Tíminn - 23.10.1981, Qupperneq 7

Föstudagur 23. október 1981
■ Þannig mun Jas-flugvélin lita út.
Verður herflug-
vél Svía bezt?
Hvers vegna var Weinberger bodið
til Svlþjóðar?
Fundur ríkra
þjóða hafinn
■ Fundur rikra og fátækra
þjóöa hófst i Mexikó i gær. 1
setningarræöu forseta Mexikó i
gær, kom fram ósk hans að
vandamál þriðja heimsins
yrðu á fundinum rædd af
skilningi og án fordóma.
Reagan Bandarikjaforseti
átti seint i gærkvöldi að flytja
fundinum ávarp sitt og var
talið af kunnugum að þar
myndi ýmislegt óvænt koma
fra. Var talið Bandarikja-
menn myndu reyna að forðast
það að fundurinn kæmist að
einhverri afmarkaðri og stifri
niðurstöðu, sem settu einstök-
um rikjum strangar skorður
og yrðu ef til vill til þess að
smærri þjóðir heims fengju
ráöið óeðlilega miklu i al-
þjóðaefnahagslifi. Vilji
Bandarikjanna er sá, að sér-
hvert þróunarland fái sér-
staka meðhöndlun, en ekki sé
gefin út einhvers konar for-
múla fyrir löndin öll.
Weinberger reynir að
sannfæra Evrópumenn
■ Caspar Weinberger varna-
málaráðherra Bandarikjanna
sagði i gær að ef evrópskir
bandamenn Bandarikjanna
myndu ekki leyfa dreifingu
nýrra meðaldrægra kjarn-
orkuvopna hefði það i för með
sér að Sovétmenn myndu lita
á slikt sem boð um að þau
gætu aukið umsvif sin og árás-
armátt. Þetta kom fram i máli
Weinberger á ráðstefnu um
alþjóðamál i London. Wein-
berger sagði að ákvörðun þess
efnis að leyfa ekki dreifingu
áöurnefndra vopna myndi gera
það að verkum að mun erfið-
ara yrði að tryggja árangur i
viðræðum við Sovétrikin þess
efnis að þau drægju úr vigbún-
aði sinum.
Fyrrum forsæfisrádherra
Tyrklands fyrir herrétti
■ Hernaðarmálaráðuneytið i
Tyrklandi hefur ákært fyrrum
forsætisráðherra landsins,
Edjebet. Segir i kærunni að
forsætisráðherrann fyrrver-
andi hafitbrotið bann þess efn-
is, að gefa frá sér pólitiska
yfirlýsingu, þegar hann gagn-
rýndi yfirmann hermálaráðu-
neytisins.
Svör Edjébet eru á þá leið að
hann hafi samkvæmt stjórn-
arskrá landsins rétt til þess að
svara ásökunum i sinn garð
frá hernarðarmálaráðuneyt-
inu.
Sækjandi hernaðarmála-
ráðuneytisins hefur krafist
fangelsisdóms yfir forsætis-
ráðherranum fyrrverandi og
krefst hann fangelsisdóms á
bilinu þrir mánuðir til eins
árs.
■ ÞAÐ HEFUR eðlilega vakið
nokkra athygliviða um heim, að
Caspar Weinberger, varnarmála-
ráðherra Bandarikjanna, heim-
sótti Sviþjöð i siðastliðinni viku 1
boði sænska varnarmálaráðherr-
ans, Torstens Gustafsson.
Athyglin stafaði m.a. af þvi.að
riki, sem talið er hernaðarlega
hlutlaust, skuli bjóða varnar-
málaráðherra annars risaveldis-
ins i heimsókn. Ýmsir spurðu,
hvort Sviar væru hér ekki að taka
afstöðu i vi'gbúnaðarkapphlaupi
risaveldanna.
Það bætti ekki úr skák að Wein-
berger lét þau orð falla við sænsk-
an blaðamann rétt fyrir heim-
sóknina, að hann teldi Sviþjóð
ekki hlutlausa. Siðar skýröi Wein-
berger þessi orð sin á þá leið að
hann heföi látið þessi orð falla
þegar frekar var rætt um hug-
sjónaleg viðhorf en hernaðarleg.
Á þeim vettvangi ættu Sviar sam-
fylgd með þeim þjóðum, sem að-
hylltust frelsi og lýðræði.
Þessi skýring hans virðist
nokkurn veginn hafa dugað Svi-
um, þvi að umræður hafa ekki
orðið miklar um þetta i sænskum
blöðum.
Það mun og eitthvað hafa
dregið úr þessu, að Gustafsson
varnarmálaráðherra hafði i
ágúst i sumar látið falla ummæli,
sem mátti skilja á svipaða leið.
Gustafsson sagði, að auðvitað
væri Sviþjóðhlutlaus, en „við vit-
um hvar við heyrum heima”,
bætti hann við.
Gustafsson er iMiðflokknum og
þótti Sambandi ungra miðflokks-
manna þessi ummæli hans ekki
samrýmast hlutleysisstefnunni.
Stjórn sambandsins skrifaði þvi
Gustafsson mótmælabréf, en
hann mun ekki hafa svarað þvi.
1 TILEFNI af komu Weinberg-
ers og áðurgreindum ummælum
hans, skrifaði Samband ungra
miðflokksmanna Thorbjörn
Falldin forsætisráðherra annað
bréf, þar sem sagði, að hann fengi
nú tilvalið tækifæri til atWskýra
hlutleysisstefnu SviþjóðarT
Sennilega hefur Falldin gert
það, en annars mun ekki fyrir
hendi orðalag.sem skýrir það ná-
kvæmlega hvernig hlutleysis-
stefnu Svía er háttað. Hún hefur
ekki verið mörkuð i stjórnarskrá
eða öðrum slikum gögnum. Hún
hefur þróazt á undanförnum 100
árum, þegar Sviar hafa stefnt að
þvi að halda sig utan styrjalda.
Stundum hefur hún verið orðuð
eitthvað á þá leið að Sviar stæðu
utan hernaðarbandalaga á friðar-
timum og hölluðust að hlutleysi á
striðstimum.
Á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna hafa Sviar ekki fylgt
strangri hlutleysisstefnu, heldur
t.d. tekið afstöðu með eða móti
risaveldunum eftir málavöxtum.
Þannig hafa þeir áréttað, að hjá
þeim er ekki um að ræða neitt
andlegt hlutleysi.
í viðræðum sem Weinberger
átti við Falldin og Ullsteen utan-
rikisráðherra, létu þeir báðir i
ljós andúð á framleiðslu nift-
eindasprengjunnar og auknum
Israelsmenn ffylgj-
ast grannt með
flugferðum til Lýbíu
■ Útvarpið i Israel og sjón-
varpið skýrðu frá þvi i gær að
flugsamgöngur á milli Sýr-
lands og Libiu hefur undan-
farna fjóra daga aukist veru-
lega. Radarstöðvar i ísrael
hafa fylgst með flugferðum á
milli landanna og segja starfs-
menn þeirra að tiðni flugferða
til Lýbiu hafi náð þvi að vera
þrjár til fjórar á klukkustund.
Flugvélarnar eru af gerðinni
DC 10 og DC 8, sem Israelsút-
varpið segir nota amerisk
skrásetningarnúmer. Eins
segir útvarpið að flugmenn-
irnir sem fljúga vélunum hafi
ameriskan hreim.
1 Israel er jafnvel talið að
vélarnar séu notaðar til þess
að flytja sýrlenska herflokka
til Lýbiu til þess að manna
skriðdreka sem þegar séu
fyrir i Lvbiu.
Forystumenn Einingar
óttaslegnir
Forystumenn rEiningar
pólsku verkalýðshreyfingar-
innar, voru á fundum i Gdansk
igær, vegna verkfalla og ann-
arra mótmælaaðgerða sem
halda stöðugt áfram á ýmsum
stöðum i Póllandi. Fundar-
menn lýstu áhyggjum sinum
að svo kynni að fara að stjórn-
völd gripu til herlaga til þess
að berja niður verkföll og mót-
mælaaðgerðir.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri skrifar
■ Weinberger
kjarnorkuvigbúnaði. Að dómi
þeirra ber að stefna að þvi að
Evrópa verði kjarnorkuvopna-
laust svæði.
ANNARS mun það ekki hafa
verið tilgangurinn með heim-
boðinu til Weinbergers að ræöa
við hann um hlutleysisstefnu Svia
eða alþjóðamál. Tilgangurinn
mun hafa verið aðallega sá, að
ræða um vopnabúnað og gagn-
kvæm skipti á þvi sviði. Sviar
framleiða t.d. ýmis tæki sem not-
uð eru til hernaðarlegs eftirlits,
sem talin eru betri hliðstæðum
tækjum bandariskum. Banda-
rikjamenn munuhafahug á að fá
þau og fleiri slikan hernaðarlegan
búnað Svia.
Sænska stjórnin virðist ekki
heldur hafa verið að fela þetta
neitt fyrir Weinberger. Sænski
herinn virðist hafa keppzt við að
gefa honum sem gleggsta mynd
af landvörnum Svia.
Astæðan er m.a. talin sú, að sú
tegund herflugvéla, sem Sviar
hafa notað og framleitt sjálfir,
Viggen, er að verða úrelt, en hún
var talin ein hin fremsta á sinu
sviði, þegar framleiðsla hennar
hófst.
I staðinn hefur farið fram hönn-
un á nýrri flugvél, sem hlotið
hefur nafnið Jas, og á að taka
Viggen aðöllu leyti fram.Sagt er,
að hönnunin muni kosta alls um
400 milljónir sænskra króna, en
henni á að vera lokið 1. júli 1982.
Fyrir 1. marz 1982 þurfa sænsk
stjómarvöld að hafa ákveöið
hvort hafin skuli smiði á Jas-fhig-
vélinni.
Um þetta er nú ágreiningur hjá
yfirvöldum hersins. Sumir yfir-
manna hans vilja hefjast handa
um smiði á Jas, aðrir vilja heldur
kaupa erlendar flugvélar hlið-
stæðar, og enn aðrir telja nægi-
legt að endurbæta Viggen.
En hver þessara leiöa.sem val-
inverður, þá mun þy kja nauðsyn-
legt að hafa vissa samvinnu við
Bandarikin. Verði t.d. horfið að
framleiðslu á Jas, þarf að fá ýmis
tæki frá Bandarikjunum eða leið-
beiningar um þau, en Banda-
rikjamenn eru taldir lengst
komnir i framleiöslu umræddra
tækja.
Um þetta munu Sviarnir hafa
rætt við Weinberger. Hann mun
ekki hafa tekið erindum þeirra
illa,en látið i ljós þannótta, hvort
þetta gæti ekki orðið til þess að
auðvelda Rússum að fá upp-.
lýsingar um þessi tæki.
Annars mun Bandarikjamönn-
um leika hugur á að fá að
kynnast hönnun Jas, en orðrómur
hermir að hún geti orðið full-
komnasta herflugvél heimsins á
sinu sviði.