Tíminn - 23.10.1981, Qupperneq 9

Hér sem annars staöar verður
að hafa heildarsýn og stilla sam-
an þau markmið, sem að er
keppt. --------------
I efnahagsáætlun rikisstjórnar-
innar frá áramótum var ákveðið
að fylgja aðhaldssamri stefnu i
verðlagsmálum á fyrstu fjórum
mánuðum ársins. Þessi ákvörðun
var nauðsynlegur þáttur i þeirri
heildarstefnu, sem mótuð var i
efnahagsmálum á þeim tima.
Rikisstjórnin stefnir að þvi, að
þegar betra jafnvægi hefur náðst
i þjóðarbUskapnum, verði verð-
lagskerfið gert sveigjanlegra. I
þessu skyni er nú unnið að endur-
skoðun á verðlagsstefnunni i ljósi
efnahagsjróunar á þessu ári, og
með tillitittil horfa á næstu miss-
erum.
Rikisstjórnin hefur nú til athug-
unar ýmis atriði, sem hniga i átt
til aukins frjálsræðis i viðskiptum
og verðlagsmálum.
Þorskafli Islendinga verður
meiri á þessu ári en i fyrra. Ann-
ar botnfiskafli verðurað likindum
einnig nokkru meiri nU i ár. Hins
vegar hefur loðnuafli, það sem af
er þessu ári, verið til mikilla
muna minni en var á sama tima i
fyrra.
Heildarverðmæti þess afla sem
á land kemur, verður að öllum
likindum um 2% meira en i'fyrra.
Allan siðasta áratug hefur Ut-
gerðin, að mati Þjóðhagsstofnun-
ar verið rekin með umtalsverðum
halla. I ár hefur afkoma Utgerð-
arinnar verið skárri en undan-
gengin 10 ár.
Ljósterþó.að með einhverjum
hætti verður að tryggja betri
samræmingu veiða og vinnslu en
náðst hefur með þessari fisk-
veiðastefnu. Einnig verður að
auka gæði framleiðslunnar. Ýms-
ar leiðir, sem stefna i þessa átt,
eru nú i athugun hjá sjávarút-
vegsráðuneytinu.
í iðnaðarmálum er unnið að all-
mörgum veigamiklum verkefn-
um. Höfuðmarkmið þessarar
vinnu eru þrjú: Að bæta starfs-
skilyrði almenns iðnaðar og auka
framleiðni hans. Að efla sam-
keppnisfæran nýiðnað, er byggi á
heimamarkaði og Utflutningi. Að
leggja grundvöll að orkufrekum
iðnaði, sem byggi á islensku for-
ræðiog skynsamlegri hagnýtingu
orkulinda.
Aðgerðir þessar eru liður i
stefnumörkun um iðnþróun til
langs tima, sem rikisstjömin
fjallar nú um, og verður flutt til-
laga til þingsályktunar um iðnað-
arstefnu á þessu þingi.
Við margháttuð vandamál hef-
ur verið að etja i Utflutnings- og
samkeppnisiðnaði að undanförnu,
m.a. vegna misvægis i gengisþrö-
un erlendis. Unnið hefur verið að
ýmsum lagfæringum á stöðu
þessa iðnaðar.
I orkumálum eru i undirbUningi
meiri framkvæmdir en áður hef-
ur þekkst. Undanfarin ár hefur
höfuðáhersla verið lögð á að auka
hlutdeild innlendrar orku i' heild-
arorkunotkun landsmanna.
Þwtta hefur einkum verið gert
með miklum framkvæmdum við
hitaveitur.
Meginviðfangsefnin i raforku-
framkvæmdum á næstunni
verða:
Að ljUka virkjunarfram-
kvæmdum við Hrauneyjafoss, en
þær ganga nU samkvæmt áætlun
og mun fyrsta vél virkjunarinnar
verða tekin i' rekstur um næstu
mánaðamót, og önnur siðar i'vet-
ur.
Að auka vatnsöflun til nUver-
andi orkuvera og tryggja rekstur
A/teð þeim árangri sem náðst
hefur á þessu ári og þeim
skrefum, sem fyrirhuguð eru
á næsta ári, skapast mögu-
leikar til þess að ná betra jafn-
vægi og meiri stöðugieika í
íslensk efnahagsmál, en verið
hef ur um langtárabil.
þeirra með umfangsmiklum
framkvæmdum á Þjórsársvæð-
inu.
Að halda áfram undirbúningi
og hefja framkvæmdir við næstu
stórvirkjanir fyrir landskerfið.
Rikisstjórnin hefur þegar aflað
sér heimildar Alþingis til fjög-
urra nýrra vatnsaflavirkjana.
Þessar virkjanir eru allar komn-
ar á verkhönnunarstig.
Að ljúka hringtengingu byggða-
lina og auka flutningsgetu og ör-
yggi raforkukerfisins. Suðaustur-
lina verður tekin i ntokun i nóv-
ember n.k. og stefnt er að þvi að
loka hringnum með lagningu Suð-
urlinu á næstu árum.
Orkustefnunefnd rikisstjórnar-
innar vinnur nú að athugun og
undirbúningi ýmissa fram-
kvæmda á sviði orkufreks iðnað-
ar. Ýmis stórbrotin verkefni fyrir
islenskan iðnað munu tengjast
hagnýtingu orkulindanna. A þvi
sviði verður stefnt að þvi' að
treysta innlenda forystu og frum-
kvæði. --------------
A sfðasta ári var gripið til sam-
dráttaraðgerða i mörgum fram-
leiðslumálum landbúnaðarins
sem miðuðu að þvi' að laga fram-
leiðslumagnið að markaðsað-
stæðum.
Framleiðsla mjólkur hefur nú
verið löguð að þörfum innlenda
markaðarins og má tæpast drag-
ast meira saman.
Stefnt er að þvi, að framleiðsla
sauðf járafurða byggist áfram að
hluta til á útflutningi, eftir þvi
sem markaðsaðstæður leyfa.
Samdrætti búvöruframleiðsl-
unnar hefur fylgt ýmsir erfiðleik-
ar fyrir bændur og hefur rikis-
stjórnin mætt þeimá ýmsan hátt,
m.a. með útvegun fjármagns um-
fram iögboðnar Utflutningsbætur.
Mörkuð hefur verið stórhuga
stefna i vegamálum. Þegar i
fyrra var hafið nýtt átak til þess
aðauka lagningu bundins slitlags
á þjóðvegakerfið. 1 vor var siðan
samþykktá Alþingi ný vegaáætl-
un sem gerir ráð fyrir stórauknu
fjármagni til uppbyggingar vega-
kerfisins.
Framlög til vegamála hafa i
samræmi við þetta verið aukin
verulega að raungildi.
Fram tilársins i fyrra var mest
lagt bundið slitlag á 40 km á ári,
og stundum miklu minna. I fyrra
var þetta aukið í 90 km. I ár er
gert ráð fyrir, að lokið verði við
150 km. A næsta ári verður þetta
enn aukið. Þannig verður sá hluti
þjóðvegakerfisins, sem lagður er
bundnu slitlagi, talsvert meira en
tvöfaldaður á skömmum tima.
I stjórnarsáttmála ríkisstjórn-
arinnar eru rakin nokkur fyrir-
heit um umbætur, framkvæmdir
og nýmæli á sviði mennta- og
menningarmála. Að þessu hefur
verið unnið, og fyrir þetta lög-
gjafarþing verða lögð nokkur
frumvörp til laga um þessi mál.
Þar má nefna framhaldsskóla og
skólakostnað, Lánasjóð íslenskra
námsmanna, Sinfóniuhljómsveit
Islands og Listskreytingasjóð. A
þessu ári hefur verið unnið af
kappi að byggingu þjóðarbók-
hiöðu, en um það var gefið sér-
stakt fyrirheit i stjórnarsáttmála.
Byggingin er vel á veg komin, og
verður unnið að henni áfram á
næsta ári.
Þá má nefna, að starfsemi
Lánasjóðs islenskra námsmanna
hefurveriðefld verulega á starfs-
tima rikisstjórnarinnar.
1 félags- og heilbrigðismálum
er áfram unnið að framkvæmd
þeirrar stefnu, sem mörkuð er i
stjórnarsáttmálanum. Þá eru i
undirbUningi ýmis málefni, sem
koma munu til kasta Alþingis.
Þar má nefna frumvarp til laga
um umhverfismál, sem hefur
verið til meðferðar i rikisstjóm-
inni að undanförnu. A ári fatlaðra
hafa margir máiaflokkar verið til
meðferðar á vegum sérstakrar
stjórnskipaðrar nefndar, Fram-
kvæmdanefndar alþjóðaárs fatl-
aðra. Þá er til meðferðar i' rikis-
stjórninni frumvarp til laga um
málefni fatlaðra.
Arið 1982 er sérstakt ár aldr-
aðra samkvæmt ákvörðun Sam-
einuðu þjóðanna. 1 fjárlagafmm-
varpi er gert ráð fyrir stórátaki i
þeim efnum á næsta ári.
A vettvangi dómsmála hefur
verið unnið að umbótum á löggjöf
sem stuðlar að hraðari meðferð
dómsmála, með þvi m.a. að ein-
falda meðferð minniháttar mála.
Unnið verður áfram að þvi að
gera meðferð dómsmála greiðari
og auðvelda mönnum að ná rétti
sinum. __________
I utanri'kismálum verður fylgt
óbreyttri stefnu.
Lokaorð
Það sem einkennt hefur þjóðar-
búskap Islendinga á þessu ári
öðru fremur er að betra jafnvægi
og meiri stöðugleiki hefur færst i
efnahagslifið en verið hefur um
langt árabil.
Verðbólgan hefur hjaðnað
verulega. Þetta hefur tekist án
þess að færa fórnir atvinnuleysis
og rýrnandi lifskjara, sem aðrar
þjóðir hafa fært i þessari .sömu
baráttu.
Rikisfjármál og peningamál
eru i betra jafnvægi en verið hef-
ur á siðari árum.
Viðunandi jafnvægi hefur náðst
i viðskiptum við Utlönd.
Gengi gjaldmiðils hefur haldist
stöðugra en veriö hefur um langt
skeið.
Þjóðarframleiðslan hefur auk-
ist meira en gert hafði verið ráð
fyrir.
Þetta hefur tekist á einhver jum
mestu umhleypingatimum i al-
þjóðaefnahagsmálum.
A næsta ári munu erfiðleikar i
efnahagsmálum heimsins og þau
slæmu viðskiptakjör sem við höf-
um búið við á siðustu misserum
sniða vexti framleiðslu og tekna
þjóðarinnar þröngan stakk.
Viðskiptakjör Islendinga eru nú
12-14% lakari en þau voru á árinu
1978. Ekki eru horfur á, að við-
skiptakjör batni á næsta ári, og
raunar bendir ýmislegt til þess,
að sá litli bati á viðskiptakjörum
sem fram kom á þessu ári, muni
að miklu leyti hverfa á þvi næsta.
Við Islendingar getum þvi ekki
vonast eftir aðstoð af erlendum
toga við lausn okkar efnahags-
vandamála.
Þess i stað verðum við enn um
sinn að miða stefnuna við ókyrran
sjó i alþjóðaefnahagsmálum.
Við þessar aðstæður getum við
ekki búist við verulegri aukningu
þjóðarframleiðslu eða þjóðar-
tekna á næsta ári. Þó er gert ráð
fyrir þvi, að á næsta ári vaxi út-
flutningsframleiðsla okkar um
4% og þjóðarframleiðsla um 1%.
Þjóðartekjur munu vaxa minna
vegna versnandi viðskiptakjara.
Með auknum stöðugleika og
jafnvægi i efnahagsmálum erum
við að leggja grunninn að sókn til
bættra lifskjara. Þennan grunn
verðum við að treysta enn. Þvi
verðum við á næsta ári að sýna á-
framgætni og festu i efnahags- og
kjaramálum til þess að þessi ár-
angur ónýtistekki. Þvibetur sem
viö treystum þennan grunn, þeim
mun fyrr mun atvinnulif okkar
blómgast og h’fskjör batna.
9
samvinnuþættir
Varnarbarátta
Verslunar-
ráðsins
■ Fyrir nokkrum dögum var
hér i borg haldið viðskiptaþing
Verslunarráðs Islands. Þar
flutti Styrmir Gunnarsson rit-
sjöri erindi, sem ekki er siður
athyglisvert fyrir samvinnu-
menn en þá fulltrúa einka-
rekstursins, sem að þinghald-
inu stóðu.
Hér verður minnst á nokkur
meginatriði, sem fram komu i
ræðu Styrmis, sem vonandi
birtist i Morgunblaðinu.
Dagskipan
herforingja.
Ræðumaður leit i allar áttir
svo sem eðlilegt er reyndum
striðsmanni og herforingja.
Hann var að meta vigstöðu
sins liðs og auðsætt var, að
hann ber ugg I brjósti. Hann
fullyrti að einkarekstur væri á
undanhaldi. „Snúum vörn i
sókn” er sú herhvöt, sem
ræðumaður notar til brýn-
ingar. Styrmir sér tvo óvini
sem sækja að — og þó raunar
þrjá. Ritstjórinn sér rikið,
sem hann telur að muni i
auknum mæli reyna að gera
atvinnureksturinn sér háðan.
Hann sér það sem hann kallar
„hömlulausa Utþenslustefnu”
samvinnuhreyfingarinnar. Og
þriðja óvættin sem Styrmir
sér og hræðist er „sundur-
lyndis fjandinn” sem kominn
er upp i pólitiskri fylkingu
einkarekstursmanna.
Hér verður ekki fjallað um
þriðja vandamálið, sem frum-
mælandinn vitnar til,-enda er
það samvinnumönnum óvið-
komandi. Hinsvegar kemur
það ekki á óvart, að þar sem
einkahagsmunir eru látnir
sitja i fyrirrúmi geta fylkingar
riðlast og pústrar orðið óvægi-
legir.
Um afstöðuna til rikisvalds-
ins og rikisafskipta má margt
segja, en hér verður látið
nægja að benda á, að flugfélög
einkarekstursmanna eru alls
ekki sveipuð þeim dýrðar-
ljóma i huga almennings, sem
ræðumaður vill vera láta enda
hafa Flugfélag Islands, Loft-
leiðir og Flugleiðir sótt um og
notið rikisábyrgða og marg-
vislegs stuðnings og fyrir-
greiðslu þegar á bátinn gaf.
Undarlegar ásakanir.
Ræðumaður segir
samvinnuhreyfinguna reka
hömlulausa útþenslustefnu,
sem um þessar mundir valdi
einkarekstri vérulegum vanda
og hann spyr félaga sína
hvernig eigi að bregðast við.
Styrmir ásakar „Sambands-
veldið” fyrir að „kunna sér
ekki hóf i viðleitni til að auka
hlut Sambandsins i atvinnu og
viðskiptalifi landsmanna”.
svo orðrétt sé vitnað til erindis
hans.
Hvenær varð það
ámælisvert að leggja lið
atvinnuuppbyggingu þjóð-
arinnar?
Það er rétt, að hlutar
samvinnumanna hefir farið
ört vaxandi á seinustu ára-
tugum á mörgum sviðum at-
vinnulifsins. Hann er samt
ekki stærri en svo, að nóg
svigrúm ætti að vera fyrir
dugmikla einstaklinga við hlið
samvinnufélaganna. Það er
hvorki sanngjarnt eða eðlilegt
af Styrmiaðatyrða sitt fólk og
ásaka fyrir ódugnað og
úrræðaleysi þvi sitthvað hefir
það sómasamlega gert.
Einkarekstursmenn hafa
reynt að fylkja liði og efna til
mótvægis gegn félagsrekstri.
Nægir i þvi efni að minna á
verslunarfélög, sem þeir
stofnuðu fyrir nokkrum árum.
Þau hafa að visu flest veslast
upp. Þá má lika minna á
Verslanasambandið. Þau
samtök áttu að gegna stóru
hlutverki. Verslana-
sambandið átti að verða jafn-
oki Sambands islenskra sam-
vinnufélaga eða vel það. En
þausamtök hafa i raun einnig
veslast upp og litið fer fyrir
Verslanasambandinu á sviði
verslunar og athafnalifs.
Af hverju hefir svona til
tekist?
Þetta er að nokkru leyti eðli-
legt. Félagsrekstrarform
hentar ekki þeim sem trúa á
einareksturskerfið og stjórn-
ast i raun fyrst og fremst af
gróðasjónarmiðinu.
Alvarleg tiðindi
Frummælandinn á þingi
Verslunarráðs Islands vitnar
til sölu tveggja fyrirtækja á
Vestfjörðum og telur að
augljóst sé að einkarekstur-
inn standi frammifyrir nýjum
vanda og sé hann hvorki
meira né minna en sálrænn.
Hvorugur hinna vestfirsku
aðila hafi i raun treyst einka-
framtakinu og þvi hafi þeir
leitað til félagsrekstrar-
manna. Styrmir heldur þvi
fram að „litli maðurinn i at-
vmnulifinu” sé að gefast upp.
Ósagt skal látið hvort þessi
fullyrðing ræðumanns sé rétt
en sannleikskorn kann i henni
að felast.
Það er samvinnumönnum
engin nýlunda þótt á þá sé
deilt fyrir ýmsa hlutu. Sú
ádeila sem á þessu þingi var
flutt erhinsvegar óvenjuleg. A
seinustu áratugum hafa óskir
um frumkvæði kaupfélaganna
við uppbyggingu atvinnulifs á
félagssvæði þeirra þráfaldlega
komiðfram. Félögin hafa eftir
megni og i vaxandi mæli reynt
að verða við þessum óskum.
Þegar þau nú leggja hönd að
nýrri uppbyggingu atvinnulifs
viðsvegar um landið er það
stórlega ámælisvert ef mið er
tekið af ræðu ritstjórans. Það
er kallað útþenslustefna. Það
er sagt að kaupfélögin og
Sambandið sé að ryðjast. um i
krafti peningaveldis sins
þegar brugðist er á jákvæðan
hátt við tilmælum sem til þess
berast um að taka við stýris-
völ og forystu.
Kaupmanna- og heildsala-
liðið i Reykjavik er ekki atyrt
á likan hátt og kaupfélögin. Sú
fylking fær að vera i friði með
steinhallir sinar og gróða og
engum kemur til hugar að hún
muni fáanleg til að opna
pyngju sina og leggja fram fé
til áhættusams atvinnu-
reksturs.
Hjörtur Hjartar
skrifar