum, görðum o. fl. (1—9)r
A Hallandi bakkar og pallar; gröfin trogmynduð, 20X18 m. efst.
B—C Botninn; B um 8X13 m., C um 7,50X11 m.; B um 2,40—2,45 m. djúpt, með 3 dýpri gryfjum, alt að 2,86 m,.
C 3,20 m.; miðað við svæðið sunnan við nýja húsið (1).
1 Nýja húsið. 2 Hesthús. 3 Fjós. 4 Heyhlaða. 5 Tóftir. 6 Haugstædi, 7 Brunnur. 8 Matjurtagarðar. 9 Traðir.
Brunaleifasvæðið eptir sofnhúsið er nyrst i B-hluta rannsóknarsvæðisins, 2,30 m. niðri (skástrikað). — C-hlut:
svæðisins var rannsakaður í sumar, grafinn 0,75 m. dýpra. Nyrst i honum voru gólfskánirnar með eldstónum og aðrar
mannvistaleifar, alt að því 3,15—3,20 m. niðri, á óhreyfðri jörð.
(Menn athugi áttir eftir örinni. Mælikvarði 1:600).
Er Matthías Þórðarson þjóð-
minjavörður kom hingað til bæj-
arins á dögunum að austan, hafði
ísafold tal af honum, til þess að
geta flutt lesendum sínum yfirlit
yfir verk það, sem þegar er unnið
að Bergþórshvoli, og hverjar fyrir-
ætlanir hans eru í þeim efnum.
Jafnframt hefir hann góðfús-
lega látið blaðinu í tje þær tvær
myndir er birtast með grein þess-
ari. Á uppdrættinum er gerð glögg
grein fyrir húsaskipun allri eins
og nú er á Bergþórshvoli, svo og
rannsóknagryfjum v þeim, sem
grafnar eru. (Sjá skýringu þá er
uppdrættinum fylgir).
En af uppdrættinum einum verð
ur eigi sjeð hvernig landslagi er
þarna hagað. En í því efni geta
lesendur glöggvað sig, með því að
athuga meðfylgjandi ljósmynd.
V
Bergþórshvoll aðeins lítill hólrani.
Altítt er það með þá, sem aðeins
þekkja Bergþórshvol frá lestri
sagnanna og af afspurn, að' þeir
halda, að bærinn standi upp í
fjallshlíð. Og þó þeir viti að Berg-
þórshvoll er á miðri flatneskju
Landeyjanna, þá finst þeim að
hvöllinn hljóti að vera hávaði mik-
ill eða hæð, sem gnæfi yfir um-
hverfið. Staðurinn stendur í þeim
dýrðarljóma í meðvitund manna,
að þeir sem eigi eru kunnugir stað
háttum iitbúa liann þannig fyrir
hugskotssjónum sínum.
En Bergþórshvollinn er lágur
hólrani áþekkur öðrum lágum hóla
hnjótum, sem fjölmargir bæjanna
standa á í Landeyjum. Liggur hól-
rani þessi frá austri til vesturs, og
Bergþórshvoll.
eru á honum austanverðum, þar
sem hann er hæstur tveir hólakoll-
ar. Kallast sá vestari nú venjulega
Keimahóllinn, en liinn austari
Flosalióll.
Eftir því sem menn best vita,
hefir bærinn altaf staðið' á vestari
og lægri hluta þessa hólrana. Aust-
ast á honum var nýja húsið reist
í hitteðfyrra, austanvið gömlu bæj-
artóftirnar. Húsið sjest greinilega
á ljósmyndinni. Myndin ér tekin
sunnan við bæinn, og sjer maður
því sunnan á bæinn og bæjarhól-
ana.
Yestan við húsið, (til vinstri á
myndinni) sjást garðlög þau sem
einnig eru dregin á uppdráttinn,
og eru rannsóknagryfjurnar þar
bak við. En til liægri á myndinni
ber hátt á heyhlöðu og fjósi á
Heimahólnum. Er sá hóll um 8
metrum liærri en mýrarnar í kring,
Og Bæjarhóllinn er tæplega 6
metra hár.
Heimahóllinn og Flosahóll eru i
rauninni tungur eða kollar á
stórum hól. Á milli þeirra er
dálítil lægð í hvolinn, og virðist
Sigurður Vigfússon liafa litið
in tekín 1927.
svo á, að þarna væri sá dalur
í hválinum, sem getið er í Njálu.
Var sú ályktun rjettmæt, enda er
þetta eini dalurinn sem nú er í
„hválinum1 ‘. En að 100 menn og
200 hestar geti, þar leynst er á
hinn bóginn ómögulegt, enda
herma munnmæli sveitarinnar að
þeir Flosi og brennumenn hafi
stigið af baki fyrir suðaustan hól-
inn, þar sem nú kallast Flosalág,
og sje hjer mishermt í sögunni.
Affallið mun hafa. brotið sjer
farveg suð'ur eftir Landeyjum fyr-
ir hjer um bil 250 árum. Það renn-
ur rjett austan við BergþórshvoL
Við austurenda hvolsins er lítil
laut í árbakkann. Haft er eftir
gömlum mönnum að Affallið hafi
brotið þarna niður allmikið svæði,
og hafi laut þessi verið mikið
lengri og stærri og jafnan heitið
Flosalág. En frá bænum sjeð hef-
ir laut þessi öll verið í hvarfi við
Flosahól. *
Rannsóknimar.
Því , hefir verið fleygt, • segir
Matthías Þórðarson, að bær Njáls
kunni að liafa staðið á Heima-