Tíminn - 15.10.1981, Síða 9

Fimmtudagur 15. október 1981
9
■ Alexander Stefánsson alþing-
ismaöur
■ Þrjú ár eru liðin síðan á-
kveðið var að auðvelda fötluð-
um aðgang að Þjóðminjasafn-
inu. Vonandi líður senn að því
að hreyfihamlaðir verði ekki
lengur utangarðsmenn þar.
■ Málefni fatlaðra hafa mjög
veriö til umræöu, og sitthvað hef-
ur veriö gert til aö auðvelda þeim
lifsbaráttuna og gera þeim jafn-
hátt undir höfði og þeim þjóðfé-
lagsþegnum sem heilir eru. Enn á
langt i land, að fatlaðir njóti jafn-
réttis á mörgum sviðum, en þó
þokast i rétta átt í þvi efni. Það er
viðurkennt að hreyfihamlaðir
eiga heimtingu á að komast ferða
sinna eftir þvi sem kostur er á og
þótt margar tálmanir séu enn i
vegi er leitast við að hafa þær i
lágmarki.
Alexander Stefánsson alþingis-
maður lagði fram þingsályktun-
artillögu um málefni hreyfihaml-
aðra sem samþykkt var á Alþingi
22. mai 1980. Tillagan er þannig:
„Alþingi ályktar að skora á rikis-
stjórnina að láta gera úttekt á
nauðsynlegum endurbótum á op-
inberu húsnæði til að auðvelda
hreyfihömluðum aðgang og verði
gerð kostnaðaráætlun um þau
verkefnisem brýnust þykja. Skal
i þessum efnum haft samráð við
ferilnefnd fatlaðra. Úttektin skal
lögð fyrir Alþingi.
Jafnframt felur Alþingi rikis-
stjórninni að leggja fyrir næsta
þing frumvarp til laga um fastan
tekjustofn i þvi skyni að tryggja
nægilegt fjármagn til fram-
kvæmda þannig að á næsta ári
verði hægt að hefjast handa um
breytingar á húsnæði svo sem
þingsályktun þessi gerir ráð
fyrir.”
1 framhaldi af þessu var lagt
fram frumvarp á Alþingi um
breytingu á lögum vegna umbóta
á opinberum byggingum i þágu
fatlaðra og samþykkt sem lög 23.
mai 1981.1 lögunum sem aðallega
fela isér breytingar á öðrum lög-
um segir m.a.:
Kostnað við að gera byggingar
heilbrigðisstofnana aðgengilegar
fötluðu fólki greiðist af riki og
sveitarfélögum i sömu hlutföllum
og stofnkostnaður samkvæmt
lögum um heilbrigðisþjónustu.
Endurbætur sem gerðar eru á
húsnæði grunnskóla til þess að
auðvelda fötluðu fólki aðkomu og
umferð, greiðist i sömu hlutföll-
um og stofnkostnaður.
Kostnaður vegna breytinga á
dagvistarheimilum með það fyrir
augum aö auðvelda fötluðum að-
komu og umferð greiðist i sömu
hlutföllum og stofnkostnaður.
Nú ákveða eigendur félags-
heimilis að breyta þvi með það
fyrir augum að auðvelda fötluð-
um aðkomu og umferð og er þá
heimilt að verja fé úr Félags-
heimilasjóði til greiðslu allt að
40% heildarkostnaðar, sem af
þessari breytingu hlýst.
Heimilt er að veita úr iþrótta-
sjóðistyrk til breytinga á iþrótta-
húsnæði, sem miða að þvi að bæta
fötluðum aðgang og umferð um
það. Styrkurinn má nema allt að
40% af kostnaði við breytinguna.
Alexander Stefánsson sagði i
viðtali, að það væri ánægjulegt
þegar lög sem þessi öðluðust gildi
eftir tiltölulega stuttan umfjöll-
unartima og raunar furðulegt að
sliku máli skyldi ekki hafa verið
hreyftmiklu fyrr. En þó er margt
enn ógert i þessum efnum.
— Hvað finnst þér um fram-
kvæmd þessara laga?
— Ég tel sérstaka ástæðu til að
vekja athygli á þessum lögum,
um breytingu á lögum, vegna
umbóta á opinberum byggingum i
þágu fatlaðra, ekki sist nú, er af-
greiðsla fjárlaga rikisins er
framundan og sveitarfélög i land-
inu byrja að undirbúa fjárhags-
og framkvæmdaáætlanir sinar
fyrir árið 1982.
Ég tel mikilsvert að forstöðu-
menn stofnana rikisins taki þessa
lagasetningu alvarlega og geri
beinar tillögur um fjármagn til
lagfæringa á opinberu húsnæði
rikisins. Þá vil ég ekki siður
hvetja sveitarstjórnarmenn til að
taka þessi mál föstum tökum,
láta gera áætlun um úrbætur á
eigin húsnæði og opinberu hús-
næði i sameign rikis og sveitarfé-
laga, og óska sérstaklega eftir
fjárveitingum til þessa forgangs-
verkefnis. Forysta sveitarfélaga
er nauðsynleg i þessu réttlætis-
rnáli.
Ég verð þvi miður að láta i ljós
viss vonbrigði yfir þvi hvað mér
finnst fara litið fyrir erindum
sveitarfélaga um slikar fjár-
beiðnir við undirbúning fjárlaga
fyrirárið 1982, sem er tækifæri til
að bæta úr i þessu efni.
Ég vil nota tækifærið til að
skora á sveitarstjórnarmenn og
forstöðumenn opinberra stofnana
að taka þetta mál nú þegar til at-
hugunar og koma á framfæri á-
kveðnum beiðnum um fjárveit-
ingar til að hefja aðgerðir um
nauðsynlegar lagfæringar á opin-
berum byggingum til að tryggja
aðgang fatlaðra.
Ég biö menn að skoða lögin frá
23. mai i vor.
Sérstök nefnd vinnur að tillög-
um um á hvern hátt skal gera
meiriháttar úrbætur á húsnæði i
þessu skyni. Astæðulaust er að
biða eftir þeim tillögum — verk-
efnin eru augljós. Mál er að hefj-
ast handa.
Ég hef fylgst með þvi hversu
opinbert kerfi getur verið sein-
virktá þessu sviði. Ég nefni lyftu
i Þjóðminjasafnið.
Það eru senn liðin þrjú ár siðan
samþykkt var að setja lyftu i
safnið til að fatlaö fólk geti átt
þess kost að koma i þau söfn sem i
húsinu er og komast hindrunar-
laust um þau. Þvi miður er málið
óleyst enn, en ég hef von um að
brátt verði bætt þarna úr brýnni
þörf.
Þessi mál verðum við að taka
alvarlega. Það er ekki nóg að við-
urkenna i orði og tala fallega um
nauðsyn þess að allir eigi að fá
jafnan rétt til vinnu og þá um leið
að njóta sömu aðstöðu til menn-
ingarlifs á flestum sviðum
o.s.frv. ef ekki er i alvöru hafist
handa um að gera þetta mögulegt
með raunhæfum framkvæmdum.
Ég skora á þjóöina að vinna
skipulega að umbótum á þessu
sviði. — Það er stór þáttur i að
skapa betra mannlif i landi okk-
ar.
OÓ
Þrjár ritgerðir bókarinnar birt-
ust í Sögu 1971.
Þær eru allar um harðindin
kringum aldamótin 1700 og
sannarlega merkar athuganir.
Minna þær á að margt er enn
ólesið úr þeim heimildum ýmsum
sem til eru, jafnframt þvi sem
þær sýna vel að samtiðin gengur
ekki alltaf frá málum svo að öll
meginatriði sögunnar séu lögð
upp i hendur eftirkomenda. Mun
óhætt að segja að Lúðvik hafi
unnið brautryðjendastarf með
þeirrikönnun sem liggur að baki
þessum ritgerðum.
Lengsta ritgerð bókarinnar er
um grænlenska landnemaflotann
og breiðfirska bátinn. Hún birtist
i Árbók fornleifafélagsins 1964.
Að baki henni liggur mjög merki-
legt og sjálfstætt framlag til
sögurannsókna.
Útvarpserindi það sem hér
birtistnú á prenti er um Jóhönnu
Jónsdóttur, fyrstu islensku
konuna sem fékk prentaða ljóða-
bók eftir sig og var jafnframt
fyrsta konan á Islandi sem samdi
leikþátt og fékk hann sýndan á
sviði.
Svo sem kunnugt er hefur
Lúðvik Kristjánsson manna mest
og best kannað sögu Jóns Sig-
urðssonar forseta og samband
hans við menn i Vestfirðinga-
fjórðungi. Hér kemur fram nokk-
ur viðbót við bækur hans um þau
efni, merkar upplýsingar um
menn vestra og hagi Jóns i Höfn.
Rétt er að geta þess að frem st i
þessari bók er stutt en greinagóð
ritgerð um höfundinn eftir Einar
Laxneæog aftast er ritskrá Lúð-
viks. Svo eru 14 bls. teknar undir
það sem kallað er Tabula
gratulatoria. Þvi uppátæki vil ég
ekki hrósa enda þótt mér veitist
nú sú ánægja að sjá nafn mitt þar
milli þeirra heiðursmanna nafna
minna Kjartanssonar og
Laxness. Svona skrár verða
aldrei tæmandi um þá sem vilja
óska góðs og eru að öðrum þræði
heldur hégómlegar. Það er nokk-
uð annað þegar menn binda áf-
mælisskeyti sin i bók. Ég hefði
haft meira gaman af að eiga þar
eitthvað úr ritum höfundar svo
sem hvers vegna Jón. Sigurðsson
kom ekki á þjóðhátíðina 1874, brot
úr forsögu islenskrar verkalýðs-
hreyfingareða bréfkorn til Sveins
Gunnlaugssonar t.d. En við verð-
um oft að lúta að þvi að sætta okk-
urvið tiskuna en samtsegi ég álit
mitt á þessum sið. Það er barns-
vani á mér að leiðast að sjá illa
farið með pappir, — einkum góð-
an pappir. Hins vegar er það vel
sloppið að hafa ekki neitt alvar-
legra en þetta tilaö nöldra um og
ergja sig yfir þegar verið er með
260 bls. bók.
Og það er vel farið að sjötugs-
afmæli höfundar varö tií þess að
safna þessum fræðum.
H.Kr.
landfari
Vextir og
launakjör
■ Þjóðviljinn telur, el'tir að
hafa talað við Kristján
Thorlacius, að farið muni
fram á rúmlega 26% launa-
hækkun i flestum milliflokk-
um launastigans. Þetta gerist
þegar aðrir segja að nauðsyn-
legt sé að fella gengið til þess
m.a. að útgerðin geti staðið
skil á nógu miklum krónu-
fjölda til sjómanna. Til stuðn-
ings þessari launakröfu opin-
berra starfsmanna er m.a.
haft eftir formanninum:
„Það er staðreynd að margt
af okkar fólki á i stökustu
vandræðum vegna vaxta-
greiðslna”.
Ekki skal mælt i móti þvi að
þetta vandamál sé til, en
vaxtagreiðslur verða ekki
lækkaðar með ótimabærri al-
mennri kauphækkun. Sú krafa
leysirekki vanda hinna skuld-
ugu. Ekki léttir það skulda-
byrði Jóna þó að Kristján fái
26% kauphækkuii.
Raunar eru ni vextir smá-
munir einir, af mörgum nýj-
um lánum en þá eru þau verð-
tryggð. En ráðið til að lækka
vextina er ekki aö hækka
kaupið, heldur að láta það
standa kyrrt. Greiðslubyrði
vegna húsnæðis er svo hægt að
létta með ýmsu móti. Og auö-
vitað er miklu skynsamlegra
að verja fé til þess heldur en
að eyða þvi i almennar kaup-
hækkanir, sem á engan hátt
bæta hlut þeirra sem erfiðast
eiga fyrir.
Svo væri gaman að vita
hvað menn telja að hreyfing á
vöxtum, t.d. um 10% hafi
mikil áhrif á almennt verðlag i
landinu. Hvaða áhrif hafa
hver 10% i vaxtafæti á kaup-
mátt launanna?
Ef einhver telur sig vita þaö
væri gaman að sjá svarið.
En ef enginn skyldi nú vita
það mætti kannske spyrja
hvort það væri svo íraleitt að
fara nú að leiða hugann að
þvi?
H.Kr.
Beiðni
um fjár-
söfnun
■ Guðmundur A. Jónsson hef-
ur sent blaðinu erindi, þar sem
þess er farið á leit, að fólk taki
þátt i fjársöfnun til þess að
hjálpa gamalli konu, Sigurrós
Jóhannsdóttur, Hverfisgötu 65
i Reykjavik.
1 bréfi sinu segir hann, að
selja eigi húsið, sem Sigurrós
og tvö barnabörn hennar séu
nýflutt i, á opinberu uppboði
vegna vangoldinna skulda
fyrri eigenda hússins.
„Ég er einn af þeim mörgu,
sem Sigurrós hefur hjálpað.
frá miklum veikindum og geri
þvi þaðsem ég get til að rætist
úr málum hennar. Hef i þvi
sambandi stofnað póslgirö-
reikning til styrktar Sigur-
rósu, og er númer hans 12666-
7. Vonast ég til þess að sem
flestir sjái sér fært að láta eitt-
hvað af hendi rakna. Einnig
tekur Friður Guðmundsdóttir
við framlögum i Hattabúðinni
Höddu að Hverfisgötu 35”,
segir Guðmundur ennfremur.
Svefninn er
sambands
ástand
■ 1 „Timanum” 20. sept. s.l.
er grein um svefn og drauma,
þýdd og samantekin af —ib, og
er þar haldið fram þeirri
furðulegu staðhæfingu, að „að
svefninn þjóni engum til-
gangi”. En eins og kunnugt
mætti vera, þá er það stað-
reynd, að án svefns lifir mað-
ur skemur en án matar og
drykkjar. Er slikt i' góðu sam-
ræmi við þann islenska skiln-
ing, sem i grein þessari var
vikið að, að svefninn sé sam-
bandsástand. Þaö er fyrir
samband, að .sofandanum
veitist hin lifsnauðsynlega
hvild og endurnæring, og ætti
öllum að geta verið ljóst, að
slikt veitist ekki fyrir þaö eitt
að liggja og hafast ekki að.
Mögnun eða hleðsla veitist
ekki án magngjafa, og er i
góðu samræmi viö það, að
draumur eins sé ævinlega að
undirrót vökuli'f annars. Og
þótt ýmsum muni nú viröast
það óliklegt eða jafnvel fjar-
stæða, aö þessi annar skuli
ævinlega að einhverju leyti
vera ibúi einhverrar annarrar
jarðar, þá mun svo ekki ævin-
lega verða. Heimssamband
lifsinsmun i einliverriframtið
þykja jafn sjálfsagt og að-
dráttarsambandið á milli
stjarnanna, og ekki einungis
það. Uppgötvun þess mun i
einhverri framtiö verða talin
sú stórkostlegasta uppgötvun,
sem nokkru sinni hefur verið
gerð, og mun þá veröa horfið
frá þvi' þokufálmi, sem svo
mjög hefur verið hér rikjandi.
Skal hér nú að siðustu sagt frá
dæmi um þaö, að draumur
eins hafi verið vökulif annars,
en slik dæmi veit ég nokkur:
Mann fjarstaddan heimili
sinu dreymdi þar sem hann
svaf, að hann heyrði sagt:
„Nú er hún dauð þessi belja.”
Vissi hann um leiö og hann
vaknaði við þetta, að átt var
þarna við ákveðna kú heima
hjá honum. En sömu nóttina
og hann dreymdi þetta dó ein-
mitt þessi kýr , og hafði systir
hans sagt þessi orö við móður
sina, þegar hún kom inn til
hennar úr fjósinu og tilkynnti
henni kýrlátiö.
Þorsteiiui Jónsson
á Úlfsstöðum.