Tíminn - 20.12.1981, Síða 8

8
Sunnudagur 20. desember 1981
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjori: Sig-
urður Brynjólfssón. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson.Elías Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir. Bjarghildur Stefánsdóttir. Egill Helgason. Friðrik Indriðason,
Heiður Helgadóttir, Jónas Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson. Kristin
Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. Utlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guöjón Einarsson, Guðjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15. Reykjavik. Sími:
86300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
6.00. Askriftargjald á n.ánuði: kr. 100.00— Prentun: Blaðaprent tif.
Þar sem helmingur ungs
fólks fær enga atvinnu
■ Sumir gera lítið úr þeim árangri islenskra
stjórnvalda, að hér i landinu er full atvinna. Þeir,
sem þannig tala, gera sér annað hvort enga grein
fyrir þvi geigvænlega ástandi, sem rikir i at-
vinnumálum nágrannaþjóða okkar, eða tilheyra
þeim ómannúðlega pólitiska sértrúarsöfnuði,
sem aðhyllist svonefnt „hæfilegt atvinnuleysi”.
Hörmungar atvinnuleysisins hrjá nú margar
þjóðir i nágrannalöndum okkar, og það sem
verra er: litil sem engin von er til þess i flestum
þessum löndum, að draga muni úr atvinnuleysi á
næstunni. Þvert á móti bendir flest til þess að það
muni enn aukast.
Fyrir fáeinum dögum hlustaði höfundar þess-
arar greinar á erindi starfsmanns Efnahags-
bandalags Evrópu um atvinnuleysi i aðildarrikj-
um bandalagsins og framtiðarhorfur i þeim efn-
um. Það var eymdarlegur lestur. Þar kom m.a.
fram:
Um þessar mundir eru um 10 milljónir manna
atvinnulausir i aðildarrikjum Efnahagsbanda-
lagsins. Þeim fjölgaði um þrjár milljónir eða svo
á árinu 1980 - 1981. Fjöldi atvinnulausra i Bret-
landi er um þrjár milljónir, tvær milljónir nú án
atvinnu i Frakklandi, svipaður fjöldi á ítaliu og
um ein og háif milljón i Þýska sambandslýðveld-
inu.
Þetta eru einungis þeir, sem skráðir eru at-
vinnulausir. Mun fleiri verða að sjálfsögðu fyrir
áhrifum atvinnuleysisins beint, eða að áliti þessa
starfsmanns Efnahagsbandalagsins um 30 mill-
jónir manna i aðildarrikjunum.
Vandamálið er enn hrikalegra þegar litið er til
unga fólksins sérstaklega. í flestum þessum lönd-
um eru um 50% þeirra, sem eru innan við 25 ára
aldur og vilja út á vinnumarkaðinn, atvinnulaus-
ir. Geta flestir gert sér i hugarlund ástandið hér á
landi, ef helmingur vinnufærra manna, sem eru
25 ára og yngri, fengi enga atvinnu.
í sumum löndum Efnahagsbandalagsins hafa
aðgerðir stjórnvalda beinlinis leitt til aukins at-
vinnuleysis. Þetta á fyrst og fremst við um Bret-
land, þar sem völdin eru i höndum pólitiskra
ofsatrúarmanna. Annars staðar hafa stjórnmála-
menn reynt að draga úr atvinnuleysi með ýmsum
hætti, án þess að auka verðbólgu, en þær aðgerðir
hafa einfaldlega ekki fækkað atvinnulausu fólki i
þessum löndum.
Þetta er sá vágestur, sem við íslendingar erum
lausir við. Ástæðan er markviss stefna stjórn-
valda, sem vilja ekki þola atvinnuleysi i landinu.
Það er mannúðleg stefna, sem allir þjóðfélags-
hópar og hagsmunaaðilar þurfa að standa vörð
um. Reynsla nágrannaþjóðanna sýnir glögglega,
hversu auðvelt er að kalla yfir sig stjórnvöld, sem
telja atvinnuleysi að vissu marki þolanlegt eða
jafnvel æskilegt til að ná öðrum pólitiskum mark-
miðum. Landsmenn mega aldrei afhenda völdin i
landinu talsmönnum slikrar stefnu.
— ESJ.
menningarmál a
„Elds er
þörf”
Menn yfir sjötugt
skrifa saman bók
09
AFTANSKIN
Ritgerðir og minningar
manna með sjötiu ára
lifsreynslu eða meira
að baki.
Útgefandi
SJÓMANNADAGSRÁÐ
272 bls.
Káputeikning:
Atli Már.
Bóklvsing:
Sigfús Halldórsson.
Bók til að byggja hús
I Þótt einkennilegt megi teljast.
þá verða þeir sem reyna að
smiða hUs og reka, til að fá þak
yfir höfuöið á öldruðu fólki, að
neyta svo til allra ráða til að aíla
fjármuna, og er þá að sjálfsögöu
átt við frjáls félagasamtök, sem
nær alfarið hafa séö öldruðum
fyrir hjúkrun, ásamt nokkrum
sveitarfélögum. Rikissjóöur
hefuráttfremur litið vantalað við
hina öldruðu, hefur mér verið
tjáö, og ættu þó stjórnmálamenn
að gjöra sér það ljóst, þótt i mörg
horn sé að lita, að það getur alla i
rauninni hent að þurfa sérstaka
hjúkrun seinustu ár ævinnar.
Margirhafa þviþörf fyrir aðstoð.
Mér kom þetta i' hug, þegar ég
fékk i hendur til lestrar bókina
Aftanskin, sem Sjómannadags-
ráð i Reykjavfk og Hafnarfirði
hafa gefið út i fjáröflunarskyni
fyrir hjukrunarheimili, sem er
verið að smiöa i Norðurbænum i
Hafnarfiröi, rétt ofan við sjóinn,
þar sem til skamms tima bjuggu
sjdmenn ásamt fjölskyldum
sinum i hrauninu við harðan kost,
og gjöra ef til vill enn.
barna voru áður kotbæir, er
varla urðu greindir frá hraunhól-
unum og lautunum, eða frá lands-
laginu, eins og það var frá
skaparans hendi.
Siðan eru liðin mörg ár og má
segja að hafnfirskir sjómenn og
sjómenn á Álftanesi séu fyrir
löngu komnir upp úr jörðinni,
húsnæðislega séð, og það er
Hrafnista i' Hafnarfirði einnig.
Við það mikla hús er nú verið að
reisa nýja álmu, sem ætluð er
öldruðu fólki, sem hefur tæpa
fótavist eða öngva. Þessari
hjúkrunarstöð miðar þó hægt,
þóttgjört séráð fyriraðhún verði
fokheld nú á næstu dögum og sé
þannig séð komin upp úr jörð-
unni, eins og sjómannsfjölskyld-
urnar i' Garðasdkn.
Aftanskin
Þótt það megi með nokkrum
rétti segja, að til útgáfu þessarar
bókar sé einkum stofnað i
mannúðarskyni, eins og ráða má
af framansögðu, en það var
kannski þess vegna en undir-
ritaður átti ekki von á neinu sér-
stöku átaki þarna, svona bók-
menntalega séö, þvi höfundar
höfðu svo mismikla reynslu i aö
skrifa. Það vakti þvi mikla gleði
hversu þessi bók er vel úr garði
gerð. Hún ervelrituð og merkileg
fyrir margra hluta sakir. Hún er
sem sé ekki nein gustukabók, þótt
hún sjái dagsins ljós í fleiri til-
gangi en einum.
Mér telst svo til, að alls 24 höf-
undar leggi bókinni til efni. Þetta
eru flest þjóðkunnir borgarar, og
eiga það saman, aö vera komnir
yfir sjötugt. Þeir eru af ýmsum
stéttum, sjómenn, læknar, rit-
höfundar, embættismenn og
kennarar eða voru það, meðan
þeiráttu fulla aðild að atvinnuli'f-
inu. barna er þvi að finna ótrú-
lega fjölbreytt efni, sem ungir,
sem aldnir geta sótt i fróðleik og
skemmtun.
t bókinni rekja menn æsku-
minningar, ferðalög, minnis-
verða atburði, eða rita hugleið-
ingar um æsku og elli, og minnst
er á þá einkennilegu tilveru i
timanum, þegar lögbókin og
almanakið segirað ævistarfinu sé
lokið, alveg án tillits til heilsu,
eða starfsgleði, en það eru nú
reglur, er endilega þyrfti að
endurskoða ofurlitið nánar.
Ellin byrjar i móður-
kviði
Þaö er ógjörningur að rekja
efni þessarar bókar út i hörgul,
eins og stundum er gjört um
sögur i bókum. Þó get ég ekki
stillt mig um að minnast á örfá
atriöi, er mér þóttu einkar fróð-
leg. Til dæmis sú merkilega stað-
reynd, sem Baldur Johnsen yfir-
læknir, bendir á. Ellin kemur
sumsé ekki með gráu hárunum og
þeim hrukkum er hrukkukremin
duga ekki við.
Hrörnun likamans byrjar
nefnilega áður en við fæðumst
(bls. 25). Sérstök hrörnun byrjar
i vorum kroppi þegar i móðurlifi,
áður en við fæðumst, og þetta
skilgreinir læknirinn með vefja-
og meinafræði. Þá þótti mér stór-
fróölegur þáttur um Fæðingar-
hjálp (bls.32) eftir sama höfund,
en þar er gerð grein fyrir
fæðingaraðferðum Indíána og
Eskimóa, er áttu börn bak við
stein i illviðrum, og norðanvið
Grænland i sumum tilfellum.
Svona má lengi telja, og vel er
rituð og nákvæm lýsing Hjálmars
Vilhjálmssonar fv. ráöuneytis-
stjóra af æskustöðvunum.
Bæði hinar nákvæmu lýsingar á
þjóöháttum og eins spaugsamar
sögur, eins og til dæmis þegar
unga stúlkan bað föður sinn nú
blessaðan um að koma nú með
mannsefni handa sér úr kaup-
staðnum. (bls. 69).
Þaðerlika fróðlegt að lesa frá-
sögn Jóns Sigurðssonar Úr starfi
borgarlæknis, sem er hin merk-
asta heimild um heilbrigðisþjón-
ustu höfuðborgarinnar. Og ekki
eru umskiptin minni á sjónum,
sem ráða má af merkilegri frá-
sögn Sigfúsar Bjarnasonar, sjö-
manns.
1 raun og sannleika, er svo að
segja sama.hvar gripið er niður i
þessa ágætu bók. Hún er nám a og
hverjum manni holl og samboðin
lesning. Bókin hefst á formála, er
Pétur Sigurðsson, formaöur Sjó-
mannadagsráðs, ritar, og greinir
hann frá tilurð hennar og tilgangi.
1 bókina skrifa nokkrir þekktir
rithöfundar, auk annarra, sem
minna hafa látið frá sér fara á
prenti. Má þar nefna til dæmis
Þórodd Guðmundsson, rithöfund,
Tryggva Emilsson, verkamann
og rithöfund, Lárus Blöndal,
bókavörð, Jón Jónsson, jarð-
fræðing, er ritar merkilega grein
frá Grænlandi, Ingólf Daviðsson,
grasafræðing, Jóhann J. E. Kúld
ritha'und, Braga Sigurjónsson,
skáld, bankastjóra og f.v. ráð-
herra og Þórð bónda á Látrum,
svo einhverjir séu nefndir.
Ég veit ekki hvort Sjómanna-
dagsráð hyggst halda áfram út-
gáfú á verkum eldra fólks, en ef
þær bækur gerast ekki verri eu
þessi,væri þaðvelþess virði. En
viðtökur ráöa þó liklega fram-
haldi.
Elds er þörf
Ágúst Þorvaldsson, bóndi og al-
þingismaður á Brúnastöðum,
segir i þessari bók á einum stað
eftirfarandi (bls. 17) og er gott að
hugsa með honum svona i lok
þessarar greinar:
„Elds er þörf,
þeims inn er kominn
ok á knéi kalinn,
matar ok váða
er manni þörf,
þeim er hefr um fjall farið.”
,,f þessari fornu visu er þvi m eð
skáldlegum hætti lýst hvers
ferðalúinn gestur þarfnast, sem
kveður dyra svangur og kaldur
eftir langa leið um fjöll og firn-
indi. Þar sem slikur ferðalangur
tekur sér næturhvild þarf að vera
eldur á arni svo ylur sé i húsinu og
einnigmaturog mjúkrekkja. Það
er margt likt með langferða-
manninum og gamalmenninu.
Ferðþesserorðin löng um lifsins
veg og þar var oft á brattan að
sækja og margir slikirferðamenn
bera öreftir kalsár erþeirfengu i
fangbrögðum við frost og hríðar
lifsbaráttunnar. Þvi er hinum
þreytta og ferðalúna þörf á hlýj-
um arni, mjúkri rekkju og hollri
fæðu. Þetta þarf að vera hægt að
veita hinu aldraða langþreytta
feröafólki, sem margt á engan aö
og verður að knýja á dyr þjóð-
félagsins.
A undanförnum árum og ára-
tugum hefur löggjafarvaldið
smátt og smátt aukið aðstoð sina
við þáeinstaklinga og hópa fólks,
sem þarfnast stuðnings, en þeim
fer hlutfallslega fjölgandi i
landinu. Sú stefna að aldrað fólk
sésem lengst á eigin heimilum og
geti haldið búsetu i átthögum er
skynsamleg. Sem betur fer eiga
margiraldraðir talsverðar eignir
og hafa nokkrar tekjur af þeim,
sem auðvitað er gjaldstofn tii
viðkomandi sveitarfélags.
Margir vilja lát'a sina gömlu og
góðu sveitnjóta slikra gjalda sem
lengst og er það heilbrigður hugs-
unarháttur. Dvalarheimili fyrir
aldrað fólk þyrfti helst að risa i
hverri sýslu og hverjum kaupstað
og þá sem næst heilsugæslustöðv-
um á hverjum stað. Til eru þeir
sveitahreppar sem eru svo fjöl-
mennir og fjárhagslega öflugirað
þeir geta komiðupp bústöðum til
að leigja öldruðu fólki, sem getur
að mestu eða öllu séð um sig
sjálft. Vanafesta og átthaga-
tryggð er rikur þáttur i eðli
flestra. Það taka þvi margir
nærri sér að flytja burt frá þeim
stað þar sem ævistarfið var
unnið. Það þarf að koma til móts
við þessar ærlegu tilfinningar og
hjálpa til þess aö fólk geti dvalið
sem lengst iátthögum sinum eða i
nánd við þá.”
Jónas Gumundsson.
Jónas
Guömundsson
skrifar um
bókmenntir