Tíminn - 09.09.1980, Qupperneq 8

8
Þriðjudagur 9. september 1980
Eiturlyfjaneysla fer vaxandi
um öll nálæg lönd. Blöð frænd-
þjóðanna ræfta þau mál meir og
oftar eftir þvi sem á liftur. Þaft
er greinilegt aft hugsun venju-
legra blaöalesenda dvelur meir
og meir vift örlög þeirra sem
háöir eru áfengi efta öftrum
fikniefnum. En auk þess sem
margir velja sér umræftuefni
eftir þvi sem þeir vita hvaö fólk
vill heyra er ýmislegt skrifaft til
aö vekja athygli og hugsun, —
vekja almenning til slysavama.
Glæpamenn af versta
tagi
Eiturlyfjasalar munu vera
svivirftilegustu glæpamenn sem
um getur. Þeir svlfast einskis.
Þeir svikja viöskiptamenn sina
iftulega meft þvl aft selja þedm
blandaft efni til aft drýgja kjarn-
ann sem eftir er sóst. Viö þvi
getur kaupandinn ekki séft þvi
hann veit ekki um áhrif og styrk
fyrr en eitrift er komift i likama
hans.
Þetta eru meinlausustu klækir
eiturlyfjasala, þvi aö þetta eru
bara venjuleg vörusvik og fjár-
dráttur á þann veg. Hitt er
verra, þegar þeir blanda sterk-
ara og áhrifameira eitri saman
viö, til aö gera neytandann
háftan þvi, án þess aft hann viti
eöa vilji. Fullvist má telja aft
hún hlyti einhvem veginn aft
koma fram.
Þetta er auftvitaft vitleysa.
Glöggir menn hafa lengi áttaft
sig á þvi aft þaft er eitthvaft i
likamlegri gerft manna og lif-
færastarfsemi sem veldur þvl
aödrykkjuhneigftin fer misjafn-
lega aö sér. Þaö á ekkert skylt
vift viljastyrk, manndóm og sift-
feröisþrek.
Svo koma allt i einu til sög-
unnar menn sem segja aö
drykkjuhneigftin sé sjúkdómur
sem grlpi suma. Þaft geti hver
sem er orftiö drykkjusjúklingur.
1 þvi er auftvitaö sú höfuölýgi
aft þaft getur enginn orftift
áfengissjúklingur nema hann
venjist áfengi. Hitt er satt aft
enginn hefur getaft sagt fyrir
hverjir þeirra sem áfengi venj-
ast verfta háftir þvi' og hverjir
ekki. Nú er hins vegar komift
svo aft vísindamenn grunar aft
þeir hafi skýringu á þvi hvaft
valdi mismunandi drykkju-
hneigft og sé hennar aft leita i
mun á starfsemi lifrarinnar er
hún breytir vínandanum.
Athuganir hafa leitt I ljós aö I
öllum Evrópulöndum lætur
nærri aö fimmti hver maftur
sem venst áfengi, fái sterkari
drykkjuhneigö en svo aft hann
hafi fullt vald á henni. Einn af
hverjum tíu verfti svo háftur
áfenginu aft hann sé vonlaus
Halldór Kristjánsson:
„Eitt skipbrotsllf starir i
sorgarsæinn,
sökkvir augum i hjarta sfns
eymd,
þess auftur er týndur, þess
ákvörftun
gleymd.”
árangur, bæfti hér og erlendis.
Þaft er I sjálfu sér engin furöa.
Ennúættu menn aft vita nógum
þessi efni til þess aft ekki væri
lengur jarftvegur fyrir slikan
boftskap. Fómarlömbin ættu aft
vera oröin nógu mörg.
Kjarni málsins liggur
dýpra
Þrátt fyrir þaft aft þessar staö-
reyndir, sem ættu aö vera öllum
kunnar, séu rifjaftar upp má
segja aft ekki sé komift aö
kjarna málsins. Hann er vitan-
lega sá hvers vegna menn eru
aftsækjast eftir vimu? Hvers er
verift aö leita? Hvaft vantar
menn?
Þessi sókn eftir vimuefnum
stendur I sambandi viö vöntun
og vanliftan. Menn eru ekki
Hvers vegna áfengisböl?
þannig nati þessarí verslunar-
stétt tekist aft venja marga á
heróin, t.d. I Noregi.
Óttist þessir eitursalar aft ein-
hverjir viöskiptamanna sinna
vilji hætta og leita til lögregl-
unnar reyna þeir gjaman aft
stytta þeim aldur. Stundum er
þaöhægtá þann einfalda hátt aft
láta þá fá sinn venjulega
skammt ósvikinn. Neytandinn
varast þaft ekki, tekur I spraut-
una eins og hann er vanur og þá
erhann búinn aft vera. Eftir þaft
ljóstrar hann engu upp.
Pislir nautnarinnar
Fyrir ári slöan kom út I
Noregi lltil bók sem vakti mikla
athygli. ,,Þú áttir aft lofa mér aft
deyja, mamma” var titill
bókarinnar. Hún var skýrsla
foreldra nokkurra um harm-
sögu sonar þeirra. Þaft er mikil
raunasaga um úrræöaleysi og
örvæntingu. Hún er I fullu sam-
ræmi vift frásagnir og vifttöl
sem blöftin birta nú öftm hverju.
Þeir eru orönir margir,
unglingar frændþjófta okkar,
sem af ráftnum huga stytta sér
aldur til aö losna úr kvölum
eiturlyfjanna.
En þrátt fyrir þessi ósköp öll
er þó áfengisneyslan umfangs-
mesta og alvarlegasta fikni-
efnaneyslan um öll nálæg lönd.
Menn standa undrandi
Stundum láta menn I ljós
undrun sina á þessum ósköpum.
Nýlega var t.d. forustugrein I
Alþýöublaftinu þar sem höf-
undur stóft undrandi frammi
fyrir áfengisbölinu á tslandi.
Hann baft um rannsókn á þvi
voöalega fyrirbæri. Rannsóknir
eru ágætar. Afengismálin hafa
vifta verift rannsökuft og meir aft
segja hafa veriö geröar merkar
athuganir i þeim efnum hér á
landi.
En bessi mál eru ekki jafn-
mikill leyndardómur og sumir
virftast halda.
Nokkrar staðreyndir
sem allir mættu vita
Lengi hafa menn vitaft aft
sumir þeirra sem venjast áfengi
verfta háftir þvl, missa vald yfir
drykkjufýsn sinni. Lengi hætti
þeim, semhöfftu vald á drykkju
sinni.tilaftlitaá hina meftfyrir-
litningu. Þá heyrftistoft aft þeir
sem ekki gætu smakkaft vln án
þess aft verfta vandræftamenn
væru aumingjar, þar lægi and-
leg veila til grundvallar, — og
nema nann nætti algjörlega aö
neyta þess.
Það sem mestu skiptir
Þegar þetta er vitaft ætti þaft
aftliggja I augum uppi aft miklu
skiptir hve almenn áfengis-
neyslan er. Hversu stór er sá
hluti þjóöarinnar sem ekki
hefur áfengi um hönd og er þvl
ekki I neinni hættu? Þaft skiptir
mestu.
Hverjar eru svo lifsvenj-
urnar? Hversu oft er ætlast til
aft menn neyti áfengis? Hve oft
hafa menn frjálsa stund tii
þess? Og hvaft leyfir efnahagur-
inn þeim?
Svörin vift þessum spurning-
um sýna okkur aft þeir sem
hafna ekki áfengi eru nú I marg-
falt meiri hættu en var fyrir
nokkrum áratugum. Tækifærin
eru svo miklu fleiri. Sá sem
drekkur tvisvar I viku verftur
miklu fyrr háöur áfengi en hinn
sem ekki drekkur nema tvisvar
I mánufti.
Svo er auövitaö höfuftatriöi I
þessu hvenær neyslan byrjar.
Fer fólk aö venjast áfengi strax
á barnsaldri?
Þegar þessar staftreyndir eru
athugaftar liggur þaft ljóst fyrir
aft öll rök eru til þess aft áfengis-
bölifthefur vaxift hér á landi siö-
ustu ár. Jafnframt blasir þaft
vift hverjum þeim sem á þetta
horfir opnum augum aft þaft
hlýtur enn aft fara vaxandi
framvegis nema breytt veröi
um lifsvenjur.
Gleymum ekki áróðr-
inum
Svo eru þaö önnur flkniefni.
Þaö er fullsannaö aft næstum
allir eiturlyfjaneytendur I ná-
lægum löndum —- ef áfengi er
undanskilift — hafa byrjaft á
hassi. Þaft hefur verift rekinn
öflugur áróftur fyrir hassneyslu.
Allmikil blaftaskrif hafa veriö
gerft i þeim tilgangi. Þvi hefur
verift haldift fram aft hassneysla
ylli ekki heilaskemmdum, yrfti
ekki vanabindandi og heffti eng-
in alvarleg eftirköst. Þetta eru
raunar allt saman ósannindi.
En höfuftröksemdin var þó
alltaf sú aft hassift væri þó alla
vega meinlausara en áfengift.
Enn er verift aft berjast fyrir
frjálsri sölu á hassi og fleiri
vlmugjöfum á þeim forsendum
aft áfengift sé verra efta a.m.k.
ekki betra.
Þessi áróftur hefur borift
sjálfum sér nógir. Þeim leiftist.
Þeir vilja gleyma.
Spekingurinn Viktor Frankiín i
Vinarborg benti á aft lifsleifti
þjáir fólk á Vesturlöndum og
brýtur niftur lifsvilja og Hfs-
þrek. Menn sjá ekki neinn til-
gangílifi slnu. Þá skortir höfuft-
skilyrfti eftlilegs llfs og
hamingju.
Fyrr á árum var lifsbaráttan
svo hörö aft tvisýnt var hvort
menn öfluöu fæftis frá degi til
dags fyrir sig og sina. Þá varft
brauöstritiö mörgum sá til-
gangur sem fullnægöi þeim.
Eftir tvlsýna baráttu fyrir
nokkrum málsveröum, — t.d. I
erfiöum róftri, gátu menn farift
ánægöir og fullnægftir aft sofa.
Nú erfæfti og klæfti svo sjálfsagt
aö ekki tekur aö eyöa oröum aft
þvl. Þá þarf eitthvaft annaft
keppikefli.
Hér skortir trú og til-
gang
Þaö er auftvitaö ósköp nota-
legt — og farsælt — aö treysta
þvi aft mafturinn sé eilifftarvera
og þetta jarftllf sé svo sem einn
skólabekkur á óendanlegri
braut náms og þroska. En vift
skiljum ekki llfift, getum ekkert
sannaft um upphaf þess né endi,
envitum aft svo mæla börn sem
vilja. Þetta er afteins nefnt hér
vegna þess aft eilifftartrúin er
mörgum styrkur, en þaft er
hvorki hægt aft skipa mönnum
aötaka slika trú né heimta hana
af þeim. Hitt er þaö aft menn
ættu aft þora aft lifa án þess aö
hafa eilífftartrúna. Menn ættu
aft meta svo mikils þau verkefni
sem til falla og fyrir liggja fyrir
þetta lif, hvafta hugmyndir sem
þeir gera sér um framhaldift.
Þaft er alvarlegasta veila i
menningu þessarar aldar aft
mafturinn óttast sjálfan sig,
þorir ekki aft lifa eins og maftur
og leitar vlmu og flótta. Slfkur
óttier ekki Ufsmark, heldur ber
hann dauöann I sér.
Vift Islendingar höfum margt
aft annast og vernda. Astæftu
höfum vift til aft gleftjast yfir
vaxandi skilningi og áhuga á
náttúruvernd ýmiss konar.
Mest gleftiefni i þvi sambandi er
aft vift vitum aö rót mannlegrar
gæfu og fullnægju er aft vita sig
eiga eitthvaft til aft vernda og
lifa fyrir. Æftsta stig allrar
náttúruvemdar er þaft sem veit
aft mannlffinu og manneftlinu,
vernd og vöxtur mannllfs og
menningar.
Þar skal finna þá gleöigjafa
sem gera menn andsnúna flótta
og vimu.
Það sem þú getur gert
Tvennt getur þú gert til bóta I
þessum efnum, ef þú vilt verfta
aft lifti.
í júlimánufti fékk Susanna Ku-
belka tugi bréfa frá aödáendum,
þrjú hjónabandstilboft og um
hana voru skrifaöar tvær harftar
skammargreinar af kvenrétfinda
konum. Fyrsta bók hennar,
„Loksins fertug,” hefur selst i
meira en 30 þúsund eintökum,
þótt bóksala sé I lágmarki á
sumrin, erfjórfta mest selda bók-
in I Austurrlki og sjötta á bóka-
vinsældalista Der Spiegel I Vest-
ur-Þýskalandi.
Þessi bók hennar hefur valdift
geysilegum blaftaskrifum i
þýskumælandi löndum, um hana
hafa verift skrifaftir ritdómar af
miklum tilfinningahita og fjöldi
vifttala birtur vift höfundinn.
„Ég varft aft skrifa þessa bók,”
Annaöer þaft aftbeita áhrifum
þlnum gegn því aft áfengi sé haft
um hönd og haldift aft fólki.
Hitt er aft hlynna aö þvl fé-
lagsllfi sem hefur jákvæft áhrif
á hugarfarift, vekur vilja til aö
vernda og styöja til þroska. Sá
sem verfta vill aft lifti metur
heilbrigöi sína.
sagfti hún fyrir nokkru, þegar hún
tók sér hvild frá blaöamanna-
fundum og upplestrarkvöldum.
„Fjöldi kvenna og karla eyfta
tlma sinum á þann einskisnýta
hátt aft velta vöngum yfir aldri
sinum. Þegar ég var ung, var si-
fellt verift aft segja mér hve stór-
kostleg æska min væri, en þaft var
hún alls ekki. Ég_var óánægft og
skorti bæfti sjálfstraust og fé og
kynferftislega var ég ófullnægft.
Ég vildialls ekki verfta 20 ára aft-
ur.
Forvitni
Kubelka er afteins 37 ára og hún
er blaftamaftur vift „Die Presse”,
sem er eitt stærsta blaft i Austur-
Kubelka ræðir vift Harold McMilian
Sért þú fertug, -
á Súsönnu Kubell