Tíminn - 05.01.1918, Blaðsíða 2

2
TIMINN
X. Heiltorig'öismál.
Að styðja alla viðleitni, sem stefnir að aukinni heilbrigði lands-
manna:
a. Að Iandsspítali sé reistur í Reykjavík og sjúkraskýlum fjölgað að
miklum mun, svo að jafnaði verði eigi færri en eitt í sýslu.
b. Að styðja af alefli baráttuna gegn berklaveiki.
c. Að koma því til leiðar að a. m. k. ein hjúkrunarkona sé í
hverri sveit.
d. Að styðja umbætur á húsakynnum almennings, t. d. með því að
láta gefa út góðar og fjölbreyttar fyrirmyndir bæja og íbúðarhúsa með
nægum skýringum.
e. Að herða á sqítvörnum og koma á almennri líkskoðun.
XI. AOflutningsbann.
Að stuðla að því að lögin um aðflutningsbann á áfengi nái tilgangi
sínum.
Straumhyörí.
Með ársbyrjuninni var stofnað
félag hér í bænum sem heitir
»Sjálfstjórn«. Töluverður undir-
búningur hefir verið undir stofnun
félagsins. Forvigismennirnir sem
boðuðu til fundarins höfðu ekki
áít samleið áður um opinber mál.
Helstu flokkarnir sem taka hönd-
um saman um stofnun félagsins
eru þessir: Kaupmenn, þeir menn
sem nú hafa yfirtökin við Lögréttu,
sumir forkólfar langsummanna
sem ráða fyrir ísafold og dagblöð-
unum, og loks þeir er nærri standa
Landinu.
Félagið er fyrst og fremst og
fyrst í stað stofnað í þeim tilgangi
að sameina alla krafta í Reykjavík
sem unt er, til þess að sigra jafn-
aðarmenn í bæjarmálum. Bæjar-
stjórnarkosningar standa fyrir dyr-
um. Félagið vinnur að því að
tryggja það að jafnaðarmenn nái
ekki meiri hluta í bæjarstjórn og
þar með stjórn bæjarins undir sig.
En félagið ætlar sér stærri verka-
hring. Og er það bert af lögunum
þar sem það er ákveðið að félagið
megi með fundarsamþ}7kt taka
önnur mál til meðferðar en bæj-
armál Reykjavíkur. Það sýnir og
hvert á að stefna, að Vísir óskaði
um daginn öllum þeim gleðilegs
nýárs sem sameinast vildu gegn
stjórn landsins. Það var inngangs-
söngurinn að slofnun félagsins,
sunginn af málgagni þess. Það er
og af mörgu öðru bert að félagið
stefnir hærra.
»Sjálfstjórn« snýr sér fyrst að
bæjarmálunum, af því að bæjar-
stjórnarkosningarnar standa fyrir
dvrum. En í rauninni er »SjáIf-
stjórn« sljórnmálafélag. Hún er
það sem í útlöndum er kallað
félag hægri manna. Með »Sjálf-
stjórn« er stofnaður pólitískur
íhaldsflokkur á íslandi. Og sá
flokkur styðst hér eins og i öðrum
löndum við kaupmannavaldið og
auðvaldið.
Tíminn birtir í þessu blaði
stefnuskrá sína í aðalatriðum.
Grundvöllurinn undir þeim ílokki
sem stendur að Tímanum er sá,
að flokkaskifting eigi að verða um
innanlandsmál. Fokkur Tímans er
framsóknarflokkur í innanlands-
málum. Hann er það sem í út-
löndum er nefnt vinstrimanna-
ílokkur.
Hin blöðin hafa viljað þegja við
þessari kröfu, að flokkaskifting
yrði um innanlandsmálin. En nú
er sú slefna að verða ofan á. Með
stofnun þessa blaðs fyrst og þar
næst með stofnun »Sjálfstjórnar«
er flokkaskifting orðin á íslandi
um innanlandsmálin. Jafnaðar-
mannaflokkurinn var áður til.
Tímanum er það mikið gleðiefni
að geta þannig sýnt það svart á
livítu — um leið og liann birtir
stefnuskrá sína — að stefna hans
er orðin ofan á í þessu meginat-
riði, að ílokkaskifting er orðin á
íslandi um innanlandsmálin.
Það er svo komið og hlaut svo
að fara, að þær þrjár meginstefnur
komi fram í íslenzkum stjórnmál-
um, sem fram liafa komið í þing-
ræðislöndum, sem sé: íhaldsstefn-
an, framsóknarstefnan og jafnað-
armenskan, öðru nafni: hægri
menn, vinstri menn og jafnaðar-
menn. Á íslandi heita þær nú:
»Sjálfstjórn«, flokkur Tímans og
jafnaðarmenn. Þelta eru meginlín-
urnar sem dregnar eru af þeim
sem fylgjast með í rás viðburð-
anna. Nú er það þjóðarinnar að
fylkja sér um hvern flokkanna
fyrir sig. t
Tíminn heilsar mótstöðumönn-
um sínum og hefir að sjálfsögðu
ekkert út á það að selja að þeir
bindist föstum félagsskap. Það er
hin eðlilega rás viðburðanna að
þeir sem lund eiga saman um
landsmál bindist samtökum. Það
kemur Timanum ekki við livernig
þeir samtakamenn fara að því að
sættast á gamlar væringar og
græða gömul sár, sem þeir hafa
veitt hverir öðrum. — En Tíininn
vildi mega krefjast þess að hinn
nýi flokkur væri ekki að leika
neinn grímuleik frammi fyrir þjóð-
inni. Að hann kannist við hvað
hann er, að hann er íhaldsflokkur
sem styðst við kaupmannavaldið.
Að liann er hægrimannaflokkur,
sama eðlis og hægrimannaílokk-
arnir ytra, enda fara ílokkarnir
ytra ekkert dult með þá slefnu sína.
Hreinar línur eru ávalt farsæl-
astar, og það er drengilegast að
ganga beint framan að mótstöðu-
manni sínum og að liver komi til
dyranna eins og hann er klæddur.
Tíminn skorar á hinn nýja flokk
að gera það, að hann leyfi þjóð-
inni að sjá svart á hvítu hvað
undir býr. Tíminn krefst þessa,
vegna þjóðarinnar, til þess að hún
geti áttað sig og tekið afstöðu sína.
Tíminn krefst þess vegna þess að
hann kemur sjálfur til dyranna
grímulaus. Ef málstaðurinn er góð-
ur ætti ekki að vera nein hætta að
koma fram í birtuna.
Og einu vildi Tíminn enn mega
skjóta að hinum nýja flokk. Við
erum andslæðingar um innanlands-
málin. Við skulum berjast um þau
og vera samtaka um að láta þau
ein skifta flokkum. En um það
utanríkismálið sem nú er efst á
dagskrá, skulum við ekki berjast.
Við skulum vera samtaka um að
ráða þvi til lykta með festu og
gætni, svo að borgið sé sóma þjóð-
arinnar gagnvart Dönum í fylsta
mæli, en þó ekki rasað um ráð
fram. Urn fánamálið eiga allir að
standa saman sem eru íslendingar.
Hvar er gróðinn?
Margnr spyr eins og spurt var
hér í síðasta blaði: Hvar er gróð-
inn af hinum lágu farmgjöldum
með skipum Eimskipafélagsins?
Hvers vegna kemur hann hvergi
fram? Hvers vegna eru þær vörur
ekki seldar lægra verði sem fluttar
eru til landsins fyrir mun lægra
farmgjald?
Svarið getur ekki verið nema
eitt. Gróðinn lendir lijá þeim sem
fá vörurnar með sldpunum. Þeir
leggja þelta meir á vörurnar en
lagt er á vörur landsverzlunarinn-
ar, sem íluttar eru með dýrari
skipunum.
Eimskipafélagsstjórnin á hér
enga sök. Hún hefir ekki vald til
þess að liækka farrngjöldin, til
þess að gróðinn lendi fremur hjá
félaginu. Hún veitir þeim rúm í
skipunum sem fá útflutningsleyfi.
Hún gelur ekki skipað viðskifta-
möununuin að léggja minna á.
Hún fylgir sinum föstu reglum um
að veita rúm í skipunum.
Það er ómótmælanlegt að lcaup-
rnenn nota sjer þessa góðu að-
stöðu sem þeir hafa, til þess að
græða sem mest sjálfir. Og í sama
mund kveður sú rödd við í blöð-
um þeirra — og því miður eru
nú öll Reykjavíkurblöðin orðin
blöð kaupmanna, nema tvö — að
leggja eigi niður landsverzlunina
og varpa öllu í hendur kaup-
mönnum.
Taki þjóðin eftir þessu:
Það er ómótmælanlegt að kaup-
menn selja ekki lægra verði en
landsverzlunin þrált fyrir lægra
farmgjald á miklu af vörum þeirra.
Blöðin vilja samt íela þeim alla
verzlunina.
Er það ekki bersýnilegt að blöðin
sem þetta segja bera ekki hag
þjóðarinnar fyrir brjósti?
Því að hvers á þjóðin að vænta
aí kaupmönnum, fái þeir alla
verzlunina í hendur sér, þegar
þeir nú nota sér hina góðu að-
stöðu, lægri farmgjöldin, til þess
að auðga sjálfa sig á kostnað þjóð-
arinnar?
Það er bíræfni að horfast í augu
við þennan sannleika og biðja þjóð-
ina jafnframt að fela kaupmönnum
alla verzlunina.
Maður nýlega kominn frá Noregi
segir þá sögu að frjálslyndari
menn þar, einkum meðal bænda,
séu sárreiðir stjórninni fyrir það
að hún tók ekki fastari tökum á
verzluninni, lét t. d. hjá líða að
leigja eða kaupa skip, en afleið-
ingin hefir orðið sú að wspekúl-
antar« hafa sprengt upp skipaleigu
og þjóðin stynur undan hinu háa
vöruverði sem af því leiðir.
Til þess eru vítin að varast þau.
Fulltrúar kaupmanna ílytja ekki
þessar fréttir utan yfir pollinn. Þeir
vita sem er að frjálslyndu flokk-
arnir ytra eru ekki af þeirra sauða-
hiisi. Það eru ekki aðrir en römm-
ustu afturhaldsmenn og auðvalds-
sinnar sem á þessum tímum vilja
fela kaupmönnum einum útvegun
nauðsynja. Og leyfa þeim að neyta
aðstöðunnar sexn gott þykir.
Endurminningar
Tryggva Gunnarssonar.
[Endurminningar Tryggva Gunnars-
sonar bankastjóra, þær sem hér veröa
birtar um hríð, eru í eign ritstjóra
þessa blaðs og lionum gefnar af
Tryggva, beint með þaö fyrir augum
að þær yrðu birtar. Verða þær sér-
prentaðar jafnóðum og gefnar út í
bókarformi.
Endurminningarnar ná því miður
ekki yfir alt líf Tryggva. Hann gaf sér
aldrei líma til þess að segja og láta
rita alla æfisögu sina. En allmargir
og merkir þættir eru það úr liinni
viðburðarríku æíi og þegar skráð
verður verzlunar- og framkvæmdar-
saga íslands á 19. öld verður mikill
stuðningur að þeim. Þá er og frásögn
Tryggva um skifti lians við Jón Sig-
urðsson mjög mcrk á því sviði.
Þættirnir eru flestir sVo til komnir
að Tryggvi sagði þá á fundum í Fram-
farafélagi Reykjavíkur, fyrir tilmæli
nokkurra vina sinna. Jóhannes Sigfús-
son kennari ritaði þá eftir honum, en
Tryggvi féklt svo handritið, jók við og
leiðrétli. Suma ritaði Jóhannes lieiina
eftir forsögn Tryggva. Alla þættina,
nema hinn síðasta sem ekki er full-
ger, hefir Tryggvi því sjálfur lagt síð-
ustu hönd á. Verða þeir prentaðir
óbreyttir, að öðru leyti en því að
einstaka endurtekningar cru feldar
burtu og raáli vikið við á stöku stað.
Yfirskriftirnar yfir þættina hefir Tryggvi
sjálfur sett.j
I.
Fyrsta verzlunar ferðin mín.
Fyrsla verzlunarferðin mín var
árið 1858. Árin þar á undan —
1845 — 1858 — voru góðæri. Sveita-
bændur hleyptu upp fénaði og unt
þær mundir fóru menn við Eyja-
fjörð að konia sér upp þilskipum
til hákarla veiða. Eg þarf ekki að
fara lengra aflur í tímann en til
1846, þá var ekkert þilskip til við
Eyjafjörð. Þó stunduðu menn dá-
lítið hákarlaveiðar á opnum skip-
um, en lítið var það í samanburði