Tíminn - 25.03.1981, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 25. mars 1981
13
Gunnar Kvaran knéfiðlari og
Gisli Magnússon pianöleikari
héldu tónleika i Austurbæjarbiói
laugardaginn 21. mars. Það
voru áttundu hljómleikar Tón-
listarfélagsins i vetur. Úti fyrir
gnauðaði vindurinn með átta
stiga frosti, en inni fyrir söfnuð-
ust hraktar sálir, þrúgaðar af
lengsta vetri i manna minnum,
myrkri, frosti, fjúki og leiðin-
legustu umferð i Evrópu. En
þarna fundu sálirnar frið og
gleði, þvi 5. sónata Vivaldis var
fyrst á efnisskránni. Og hún
virkar sem balsam á hug og
hjarta, sérstaklega þegar hún
er jafn fallega flutt og nú. Þvi
þeir Gunnar og Gisli spiluðu
sérlega fallega. Gunnar Kvaran
hefur, finnst mér, likan stil og
kennari hans og samkennari
Erling Blöndal Bengtsson —
hann spilar „innhverft” og
leggur meiri áherslu á að flytja
innihald tónlistarinnar en að
gera veður út af glæstu yfirborði
hennar. Og mér likaði þetta afar
vel þennan laugardagseftirmið-
dag.
Næst fluttu þeir Gunnar
Kvaran og Gisli Magnússon Só-
nötu „Arpeggione” eftir Schu-
bert. Um daginn fréttist af
manni á matsölustað hér i
væri nákvæmlega ekki alltaf að
semja sama lagið — þvert á
móti var hann frjóasti laga-
smiður allra tima — heldur var
hann lika merkilegur ævintyra-
maður i harmoniu og tónsetn-
ingu. Þessi Arpeggione-sónata
var annars samin fyrir Vincent
nokkurn Schuster, sem skrifaði
kennslubók i arpeggione-leik, en
arpeggione var hljóðfæri, e.k.
sambland af gitar og knéfiðlu,
sem átti skammæjum vinsæld-
um að fagna um daga Schu-
berts. Sónatan er nú til dags
leikin á knéfiðlu, enda eina slikt
verk skáldsins, en þykir bera
keim af þeim tilgangi sinum að
sýna getu hljóðfærisins arpeggi-
one, þvi hlutur pianósins er
litill. En allt um það var gaman
að heyra sónötuna hjá þeim
Gunnari og Gisla.
1 þriðja stað léku þeir félagar
Tólf tilbrigðj Beethovens um
stef eftir Handel. Þetta verk
mun ekki vera talið i hópi meiri
háttar tónsmiða meistarans, en
Vesturbænum, sem hélt þvi
fram að Schubert hefði ekki
verið neitt tónskáld, hann hefði
alltaf verið að semja sama lag-
iö. Svona herfileg fáfræði og
rangar skoðanir eru sem betur
fer sjaldgæfar núorðiö — þvi
veldur endurbætt tónlistar-
menntun þjóðarinnar. Þvi það
var ekki einasta, að Schubert
Gunnar Kvaran og Gisli Magnússon.
Strengleikar
heyrist þó endrum og sinnum,
enda taka miðlungsverk Beet-
hovens fram þvi besta sem
minni spámenn gera.
En rúsinan i pylsuendanum á
þessum tónleikum var hin frá-
bæra e-moll sónata Jóhannesar
Brahms óp. 38 — mér hefur
stundum fundist að það væri
næg ástæða til að læra á knéfiðlu
að geta spilað sjálfur upphaf
þessarar sónötu, og 1. einleiks-
samstæðu Bachs. En það er
önnur saga. Þessi stórkostlega
sónata reynir jafnt á pianistann
og knéfiðlarann en höfðar jafn-
framt sérstaklega til hins inn-
hverfa stils Gunnars Kvaran,
sem áöur var nefndur, þvi flest
mótif knéfiðlunnar eru i moll og
á djúpu tónunum.
Þessir tónleikar voru
kammermúsik af besta tagi.
23.3. Sigurður Steinþórsson
TQNLIST
Sigurður
Steinþórsson
Saga Hull
Edward Gillett and Kenneth A.
MacMahon: A History of Hull
Published for the University of
Hull by the Oxford University
Press 1980.
XI -(- 428 bls. + 4 kortasiöur.
Flestir Islendingar munu
kannast við nafn ensku hafnar-
borgarinnar Hull, eða Kingston
upon Hull, eins og hún heitir
fullu nafni. Þaðan hafa sjómenn
siglt til veiða á Islandsmiðum
um langan aldur, og þangað
hafa islenskir sjómenn tiðum
lagt leið sina á undanförnum ár-
um og áratugum.
Borgin Hull á sér langa sögu.
A vikingaöld lentu sjómenn oft
skipum sínum i mynni Humber-
fljóts, eða Humru, eins og það
heitir á voru máli. I Humru fell-
ur áin Huli og heimildir benda
til þess að þar við ármótin hafi
snemma verið viðkomustaður
skipa. Þar voru hafskip affermd
og varningi skipað um borð i
minni fleytur, flatbotna, sem
fluttu hann til borga inni i landi
eftir fljótaleiðum.
Arið 1210 er með vissu vitað
um þéttbýli, þar sem borgin
Hull stendur nú og allt til loka
miðalda var þar blómleg hafn-
arborg, ein hin mesta á austur-
strönd Englands. Borgin óx
hratt á þessum öldum og vöxt
sinn átti hún fyrst og fremst þvi
að þakka, hve vel hún lá við
siglingum til Hollands og
Frakklands. Þar voru markaðir
bestir fyrir enska ull og prjón-
les, en útflutningur þess varn-
ings var mikill frá Englandi á
miðöldum.
Einnig var mikil sigling frá
Hull til hafna við Eystrarsalt.
A timabilinu ca. 1550-1800
gætti nokkurrar stöðnunar i
Hull. Borgin gat ekki keppt viö
Lundúnir og hafnarborgirnar á
suðurströndinni um siglingar til
nýlendnanna og aldrei urðu
Hullbúar að neinu marki þátt-
takendur i þrælaversluninni.
Stór seglskip áttu erfitt með aö
athafna sig i ósum Humru og
þvi sneiddu skipstjórar gjarnan
hjá Hull. Verslunarsamband
Hull-búa við borgir á megin-
landinu slitnaði þó aldrei alveg,
og um eitt skeið var það blóm-
legur atvinnuvegur iborginni að
selja þýskum og hollenskum
sjómönnum á Norðursjávar-
miðum sprútt. A 17. og 18. öld
stunduðu Hullbúar hvalveiöar
af miklum krafti og sendu hval-
veiðiskipsinum langa vegu, ailt
tilNýfundnalandsog Grænlands
og stundum á miðin norður og
vestur af Islandi. Þóttu þær
veiðiferðir slarksamar i meira
lagi en gáfu mikið i aðra hönd.
Þegar leið fram á 4. tug 19.
aldar hófst nýtt velgengnisskeið
i Hull. Botnvörpuveiðar á Norð-
ursjó fóru þá mjög vaxandi og
bestu kolamiðin, silfurnáman,
lágu skammt undan ósum
Humru. Hull varð þá miðstöð
útgerðar á austurströndinni og
naut þess einnig hve vel hún lá
við samgöngum til hélstu fisk-
markaða, þ.á.m. London.
Af bókum
A 20. öld hefur saga Hull ein-
kennst öðru fremur af fjörugu
athafnalifi. Útgerð fiskiskipa á
fjarlæg mið hefur jafnan verið
mikil á þessari öld og þó mest á
tslandsmið. Þegar mest var
mun um 40-50% af öllum fiski,
sem iandað var i Hull, hafa
komið af tslandsmiðum. Fisk-
iðnaður hverskonar hefur jafn-
an staðið með blóma i Hull og
þaðan er mikið flutt af sjávaraf-
urðum til ýmissa borga á meg-
inlandi Evrópu.
Eftir að gufuskip urðu ráö-
andi i'flutningum á heimshöfun-
um óx vegur hafnarinnar i Hull
að nýju. Borgin varð þá miðstöð
viðskipta Breta við meginlandið
og nú gegnir hún lykilhlutverki i
viðskiptum þeirra við riki Efna-
hagsbandalagsins.
Bókin, sem hér er til umfjöll-
unar, er vel samin og ýtarleg.
Höfundar segja sögu Hull frá
upphafi og fram á okkar daga
Þeir lýsa vel vexti og viðgangi
borgarinnar,-atvinnulifi og við-
skiptum. Einnig gera höfundar
sér far að lýsa kjörum fólksins
sem borgina byggði, hvernig
þau breyttust frá einni öld til
annarrar.
Höfundar bókarinnar eru
tveir, báðir velþekktir fræði-
menn við háskólann i Hull.
K.M.MacMahon hóf ritun bók-
arinnar og haföi lokið heimilda-
söfnun að mestu og samið hluta
hennarað fulluerhann léstárið
1972. Þá tók E. Gillett við og
lauk verkinu, enhannhafðiáður
ritað sögu Grimsby. Þeim hefur
tekist að semja læsilegt rit og á-
hugavert, þótt islenskum les-
endum kunniaö þykja sem ótrú-
lega litið sé fjallað um sögu út-
gerðar á Islandsmið. Þess ber
þó að gæta, að tiltölulega mjög
litið er fjallaö um útgerðarsögu
Hull 1 þessari bók.
1 lokhvers kafla er heimilda-
skrá og registur er að finna i
bókarlok.
Jón Þ .Þór.
Langþráöu takmarki náð:
Sundlaug Sjálfsbiargar tekin í notkun
BSt — Alþjóðadagur fatlaðra var
si. sunnudag, en Alþjóðasamband
fatlaðra var stofnað á ltalíu árið
1954. Nú eiga iönd úr öllum
heimsáifum aðild að samband-
inu, sem hefur aðsetur I Sviss.
Sambandið er aöili aö Félags-
málastofnun Sameinuðu þjóð-
anna.
Sjálfsbjörg, landssamband
fatlaðra gekk i sambandið árið
1965, og minntist félagið alþjóða-
dagsins i ár með opnun sundlaug-
ar Sjálfsbjargar við Hátún 12 i
Reykjavik.
Grunnurinn var steyptur árið
1967, en vegna f járskorts stöðvuð-
ust framkvæmdir i tólf ár. Þegar
framkvæmdir hófust að nýju var
gamla skipulagið endurskoðað og
laugin stækkuð i 7 x 16 2/3 m.
Sundlaugin er miðuð við þarfir
fatlaðra og þar eru hjálpartæki,
svo sem lyftur og baðstólar.
Útlagöur kostnaöur við sund-
laugarálmuna er kr. 3.430.000.-,
þar af eru gjafir i sundlaugar-
sjóðinn rúmlega 920 þús. Fjár-
veitingar til sundlaugarbygg-
ingarinnar hafa komið úr erfða-
sjóði ásamt árlegum byggingar-
styrk frá Alþingi.
Vigsla sundlaugarinnar var
gleöiiegur viðburður, og tóku
margir til máls til að fagna þess-
um áfanga, bæði af hálfu forystu-
manna Sjálfsbjargar, þau Ólöf
Rikarðsdóttir og Theódór A.
Jónsson og heilbrigðisráðherra,
Svavar Gestsson, Egill Skúli Ingi-
bergsson borgarstjóri og GIsli
Halldórsson arkitekt hússins.
Sigurrós Sigurjónsdóttir vlgir iyftubúnað, sem er notaður til að auðvelda fólki að
komast I laugina. (Tfmam. GE)
Frá vigsiu sundlaugar Sjálfsbjargar, i ræðustól er Vikar Daviösson, næst honum
sitja Ólöf Kikarðsdóttir og Theodór A. Jónsson, formaöur Sjálfsbjargar.