Tíminn - 30.12.1930, Blaðsíða 5

TlMINN
8
Um íslenzkt atvinnulíf 1930
[Eítirfarandi grein um íslenzkt at-
vinnulíf ritaði Jónas Jónsson ráð-
herra, í Kaupmannahöfn í iiaust,
eftir tilmrelum frá „Berlingske Tid-
ende", 'sem er eitt stœrsta dagblað á
Norðurlöndum. Kom greinin út í því
blaði seint í nóvember s. 1. Tímanum
þykir rétt að birta grein þessa í ís-
lenzkri þýðingu, því að hún hefir
erlendis vakið talsvert umtal og
eftirtekt á íslandi].
I hugum níargra manna er la-
land sögueyjan, gamla landið,
þar sem þjóðin lifir á endur-
minningum um löngu liðna guli-
öld. I hugum annara sem þeldkja
ísland aðallega á síðustu árum
er það land, þar sem þjóðin er
önnum káfin að gjörbreyta at-
vinnuiífi sínu og háttum. í raun
og veru er hvorttveggja rétt.. 1
sumum efnum, svo sem í öllu er
lýtur að vernd málsins og bók-
menntanna eru íslendingar sér-
staklega íhaldssamir. En um ná-
lega allt er lýtur að atvinnulífi og
framleiðslu, eru þeir breytinga og
umbótafúsir. Eitt af því, sem
hinir mörgu gestir, er heimsóttu
Island á 1000 ára hátíðinni urðu
varir, var sú staðreynd, að þar
þekktist ekkert atvinnuleysi,
heldur hið gagnstæða, að hinar
starfandi hendur voru hvergi
nærri nógu margarr til q,ð vinna
allt sem vinna þurfti.
Á síðustu 20 árunum hefir
sjávarútvegurinn á Islandi gjör-
breyzt, orðið vélaiðja í stað þess
að vera áður einskonar hjáverk
við landbúnaðinn. Nú nota ís-
lendingar að litlu leyti árabáta,
en í stað þess vélbáta, línuveið
ara og togara. Fiskmagnið sýn-
ist hvergi fara minnkanda, þó að
mörg hundruð erlendra veiðiskipa
gisti landið árlega og keppi á
miðunum við Islendinga sjálfa.
Hin síðustu ár hefir veiðimagnið
aukizt ár frá ári og aldrei hefir
auður hafsins fallið ríkulegar í
skaut Islendinga en sjálft há-
tíðaárið. Eins og nýlega. hefir
verið vel og ítarlega tekið fram
1 Berl. Tidende af Svleini Björns-
syni sendiherra og Sv. Poulsen
ritstjóra, leggja Islendingar hina
mestu stund á að vemda frið-
helgi ungfiskjarins innan við
þriggja mílna takmörkin. Nú
gæta 2 íslenzk strandvamai'skip
landhelginnar allt árið, og danskt
varðskip auk þess, samkvæmt
sambandssamningunum frá 1918
í 10 mánuði ái'sins. Með svo mik-
illi gæzlu er nokkumveginn unnt
að halda fiskiflotanum utan land-
helginnar og um ieið að tryggja
að íslenzk fiskimið verði um
komandi aldir nægtabúr fyrir
mikinn hluta Norður-Evrópu.
Á sumrin kemur nálega ætíð
mikil gnægð síldar að norður-
strönd Islands og sinna mörg
hundmð skip þá veiðum um 6—8
vikna tíma. En markaðurinn fyr-
ir íslenzka síld hefir að þessu
verið takmarkaður við Skandin-
aviu, og um mörg ár fyrir og
eftir stríðið, var síldveiðin við
ísland og verzlun með síld bein-
linis áhættuspil, þar sem út-
gjörðaimenn, lmupmenn og bank-
ar töpuðu eins oft og þeir gi’æddu. j
Ilin síðustu ár hefir þessi áhætta
að mestu leyti horfið við það að
öll síld, sem söltuð er á Islandi,
er nú seld af útflutningsnefnd,
sem fer með síldina í umboðs-
sölu fyrir framleiðendur. Þó að
þetta skipulag hafi ekki verið
gallalaust, hefir það gjört síld-
veiðina að tryggum atvinnuvegi.
Auk þess starfa á íslandi 7—8
síldarverksmiðjur, íslenzkar,
danskar, norskar og þýzkar.
Hina stærstu af þeim reisti ís-
lenzka ríkið síðastliðið sumar og
varði til þess um 1 miljón
danskra króna. Þar er þó ekki
ríkisframleiðsla, heldur er unnið
úr síldinni á ábyrgð framleið-
enda, þannig, að þeir fá sann-
virði vörunnar á hverjum tíma.
Útvegurinn á Islandi hefir ver-
ið í sífeldri framför undangeng-
inn mannsaldur og enn sýnast
engin takmörk sett fyrir vexti
hans. Næsta stóra umbótaskrefið
í útveginum er, að geta flutt
mikið af fiskinum kældum eða
frystum á markaðinn í Englandi
og Miðevrópu, í stað þess, eins
og nú, að undirbúa fiskfram-
leiðsluna aðallega sem salt-
fisk fyrir neytendur í Miðjarðar-
hafslöndunum. Allar líkur eru
til, og nokkuð unnið að því nú
þegar, að íslenzkur fiskur kom-
ist að miklu leyti ferskur á
heimsmarkaðinn.
Landbúnaðurinn á íslandi hafði
í einu verið meginatvinna Is-
lendinga í 1000 ár og að mestu
leyti staðið í stað í tíu aldir. En
um leið og gullnáma hafsins við
Island opnaðist fyrir vélaiðju
nútímans, varð landbúnaðurinn
íslenzki að gjöi’breytast í véla-
iðju eða líða undir lok. Þessi
gjörbreyting landbúnaðarins á
íslandi er mesta pólitíska átakið,
sem íslenzka þjóðin fæst nú við,
og núverandi stjórnarformaður á
íslandi, Ti’yggvi Þórhallsson, hef-
ir veríð aðalforgöngumaðurinn í
þessari hreyfingu.
Hérumbil helmingur Islendinga
lifir nú af landbúnaði og íslenzk-
ir stjórnmálamenn vinna að því
að það hlutfall geti haldizt. Rík-
islán það, 12 miljónir íslenzkra
króna, sem nýlega er tekið,
fer að miklu leyti til þarfa
landbúnaðarins á Islandi, gegn-
um .hinn nýstofnaða búnaðar-
banka. Að nokkru leyti eiga
bændumir að geta fengið þar
stutt og fremur ódýr lán-til hins
árlega reksturs, en mjög mikill
hluti af þessu fjármagni fer til
að endurbyggja sveitabæina í
nútímastíl og til að fjölga sveita-
býlum. Auk þess veitir ríkið á
hverju ári mikið fé til að þurka
(ræsa fram) ræktað graslendi og
til að brjóta og rækta nýtt land.
Ríkið hefir einkasölu á tilbúnum
éburði og greiðir mikið af flutn-
ingskostnaðinum beinlínis fyrir
bændur. Auk þess styður ríkið
búnaðarfélögin og einstaka bænd-
ur til að kaupa vinnuvélar:
þúfnabana, dráttarvélar, skurð-
gröfur og allskonar nýtízku
vinnutæki, sem notuð eru við
grasræktina. Auk þess hefir rík-
ið stutt stofnun nokkurra ný-
tízku mjólkurbúa hin síðustu ár,
sem framleiða bæði fyrir inn-
lenda og enska markaðinn.
Auk þess sem beinlinis hefir
verið gjört af hálfu Alþingis til
að breyta landbúnaðinum í véla-
iðju, hafa saxngöngurnar gjör-
breyzt. Fyrir 50 árum var lagð-
ur fyrsti akvegarspottinn á ls-
landi. Nú eru í landinu rúmlega
1000 bílar og akfærir 1500 km.
Á hverju ári lengist veganetið
og bílunum fjölgar og bílarnir
útrýma meir og meir íslenzku
hestunum í þeirra eigin landi.
Síðastliðið ár keypti ríkið
strandferðaskip með kæhrúmi, til
að safna nýjum matvörum á
smáhöfnunum og koma þeim á-
leiðis á innlendan og útlendan
markað, og nokkrum árum áður
var byggt sérstakt kæliskip til
að koma íslenzku kjöti fersku á
markaðinn í Lundúnum. Skipið
getur flutt 40000 skrokka í einni
ferð.
I stað þess að menn héldu til
skamms itíma að Island væri fá-
tækt land, hefir reynsla síðustu
ára sýnt, að það er ríkt að auðs-
uppsprettum. Fiskimiðin eru ein
hin beztu sem til eru og þau eru
í einu notuð meir og meir og
, vemduð óvenjulega vel gegn
skaðlegri rányrkju. Og þó að
stór hluti landsins sé fjöllóttur
og óræktanlegur, þá hefir verið
sannað, að þar á að geta lifað
minnsta kosti IV2 miljón manna
F”
Tóbaksverzlun Islands h.f.
Skrifstofa SambandsMsmii, ReykJaYÍk. Símar 1819,1850,2319. Símneíní: TóbaksYerzlun,Tóbacco, Tóbak.
Stæreta heildverzlun landsins með allskonar tóbaksvörur, tóbaksóhöld, sælgætisvörur og súkkulaði.
Einkaumboð á íslandi fyrir heimsfirmun British American Tobacco Co. Ltd., London, Crosse &
Blackwell Ltd., London. C. J. van Houten & Zoon Weesp., American Tobacco Co., New York.
Henry Clay and Bock & Co., Havana. — Höfum ennfremur umboð fyrir fleiri sitórar verksmiðj-
ur, svo sem t. d. C. W. Obel, Brödrene Braun, De danske Cigar- Tobaks-Fabriker, A. M. Hirsch-
sprung & Sönner, Köbenhavn o. fl.
Hér að neðan skulu taldar þær helztu tegundir, er við seljum:
Cigarettur: Reyktóbak:
Neftóbak:
Virginia:
Four Aces. Three Bells.
Commander. Elephant.
Capstan, navy cut.
Players, navy cub
Three castles. Greys.
Garrick
Tyrkneskar:
Statesman
Westminster, Th. A.A.
Sceptre.
Derby.
Cambridge.
Miss Mayfair.
Melachrino.
Abdulla.
Pall Mall.
Egypskar:
Soussa.
Maspero.
Merachrino.
Abdulla.
Havana Cigarettur:
Bock.
Henry Clay.
Corona.
Moss Rose.
Ocean.
Richmond N. C.
Richmond Mixture.
Westward Ho!
Viking N. C.
St,. Bruno Flake.
Capstan N. C.
Players.
St. Julien.
Glasgow Mixture.
Waverley Mixture.
Traveller Brand.
Pioner Brand.
Capstan Mixture.
Old English Curve Cut.
Three Nuns.
Elephant Birds Eye.
Ph. Morris Muxtures.
Dills Best.
Tuxedo.
Dunhills.
Saylor Boy.
Marigold Flake.
Barvet Bladtobak.
Brödrene Braun:
Rjól í i/2 kg. bitum.
Yindlar, smávindlar:
Havana:
Bock & Co. Henry Clay.
Cabanas. La Corona.
Nobfils
pýzkir:
skorna neftóbak í y2 kg. og T, ' . . . ,
1/10 1 1 Lloyd. Hiestriechs-Special.
1/10 kg. loftþéttum blikkdós-
um.
Brödrene Braun:
MUNNTÓBAK:
Mellemskraa. Smalskraa.
Chr. Augustinus:
Mellemskraa. Smalskraa.
C. W. Obel:
Mellemskraa. Skipperskraa.
Smalskraa. Lady Twist.
Nobels-Munntóbak.
Tiedemanns-Munntóbak.
Eldspýtur:
Svea.
Eyelite.
Reykjapípur og tóbaksáhttld:
frá hinum heimsþekktu firm
um:
H. Comoy & Co. Ltd., London.
L. Orlik, London.
Masta Pipe Patent Co. Ltd.,
London.
Philip Morris Co. Ltd., London.
Jamaica: ........................
Golofina Londres. Perfectos.
Java vindlar:
Maravillas. Orientales.
Perfectos. Selectos.
Hollenzkir:
Jón Sigurðsson. Regal.
La Semeuse. Nasco Prinseras.
Fleur de Paris. Cabinets.
Mundi Victor. La Diosa.
Cíirmen. Lucky Charm.
La Traviata.
Danskir vindlar:
Advokat. Punch.
Fiona. Favoritas. Bouquets.
j^Cassilda. Excepcionales.
Rencurell. Yrurac-Bat
Original-Bat. Suceso. Danitas.
Mignon. Copelia. Boston.
Patty. Dolces. Minerva.
Pepitanna. Edinburgh. Bristol.
Salón. London. Sirena.
Bridge. Rotschilds.

Súkkulaði og sælgætisvörur:
Yan Houtens: Suðusúkkulaði „Fine“.
do. „Husholdnmgs“. — Átsúkkulaði, fjölda margar tegundir og stærðir.
Mikið úrval af konfektkössum með mism. verði. Overtræk (Coverture) súkkulaði.
Biu'kbrauns: Skrautlegir konfektkassar í mjög stóru úrvali. Tít-Bít-átsúkkulaði og ýmsar aðrar át-
súkkulaði-tegundir.
Crosse & Blackwells: Heimsfrægu niðursuðuvörur og kryddvörur.
James Keillers & Söns: County Caramels. Kinema Karton.
Nut Milk, Confektkassar, Fíkjukassar o. s. frv.
icEsa
af landbúnaði, framleiðslu kjöts
og mjólkurafurða.
Hin „tekniska“ notkun fiski-
miðanna er nú orðin mjög full-
komin og gjörbreyting landbún-
aðarins er að hefjast og verður
væntanlega langt komin með
starfi einnar kynslóðar. Næsta
átakið bíður komandi kynslóða, að
beizla 4 miljónir hestafla,
sem bíða enn ónotaðar í stór-
vötnum landsins.
Til að skilja glögglega aðstöðu
Islendinga nú á dögum þurfa ná-
búar þeirra að vita, að náttúra
íslands er auðug en ekki fátæk,
að í atvixmumálum er þjóðin
breytingagjörn og umbótafús í
mesta máta, en fastheldin í flest-
um gi’einum bóklegrar menning-
ar. Á Islandi þekkist tæplega
latvinnuleysi, því að nátt-
úra landsins er örlát og þar
er af miklu að taka. Þvert á
móti þarf þjóðinni að fjölga og
fjármagn að berast inn í landið
að sama skapi sem náttúrugæðin
verða notuð undir mannlegri
stjórn með krafti vélanna.
Jónas Jónsson.
Gaffalbítar
þessir eru búnir til hjá oss, úr fyrsta flokks íslenzkri kryddsíld.
Reynið þá og þér munuð sannfærast um að þeir taka
langt fram erlendri dósasild, bæði að gæðum og verði.
Notum aðeins íslenzka síld á Islandi.
Sláturfélag Suðurlands.