Tíminn - 10.01.1920, Side 3

TlMINN
3
CJtan úr hoimi.
i.
Rússland.
Stríðið mikla hefir gerbreytt
heiminum. Stórar og litlar þjóðir,
mentaðar og ómentaðar hafa tekið
þátt í hinum mikla kappleik. Þær
hafa færst nær hver annnri. Og
viðburðir í einu landi geta fyr en
varir haft óvænt áhrif á þjóðir,
sem í fjariægð búa. Þess vegna
getur engin þjóð, þótt afskekt sé,
fylgst fyllilega með viðburðunum
erlendis, og skilið innra samband
þeirra, nema með því, að öllum
þorra hugsandi fhanna í landinu
séu kunnir frumdrættirnir úr sögu
og þjóðlifi þeirra þjóða, sem mest-
an þátt eiga í áhrifamestu við-
burðum samtiðarinnar. Fylgja hér
á eftir nokkrir kaflar um einstök
atriði í sögu ýmsra samtíðarþjóða
og byrjað á því landinu, þar sem
andstæðurnar í stjórnarfari og þjóð-
lifi hafa verið einna mestar. En
það er Rússlaud.
.★ ★
■*
Öldum saman hefir Rússland
staðið svo að segja utanvert við
menningu Norðurálfunnar. Rússar
hafa verið eins og fleygur milli
Asíu og Evrópu, haft nokkuð af
báöum, en dregist stórum aftur
úr þeirri álfunni, sem fremri var.
Bæði i stjórnarfari, iðnaði, sam-
göngum og almennri mentun hafa
Rússar verið tveibaur til þremur
öldum á eftir nábúum sínum í
vesturátt.
Ástæðunnar til kyrstöðunnar i
landinu, er vart að leita í lyndi
eður gáfnafari þjóðarinnar. Rússar
hafa ált eigi allfáa af mestu snill-
ingum heimsins i visindum, bók-
mentum og listum. Öllu fremur
verður að leita skýringa í sögu
þjóðarinnar og með því að athuga
aðstöðu hennar til viðskifta- og
verslunar.
Fyrsta sögulega hindrunin á vegi
Rússa, samanborið við Vestur-
þjóðirnar, er sú, að landið varð
hvorki beint eða óbeint fyrir á-
hrifum af stjórn og menningu
Rómverja. í öðru lagi náði rórn-
versk kaþólska kirkjan ekki til
þeirra, með sínu sterka skipulagi.
Grísk-bysantiskir trúboðar kristn-
uðu slaversku þjóðirnar, en þeir
báru ekki með sér áhrif grískrjar
menningar á sama hátt og vest-
rænu trúboðar dreifðu menningu
Rómverja. í þriðja lagi varð Rúss-
land fyrir þeirri ógæfu, að hálf-
viltir Tartara kynþættir streymdu
þangað á 13. öld, austau úr Asíu.
Stýrðu þessir aðkomumenn land-
siðar meir að koma fram með
tillögur um hina einstöku skatta-
stofna. Ádeila hr. J. G. P. um
landsskattinn, að svo miklu leyti,
sem hann væri liður i skattakerfi,
er því grein minni algerlega óvið-
komandi, og högg út í loftið.
Þá kem eg að hinu öðru frum-
hlaupi hr. J. G. P., þar sem hann
ræðst á tekjuskattinn, sem hann
lætur sem eg haldi fram sem
grundvelli skattauna. Það er ekki
laust við, að mér finnist hann
hafa lesið grein mína eins og viss
persóna les biblíuna. Eg hélt að
grein mín bæri öll með sér, að eg
væri andstæður einkaskatti í hverri
mynd sem væri. Eg minnist á ein-
um stað á stighækkandi tekjuskatt
sem heppilegt dæmi lireyfanlegs
gjaldstofns, en siðan ekki söguna
meir. En einkaskalts-hugmyndin
sýnist vera svo rík í eöli hr. J.
G. P., að hann geti ekki hugsað
sér mann, sem ekki vilji hafa
einkaskatt á einhverjum gjald-
stofni.
Það, sem eg tók fram í grein
minni var, að allir skattar ættu
að hvíla á þjóðartekjunum, en ekki
þjóðareigninni. Pó má auðvitað
leggja skattana t. d. á fasteignir,
ef þeir samt sem áður hvila á
þjóðartekjunum. Pjóðartekjurnar
verða til með samvinnu frainleiðslu-
aflauua, lauds, auðs og starfsaíls
Hf. Eimskipafélag íslands.
Aðalfundur.
Aðalfundur hlutafélagsins Eimskipafélag íslands, verður haldinn í
Iðnaðarmannahúsinu í Reykjavík, laugardaginn 26. júní 1920 og hefst
kl. 1 e. h.
Dagkrá:
1. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og frarnkvæmdum á liðnu
starfsári, og frá starfstilhöguninni á yfirstandandi ári, og ástæðum
fyrir henni, og leggur fram til úrskurðar endurskoðaða rekstrar-
reikninga til 31. desember 1919 og efnahagsreikning með athuga-
semdum endurskoðenda, svörum stjórnarinnar og tillögum til úr-
skurðar frá endurskoðendunum.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar um skiftingu ársarðsins.
3. Kosning fjögra manna í stjórn félagsins í stað þeirra sem úr ganga
samkvæmt félagslögunum.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess er frá fer, og eins vara-
endurskoðanda.
5. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál, sem upp kunna að
verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða. Aðgöngumiðar
að fundinum verða afhentir hluthöfum og umboðsmönnum hluthafa á
skrifstofu félagsins í Reykjavík eða öðrum stað sem auglýstur verður
síðar, dagaua 22.—24. júní að báðum dögum meðtöldum. Menn geta
fengiö eyðublöð fyrir umboð til þess að sækja fundinn hjá hlutafjár-
söfnurum félagsins um alt land og afgreiðslumönnum þess, svo og á
aðalskrifstofu félagsins i Reykjavík. Óskað er eftir að ný umboð og
afturkallanir eldri umboða séu komin félagsstjórninni í hendur til skrá-
setningar, ef unt er 10 dögum fyrir fundinn.
Reykjavík, 5. janúar 1920.
Stjórnin.
inu í því nærfþrjár aldir, og áttu
drjúgan þátt i því, að halda þjóð-
inni niðri í andlegu tilliti. Landið
alt er samfeld öldumynduð gras-
slétta, gífurlega víðáttuinikil. Þjóð-
vegir menningarinnar lágu fram
bjá því. Rússar gátu, vegna hafn-
leysisins, hvorki komist í varan-
legt samband við menningarþjóðir
Suðurlanda, þær sem bjuggu kring-
um Miðjarðarhafið, eða við Vestur-
þjóðirnar á austurströnd Atlants-
hafsins. — Vakningaröldur endur-
fæðingarstefnunnar, siðabótarinnar
og frönsku sljórnarbyltingarinnar
geisuðu yfir Evrópu vestan og
sunnanverða, en náðu því nær
ekkert til Rússlands.
í sögu Rússa á 19. öidinni gætir
mest tveggja strauma. Annarsvegar
hafa leiðandi menn þjóðarinnar
barist fyrir lýðfrelsi og þingræðis-
stjórn. Hinsvegar hefir stjórnar-
valdinu verið beilt einhuga til að
stækka ríkið, leggja undir keisara-
dæmið ný lönd bæði i Norður- og
Austurálfu. í fyrstu virðist þetta
hungur eftir meiri löndum litt
skiljanlegt. Rússaveldi náði yfir
sjötta hluta alls þurlendis á hnelt-
inum. Rússland skorti miklu frem-
ur greiða götu að heimshöfuuum,
heldur en meiri lönd. Archangel,
eina höfnin við Hvítahafið, er lögð
meir en hálft árið. Odessa, við
Svarta hafið, átti líf og lán undir
Tyrkjanum, sem gat lokað Hellu-
sundi, þegar honum þótti sér hag-
ur að. Eystrasaltshafnirnar, Riga
og Pétursborg eru lagðar frá 130
—150 daga árlega. Rússland á
þannig enga höfn við úthaf, sem
er islaus árið um kring.
^orgin oilífa
eftir
all |Mainc.
INNGANGUR.
I.
í hinni miklu liðkönnun lífsins
stóð hann ekki vel að vígi, eftir
því sem út leit. Hann var tólf ára
gamall, tötralega klæddur og þreytt-
ur. Harmónika hékk um axlir hon-
um, hann hélt á litlu búri úr
tré undir hendinni, og var í grár
íkorni. Það var í Lundúnum, um
kvöld í desembermánuði. Drengur-
inn var ættaður sunnan úr lönd-
um og hafði sér ekki annað til
skýlis gegn nöprum norðanvindin-
um, en treyjuslitur úr flaueli, rautt
vesti og stuttbuxur. Langan dag-
mannsins og eru þvl þrennskonar,
landarður, auðarður, vinnulaun.
Á þessari þrenningu eiga allir
skattar að hvila, þannig, að þeir
rýri ekki sjálf fram/eiðsluöflin.
En skattstofninn er ekki ákveðinn
með þvl, enda heyrði það ekki
undir svið greinar minnar.
Það, sem þó víst hefir sérstak-
lega sært tilfinningar hr. J. G. P.
er, að eg hélt því fram, að viður-
kent væri, að skattakerfið í heild
sinni ætli að vera þannig bygt
upp, að samanlögð áhrif hinna
einstöku skatta hvíldu á mönnum
eftir gjaldþoli. Svo lltur einnig út,
sem hr. J. G. P. hafl búist við,
að eg skrifaði heildaryfirlit yfir
fjármálavisindin fyr og nú. Enda
þótt eg viðurkenni, eftir að hafa
lesið grein hans, að slíks yfirlits
væri sist vanþörf, þá álit eg það
of mikið mál til að rúmast í blaða-
grein, auk þess sem þess virtist
elcki þarfnast til að átta sig á því
einu, hvernig rannsókn skattamál-
anna yrði best fyrir komið. Vit-
anlega er hægt að deila um eðli
skatta o. s. frv. Eg er t. d. þeirr-
ar skoðunar, að helst ættu engir
skattar að vera, og þeirra væri
heldur ekki þörf, ef komið væri á
sam vinnuþjóðfélagi, þar sem gjöld-
in yrðu greidd af atvinnutekjum
þess. En við verðum að ganga út
frá þvi þjóði'clagi, sem við lifum
inn hafði hann dvalist í Chelsea,
en var nú á heimleið. Hann hafði
hugmynd um það, að hann var
óvenjulegur álitum, hann hafði ó-
Ijósan grun um að starf hans kynni
að vera ólöglegt, þess vegna laum-
aöist hann eftir hliðargötunum, til
þess að forðast háðglósur götu-
drengjanna og rannsóknaraugu lög-
reglunnar. Þá er hann kom í ítalska
hverfið í Sóhó nam hann staðar
fyrir framan búðardyr, lil þess að
sjá, hvað það myudi vera orðið
framorðið. Klukkan var átta; þar
af leiðandi var það ekki fyr en
eftir klukkutíma að honum myndi
óhætt að koma til náttstaðar. Búð-
in var bakarabúð og í glugganum
var mikið af brauði og kökum.
Hitann úr kjallaranum lagði upp
til hans um rist á gangstéltinni.
Hann gat séð glæðurnar, og heyrt
þá er skarað var í eldinn með
hinni langskeftu skóflu. Drengur-
i og þá komumst við ekki fram
hjá gjaldþolinu, sem réttlátasta
skattagrundvellinura. Hvort hr. J.
G. P. kallar það réttlæti eða sann-
girni má einu gilda, efhannskilur
hvað átt er við. í einstökum til-
fellum er hægt að mæla svo út
hlunnindi, sem ríkið hefir veilt,
að hægt sé að leggja skatt á eftir
þeim, en það er undantekningin,
sem staðfestir að eins aðalregluna.
Og afgjald fyrir sérrétttindi til
handa einstökum mönnum á ekki
að koma til gresna af þeirri ein-
földu ástæðu, að ríkið á ekki að
veita einstökum mönnum nein sér-
réttindi.
Venjulegast er ekki hægt að mæla
út hlunnindi þau, sem einstaklingar
hafa hjá ríkinu, nema að þvi leyti
er gjaldþolið segir til. »Breiöu
bökin« eiga að bera bróður-
hlutann af sköttunum, ekki ein-
ungis vegna þess, að öðruvísi er
ekki hægt að ná nægum sköttum,
heldur ekki siður hins vegna, að
menn auðgast því miður sjaldnast
einungis af watorku, iðni, forsjá og
sparsemi«. Ástæðurnar til þess að
einstakir menn auðgast eru venju-
lega beinlinis fyrirkomulag núver-
andi þjóðfélags. Hvað er það þá
annað en rétt að þeir, sem fyrst
og fremst njóta hlunninda þjóð-
félagsskipunarinnar, gjaldi mest til
opiuberra þarfa. SkaUaroir verða
inn tróð íkornabúrinu fastar undir
hendina, stakk hendinni í huxna-
vasann, náði nokkrum koparpen-
ingum og taldi þá í hendi sér. Það
voru niu pence, nákvæmlega það
sem hann var skyldaður til að
koma með heim. Hann mátti eng-
an skilding missa. Hann vissi þetta
ofur vel, áður en hann tók upp
peningana. En sulturinn freistaði
hans til að sjá hvort hann hefði
reiknað rétt, þá er hann taldi
ágóðann siðast.
Það varð mildara í lofti. Það
byrjaði að snjóa. Fín snjókornin
liðu niður og sátu föst þar sem
þau féllu. Umferðin minkaði óðum.
Það mótaði ekki fyrir neinu í
dimmviðrinu. Drengurinn ranglaði
áfram eitlhvað út í bláinn og beið
eftir því að klukkan slægi níu. Þá
er honum fanst tíminn myndi vera
liðinn, tók hann eftir því að hann
var orðinn viltur. Hann glenti upp
því að eins veik tilraun fil þess,
að bæta úr misskiftingu þjóðar-
teknanna milli einstakljnganna.
Takmörkin fyrir því, hve langt
megi ganga, eru auðvitað engin
önnur en þörf þjóðfélagsins. Jafn-
vel það, að ríkið tæki í skatt alt,
sem menn geta án verið, væri rétl,
ef þeim tekjum væri þannig varíð
af þjóðfélaginu, að gagnið fyrir
alþjóð yrði meira af tekjunum í
höndum þess heldur en einstakl-
inga. Eu þegar svo langt er komið
er ólíklegt, að ríkið færi króka-
veginn, heldur yrði komið á sam-
vinnuþjóðfélagi, eins og nú virðist
vera á leiðinni í ýmsum menningar-
löndum Norðurálfunnar. Það á þó
áreiðanlega langt í land hér, en
ekki á siður við hér en annars-
staðar, að réttlátasti grundvöllur
skattakerfisins er gjaldþolið. Þetta
vona eg að andmælingur minn
játi við nánari athugun.
Þó að það komi ekki við grein
minni, sem var um skaltakerfið í
heild sinni, en ekki skattaslofnana,
get eg ekki stilt mig um að geta
þess, að það er einkennilegt að sjá
hr. J. G. P. vitna í »tekjuskatts-
eyðublöð Breta og sumra Norður-
landaþjóða« til þess, að sýna við-
leitni til að skattleggja tekjur mis-
munandi hátt, eftir því af hvaða
rótum þær eru runnar. Hvers vegna
vitnar haoo ekki i skattalögio sjálf?
þreytt augun til þess að sjá, hvort
hann þekti húsin, en alt umhverfið
var alt í einu orðið gerbreytt.
Snjónum dengdi niður, stórum,
hvítum hnoðrum. Drengurinn þurk-
aði snjóinn úr andlitinu, en um
leið hékk snjórinn aftur í löngum
augnahárunum og dapraði honum
sýn. Eins og stórir skuggar komu
þeir út úr kafinu sem fram hjá
gengu og hurfu aftur út í rökkrið.
Hann reyndi að spyrja til vegar,
en enginn nenti að nema staðar
og hlusta á hann. Maður sem var
að setja hlera fyrir glugga hreytti
úr sér emhverju svari, en orðin
hurfu í snjó og myrkur. Drengur-
inn kom að breiðu skrauthliði
með fjórum súlum. Hann gekk þar
inn til þess að átta sig. Þar sem
hann nú stóð gat hann ekki séð
hina löngu gasljóskeraröð á göt-
unni, og þess vegna hélt hann að
hann væri á Sóhó-torgi, en hann
gat ekki gert sér grein fyrir hvort
hann væri á austur- eða vestur-
horni þess og vissi þess vegna ekki
i hvaða átt hann átti að halda.
Það færðist undarleg kyrð yfir alt.
Það heyrðist ekki annað en frísið
í ökuhestunum, í hinu þunga lofti.
Honum var ógurlega kalt. Skórn-
ir voru orðnir fullir af snjó og
hann tróðst inn um götin á sokk-
unurn. Það vantaði nokkra hnappa
í rauða vestið hans og hann fann
að það var ekki þur þráður í
skyrtunni. Hann reyndi að hrista
af sér snjóinn, en hann sat fastur
í flauelinu. Búrið var snævi þakið
og hann gat varla haldið á því
með loppnum fingrunum. Hann
leit inn i búrið við daufa birtu
sem kom úr glugga yfir hliðinu.
Litli veslingurinn lá og hríðskalf
i hinu kalda fleti. Hann tók íkorn-
ann út úr búrinu, andaði á hann
og stakk honum í barm sér. Hann
heyrði barnsrödd innan úr húsinu
hlæja og syngja í hálfum hljóðum.
En hann gat ekkert séð inn um
gluggann, ekkert annað en hvíta,
miskunnarlausa snjóhnoðrana — þá
er birtuna bar á þá innanað.
Það setti að honum svo undar-
legan svima. Hann settist og hall-
aði höfði að einni súlunni. Það
fór um hann kuldahrollur, þá
hlýnaði honum og hann varð syfj-
aður. Nú heyrði hann kirkjuklukku
slá niu. Hann hrökk við og kendi
samviskubits og reyndi að standa
upp, en fæturnir voru svo stirðir
að hann hné aftur í mjúkan snjó-
inn. Hann andaöi nokkrum sinn-
um á íkornann, til þess að hita
honum, og svo sofnaði hann. Rétt
áður en hann lokaði augunum
alveg, fanst honum hann horfa
um ljótu, óvistlegu og nálega hús-
Hvaða »sumra« Norðurlandaþjóða
á hann við? Enski tekjuskattur-
inn var ekki beinn tekjuslcattur
heldur óbeinn, eða tekjuuppruna-
skattur, svo að hann sannar ekk-
ert í þessu sambandi. Tekjuupp-
runaskattar hafa hingað til þótt
standa að baki tekjusköttum.
í lok greinar sinnar kveðst hr.
J. G. P. vera mér sammála um,
að full þörf sé á því, að menn
séu sendir utan til þess, að kynna
sér alt, sem að skattamálum lýtur.
Eg á bágt með að skilja þenna
stuðning hans, eftir að hann hefir
í II. kafla greinar sinnar látið mjög
lítið yfir fjármálavísindum nútím-
ans og reynslu framkvæmdarvald-
anna erlendis. Því hvað annað
ættu þessir sendimenn að kjmna
sér? En ef til vill hefir hr. J. G.
P. í lok greinar sinnar farið að
sjá sig um hönd og fyrirdæma
sinar fyrri villur. Ef svo er má
segja, að meiri gleði verður yfir
einum syndara, sem bælir ráð sitt,
heldur en yfir níutíu.og niu rétt-
látum, sem ekki þurfa yfirbótar
við. —