Fréttablaðið - 10.09.2008, Blaðsíða 6

MARKAÐURINN 10. SEPTEMBER 2008 MIÐVIKUDAGUR6
S K O Ð U N
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson RITSTJÓRN: Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson,
Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF: 512 5301 NETFÖNG: rit stjorn@markadurinn.
is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum
er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands byggðinni. Markaðurinn áskil ur sér rétt
til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
bjorn.ingi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@markadurinn.is l jonab@
markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
Að búa í eigin húsnæði er Íslend-
ingum mikilvægt. Hér búa fleiri
í eigin húsnæði en í öllum hinum
OECD-löndunum, það er hlutfalls-
lega. Þetta eru ef til vill leifar af
íslenska bændasamfélaginu.
Í dag byggjum við okkur ein-
býlishús í staðinn fyrir býli og
fjárhús og horfum stolt á tveggja
hæða steypuverkið og 10 fer-
metra trépallinn á meðan afar
okkar og ömmur dáðust af vel
rökuðum túnunum og nýja fjár-
húsinu. Að leigja húsnæði er yf-
irleitt einhvers konar millibils-
ástand í hugum Íslendinga. Af
þessum sökum snertir húsnæðis-
verð okkur öll og öll höfum við
skoðun á þróun þess.
HÆKKUN SLÆM....
Fyrir tveimur til þremur árum
var litið á hraða og mikla hækkun
húsnæðisverðs sem böl íslensks
hagkerfi. Hækkunin leiddi til þess
að mæld verðbólga fór upp úr
öllu valdi og auðsáhrif ýttu undir
neyslu á sama tíma og mikill upp-
gangur var í hagkerfinu. Þróun
á fasteignamarkaði gerði stjórn
efnahagsmála þrautinni þyngri.
Hækkun stýrivaxta var beitt til
þess að draga úr eftirspurn í hag-
kerfinu og ekki síst til að hægja á
fasteignamarkaðnum sem Seðla-
banki Íslands hefur margoft bent
á sem lykilþátt í að ná niður verð-
bólgu og draga úr þenslu.
Umræður um að hækkun hús-
næðisverðs væri að sliga ungu
kynslóðina voru algengar og flestir
voru nú á því að þessi hækkun
gæti ekki varað að eilífu og að
leiðrétting væri nauðsynleg. Frá
árinu 2005 hefur fasteignaverð
hækkað um 55% að nafnverði eða
um 34% að raunvirði samkvæmt
Fasteignamati ríksins.
... EÐA ER LÆKKUN ENN VERRI?
Skjótt skipast veður í lofti og á
síðustu mánuðum hafa fréttir
af lækkun eða raunlækkun fast-
eignaverðs vakið ugg meðal lands-
manna að minnsta kosti ef marka
má umfjöllun í fjölmiðlum.
Margir hafa talað um frost á
fasteignamarkaði enda ljóst
að velta hefur dregist verulega
saman. Eitthvað hefur þó farið
lítið fyrir lækkuninni í mældum
tölum en samkvæmt Fasteigna-
mati ríksins er fasteignaverð nú
að raunvirði svipað og í byrjun
árs 2007 og að nafnverði svipað og
í lok síðasta árs. Ríkistjórn Ísland
mat stöðuna hins vegar svo að
mikilvægt væri að fara í sértækar
aðgerðir til að mæta kólnun á fast-
eignamarkaði. En ef hækkun var
svona slæm fyrir tveimur árum af
hverju er lækkun þá ennþá verri í
dag? Var ekki þörf á leiðréttingu?
ATVINNULEYSI ER ÁHYGGJUEFNI
Þegar við kaupum húsnæði á Ís-
landi festum við greiðsluflæði
eða afborganir að raunvirði til
lengri tíma, yfirleitt 25 til 40 ára,
ólíkt því sem gengur og gerist hjá
nágrannaþjóðum okkar þar sem
samið er til 3 til 5 ára í senn.
Hækkandi eða lækkandi stýri-
vextir hafa því engin áhrif á
greiðslubyrði eldri íbúðalána.
Verðtryggingin gerir það hins
vegar að verkum að afborganir
hækka með verðbólgunni en þó
aldrei í það stórum stökkum að
það íþyngi heimilum um of, þar
sem verðtryggingin dreifist yfir
lánstímann. Sveiflur í húsnæðis-
verði hafa því adeins óbein áhrif
á fjárhagsstöðu heimila. Okkur
finnst við vera ríkari en ella þegar
við heyrum fréttir af hækkun hús-
næðisverðs. Það sem skiptir höfuð-
máli er að við getum borgað af
lánunum okkar.
Helsta hættan er því langvarandi
atvinnuleysi þar sem einstaklingar
gætu þá lent í greiðsluerfiðleikum
og þurft að selja eign fyrir minna
en skuldir og jafnvel orðið gjald-
þrota. Mikið og langvarandi at-
vinnuleysi er nánast óþekkt fyrir-
bæri á Íslandi og hefur löng-
um mælst með því lægsta innan
OECD. Með snögghemlun hag-
kerfisins nú er útlit fyrir að at-
vinnuleysi muni aukast á næstu
misserum. Það er lykilatriði fyrir
land og þjóð að sú þróun fari ekki
úr böndunum enda hefur skulda-
söfnun heimila verið með mesta
móti á síðustu misserum.
VERÐLÆKKUN − LÆGRI VEXTIR
Auðvitað er ekki gaman að heyra
að eignir landsmanna séu að
lækka í verði en hins vegar eru
rök fyrir því að lækkun eða öðru
nafni leiðrétting fasteignaverðs
sé langt frá því að vera alslæm
fyrir hagkerfið. Fasteignaverð er
stór hluti af vísitölu neysluverðs
og gæti því virkað sem akkeri á
móti hækkun matvæla- og elds-
neytisverðs og þar með hjálpað til
við að ná mældri verðbólgu niður.
Lækkun verðbólgu hlýtur að vera
forgangsatriði nú um stundir. Tak-
ist að koma böndum á hana er
Seðlabanki Íslands líklegri en ella
til að lækka vexti.
Engum blöðum er um það að
fletta að fjármagnskostnaður er
að sliga mörg fyrirtæki þessa dag-
ana sem oftar en ekki hafa þurft
að grípa til uppsagna til að ná
endum saman. Vaxtalækkun ætti
samkvæmt því að ýta við hjólum
atvinnulífsins og draga úr líkum
á langvarandi atvinnuleysi og þar
með greiðsluerfiðleikum heimila.
Auk þess er vert að hafa í huga
að um helmingur þjóðarinnar er
yngri en 35 ára og því ættu margir
að taka leiðréttingu á fasteigna-
verði fagnandi hendi. Næst þegar
fyrirsagnir um lækkun húsnæðis-
verðs birtast á öldum ljósvakans
er því ekki endilega tilefni til að
örvænta eða ástæða til að grípa
til aðgerða.
Leiðrétting er ekki alslæm
Þóra
Helgadóttir
hagfræðingur
O R Ð Í B E L G
Frammistöðukvíði getur víða komið fram og átt sér margvíslegar
birtingarmyndir. Á útlenskunni nefnist þetta „performance anxiety“
og er gjarnan tengt óvissu manna um eigin getu í bólinu. Sömuleiðis
getur kvíðinn birst í því að fólk á erfitt með að pissa nema í einrúmi
og nefnist þá á útlenskunni „shy bladder syndrome“. Þá er kvíði af
þessum toga gjarnan tengdur almennri tilhneigingu til að slá fram-
kvæmdum eða aðgerðum á frest, af óskilgreindum ótta við það sem
við tekur.
Í byrjun árs gáfu stjórnvöld endurskoðun á stjórn peningamála
hér undir fótinn, en af þeim vettvangi hefur lítið heyrst. Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra sagði í sumar, þá starf-
andi forsætisráðherra, að ef til vill hefðu verið mistök að ráðast ekki
í nauðsynlegar lagabreytingar á vorþinginu. Á Geir Haarde forsætis-
ráðherra hefur hins vegar ekki verið að skilja að mikið knýi á um
breytingarnar. Einhver kynni að spyrja hvað hefði breyst.
Hins vegar er rétt að gripið hefur verið til ákveðinna ráðstafana
í efnahagsmálum, svo sem gjaldeyrisskiptasamningi við norræna
seðlabanka sem kynntir voru í vor. Ef gripið er til líkingarinnar hér að
ofan má segja sem svo að þá hafi menn stillt sér upp við pissuskálina á
almenningsalerninu, en bunan látið á sér standa. Í byrjun þessa mán-
aðar kom þó smáspræna þegar forsætisráðherra kynnti rúmlega 300
milljóna evra lántöku til styrktar gjaldeyrisvaraforðanum. Til þess
að koma forðanum í þá stærð sem kallað hefur verið eftir til að vera
fjármálakerfinu nauðsynlegt bakland hefði lántakan líkast til þurft að
vera nær milljarði evra.
Tilfellið er að kosta þarf gríðarmiklu til ef við ætlum að halda hér
sjálfstæðum gjaldmiðli og starfsumhverfi með krónu sem ber alþjóð-
lega fjármálastarfsemi. Horfast þarf í augu við þessa staðreynd.
Ef hins vegar er ekki vilji til þess að leggja í slíkan kostnað þarf að
taka stefnuna á upptöku evru og þá um leið að hefja aðildar viðræður
við Evrópusambandið. Sú aðgerð ein myndi gjörbreyta hér öllum
rekstraraðstæðum og í sjálfu sér auka stöðugleika með breyttum
væntingum alþjóðasamfélagsins, jafnvel þótt sjálft ferlið tæki mörg
ár.
Þangað til línur hafa verið lagðar til lengri tíma og þjóðin gert upp
við sig hvort hún vill borga með krónunni eða stíga inn í Evrópusam-
starfið þarf að stýra skútunni þannig að áföll verði sem minnst. Núna
á fimmtudag er stýrivaxtaákvörðun hjá Seðlabanka Íslands. Flestir
virðast gera ráð fyrir að bankinn haldi sig við hart aðhald áfram, sem
væri í takt við fyrri yfirlýsingar. Skuggabankastjórn Markaðarins,
sem fjallað er um í blaði dagsins, bendir hins vegar á líkindi við fyrri
niðursveiflur sem siglt hafi verið farsællega í gegnum. Ef litið er til
fyrri reynslu ætti nú að vera lag að hefja lækkunarferli stýrivaxta.
Að öðrum kosti gæti kæfandi hávaxtastig komið í bakið á Seðlabank-
anum þegar undan tekur að láta í atvinnulífinu. Gjaldþrot fyrirtækja
geta ýtt undir vantraust á krónunni, sem aftur myndi auka verðbólgu-
þrýsting.
Frekari aðgerða er hér þörf í efnahagsmálum. Kjark
þarf til að breyta um kúrs hvað peningamál varðar.
Beðið eftir bununni
Óli Kristján Ármannsson
KYNNTU ÞÉR MÁLIÐ Á WWW.GLITNIR.IS/SJODIR
EÐA HJÁ EIGNASTÝRINGU GLITNIS Í SÍMA 440 4900
YFIRBURÐIR
Í ERLENDRI MYNT
Ávöxtun síðustu 12 mán.
Glitnir 4,99%
Landsbankinn 4,15%
Kaupþing -0,23%
Ávöxtun síðustu 12 mán.
Glitnir 4,80%
Landsbankinn 3,73%
Kaupþing -0,88%
Peningamarkaðssjóður EUR*
4,99% 4,80%
Peningamarkaðssjóður EUR Peningamarkaðssjóður USDPeningamarkaðssjóður USD*
Ávöxtun er reiknuð út frá gengi ofangreindra sjóða í Bloomberg fyrir tímabilið 31. ágúst 2007 til 29.águst 2008 og er ávöxtun sýnd á ársgrundvelli. Peningamarkaðssjóðir Glitnis eru
fjárfestingasjóðir samkvæmt lögum um verðbréfa- og fjárfestingasjóði nr. 30/2003. Rekstrarfélag sjóðanna er Glitnir Sjóðir hf. Athygli er vakin á því að fjárfestingasjóðir hafa rýmri
heimildir til fjárfestinga en verðbréfasjóðir, skv. lögum. Allar nánari upplýsingar um sjóðina og útboðslýsingar þeirra má nálgast á www.glitnir.is/sjodir.
*