Tíminn - 05.01.1924, Blaðsíða 2

2
T I M I M N
Yfirlýsíng.
Af venjulegum velvildarhug til mín og umhyggju fyrir tímanlegri
velferð þjóðarinnar, hefir „Tíminn“ fleirum sinnum látið þess getið
fyrir munn sinna föllnu engla, að bændur „fyrir norðana séu óánægðir
og óvinveittir mér útaf því, að þeír hafi selt mér of ódýra hesta á
síðastliðnu sumri.
Án þess að eg hafi orðið þess var úr annari átt, heldur þvert á
móti ánægju yfir því, hve keppinautar mínir voru örir á fé á þeim
tímum og slóðum, er eg keypti hesta, gefur þetta mér tilefni til að
lýsa því yfir, að eg mun leitast við að gera bændurnar ánægðari og
vinveittari mér næsta sumar. Eg mun ekki þreytast að leita eftir betri
og víðtækari markaði fyrir hross og aðrar afurðir bænda, og mun eg
eftirleiðis, eins og að undanförnu, staðgreiða með peningum, það verð
sem um semst. En skyldu einhverjir fremur óska eftir greiðslu að
öllu- eða einhverju leyti í vörum, tímaritum, vikublöðum og þvílíku,
skal það útvegað af betra tagi, að minsta kosti 10 til 20°/0 undir
venjulegu kaupfélagaverði, eða hestarnir að sama skapi betur borgaðir
á „Tíma“-vísu.
Garðar Gíslason.
---o----
Jafnframt því, að biðja hjermeð öll dagblöð og vikublöð landsins
að birta ofanritaða yfirlýsingu einu sinni, vænti eg þess, að „Tíminn11
geri svo vel að birta hana í þremur næstu tölublöðum, af sérstökum
áhuga íyrir málefninu, og treysti jeg honum til að gera mér nógu
háan reikning fyrir kostnaðinum, svo eígendurnir þurfi ekld að naga
sig opinberlega í handarbökin. G. €r.
Frá útlöndum.
Blaðamaður frá einu stórblaðinu
í Bandaríkjunum kom heim nýlega
úr ferð um Norðurálfuna. Flutti
ræðu á stórum fundi þess efnis að
innan sex mánaða væri styrjöld
hafin á ný í Norðurálfunni. Leið-
togar þjóðverja væru í óða önn að
undirbúa það. Tvo enska foringja
átti hann tal við, sem þá gerðu alt
eins vel ráð fyrir að Englendingar
berðust með þjóðverjum.
— Enskur blaðamaður birtir
viðtal við Marconi stuttu eftir að
fyrstu raddirnar heyrðust mflli
Englands og Bandaríkjanna með
þráðlausum taltækjum. Fórust
Marconi orð meðal annars á þessa
leið: þegar eg talaði við Ameríku
í morgun og fékk aftur svar, fanst
mér sá atburður jafnmerkur og þá
er fyrstu símskeytin fóru yfir At-
lantshafið. En notin verða eim
meiri af þessu. það líður ekki á
löngu þangað til Englendingar,
sem hafa lítið móttökuáhald í vas-
anum, geta heyrt forseta Banda-
ríkjanna halda ræðu í Washington.
— Enn gat Marconi þess, að hann
væri að vinna að uppfyndingu sem
hindraði það, að óviðkomandi gætu
hlustað á þráðlaust samtal.
— Merkilegar fornkonungagraf-
ir eru nýfundnar á Sýrlandi. Eink-
um fanst þar mikið af fomum og
mjög dýrmætum húsgögnum.
— I suðurhluta Albertafylkisins
í Canada eru nýfundnar miklar
olíulindir. Jarðfræðingur sem rann
sakað hefir lindimar, fullyrðir að
það muni vera mestu olíulindir í
heimi.
— írska stjórnin hefir nýlega
tekið 10 miljóna sterlingpunda lán
á Englandi. Vextirnir eru 5%.
Fénu á að verja til þess að reisa
við hin eyddu héröð.
— Pólverjar era að reisa nýja
borg við Eystrasalt, sem heitir
Gdynia. Á að verða aðalsjóversl-
unarborg Póllands. Una þeir því
illa, að meginið af pólsku verslun-
inni fari um Danzig. Fyrstu hafn-
armannvirki hinnar nýju borgar
vora opnuð til afnota í byrjun des-
ember.
•— Ensku bændurnir leggja nú
mikið kapp á að læra samvinnufé-
lagsskap af Dönum. Hafa t. d. ný-
lega í’eist geysimikið samivnnu-
sláturhús í smábæ skamt frá
Oxford. Kostaði það 25 þúsund
pund sterling.
— Á tímabilinu frá því í júlí og
til nóvemberloka fyrra árs hafa
300 þús. innflytjendur komið til
Bandaríkjanna.
Tilinir iðjælíiin itjurln
Síðan um aldamótin hefir tals-
vert verið unnið að tilraunum við
ræktun matjurta; er þeim haldið
áfram enn og verður vonandi fram-
vegis. Vil eg í fáum orðum rifja
upp, hvað gert hefir verið, og koma
með nokkrar bendingar um, hvaða
viðfangsefni beri að velja á næstu
árum.
Kartöfiur. það hafa verið gerðar
allverulegar tilraunir með saman-
burð ýmsra kartöfluafbrigða. Tala
þeirra, sem reynd hafa verið, er
komin á annað hundrað. Tilraun-
imar hafa sýnt, að það eru fremur
fljótvaxin afbrigði, sem hér vaxa
best, að vísu ekki þau allra fljót-
vöxnustu, heldur þau, sem standa
þeim nærri. Hin fljótvöxnustu
hafa það eðli, að gefa ekki eins
mikla uppskeru og önnur sein-
vaxnari, og eru því ekki svo mjög
eftirsótt. þau eru mörg kartöflu-
afbrigðin, sem vel hafa reynst, og
verður ekki gert upp á milli margra
þeirra. Vil eg í þessu efni vísa til
skýrslna gróðrarstöðvarinnar í
Reykjavík, sem birst hafa í Bún-
aðarritinu. Sum þessara afbrigða
hafa dreifst út meðal bænda og
annara garðræktarmanna.
— Bændumir á Lithaugalandi
leggja mikið kapp á að koma upp
hjá sér smjörbúum með samvinnu-
sniði. Nýlega hafa þeir fengið 20
útlærða smjörgerðarmenn frá
Danmörku.
— Skamt frá New York er fræg-
ur baðstaður, Long Beach. Á
sunnudögum fara 30—40 þúsund
manns þar í bað. Eins og nærri má
geta eru menn þar, sem eiga að
hafa gætur á öllu. Hefir einn þess-
ara eftirlitsmanna bjargað 802
mannslífum árin sem hann hefir
starfað þama. Bandaríkjaþingið
hefir sæmt hann sérstökum heiðri
fyrir þessa frábæru hreysti.
— það lítur helst út fyrir, að af
fjárhagslegum ástæðum geti Á-
landseyjamar ekki haldið því
sjálfstæði, sem þær hafa fengið.
— L'tanríkisráðherra Finnlands
hefir nýlega látið orð falla um það,
að Eystrasalt ætti að verða hlut-
laust haf og ekkert ríkjanna sem
að liggja ætti að eiga flota.
— Venizelos, hinn gamli forsæt-
isráðherra Grikkja frá stríðsáran-
um, er nú loks aítur á leið heim.
Hefir alt gengið á tréfótum síðan
hann varð að flýja land. Við ný-
afstaðnar kosningar sigraði flokk-
ur hans og þjóðin heimtaði hann
heim aftur.
— Um miðjan síðastliðinn mán-
uð var það endanlega komið í kring
að þjóðverjar hættu hinni óvirku
mótstöðu gegn Frckkum í hinum
hernumdu héröðum. Námumenn-
irnir vinna nú fulla vinnu í nám-
unum og járnbrautarþjónar sömu-
leiðis og aðrir verkamenn, enda
var þýska stjórnin íyrir löngu bú-
in að gefast upp við að styrkja þá
til andstöðunnar. Frakkar fagna
þessum tíðindum og felja sig hafa
unnið mikinn sigur og heita því á
móti að láta sem minst bera á eft-
irliti hersins.
— Sjálfstæðishreyfingin í Rín-
arlöndunum er nú algorlega et'ðin
að engu. Foringjamir era komnir
í hár saman og sumir hafa alveg
dregið sig í hlé.
— Franskur læknir og vísinda-
maður hefir getið þess á fundi vís-
indamanna í París, að hann hafi
fengið fulla vissu fyrir því, að
skurðlækningar hafi þekst í heim-
inum fyrir þann tíma, er sögur
fyrst hefjast. Hefir hann rann-
sakað hauskúpur manna, frá þeim
tímum og séð þess glögg merki
að læknishendur hafi sagað gat á
þær.
— Flotastjóm Bandaríkjanna
hefir ákveðið að gera út flugleið-
angur til norðurheimskautsins
næsta sumar. Hefir Bandaríkjafor-
setinn nýi tjáð sig því mjög hlynt-
það er sjálfsagt að vera á verði
til athugunar, ef ný og heppileg
kartöfluafbrigði koma í ljós, en í
stað þess að verja miklu fé og fyr-
irhöfn til áframhaldandi afbrigða-
tilrauna, væri æskilegt að beina nú
tilraununum að því, að velja úr
innlendum kartöflustofnum, ein-
rækta þá, og vinna að þvi, að þeir
nái meiri útbreiðslu en nú er. það
er víða til gott kartöflukyn, bæði í
Reykjavík, Gullbringusýslu, Eyr-
arbakka og Stokkseyri, á Akranesi,
Barðaströnd, Akureyri, í Fljótsdal
og víðar. Eg hefi fengið gott kar-
töflukyn frá öllum þessum stöðum.
Við val kartöfluafbrigða er það
einkum þrent, sem kemur til
greina: Frjósemin, heilbrigðin .,g
smekkurinn. Tilraunirnar hafa
mest beinst að frjósemi kartafl-
anna og heilbrigði þeirra, hér eftir
þarf lík? að taka tillit til þess, hve
smekkgóðar þær eru, frekar hér
en í öðrum löndum, vegna þess, að
við ræktum kartöflur eingöngu til
matar.
það má ekki dragast lengur, að
byrjað sé á kartöflukynbótum,
bygðum á úrvali, innan þeirra af-
brigða, sem valin verða til fram-
búðar. Einstaklingarnir era ekki
algerlega sama eðlis, þótt af sama
afbrigði séu. þess vegna ber að
veita því eftirtekt við upptektina,
an. Er víst að kapp verður mikið
um það, hvor leiðangurinn nái fyr
til pólsins, þessi eða Hróaldur
Ámundason.
— Franskri flugvél tókst það
nýlega, í þrjú þúsund metra hæð
í lofti, að ná bensíni frá annari
flugvél um slöngu. Hefir það ekki
verið leikið áður.
— Nefnd sérfræðinga hefir
rannsakað þau héröð í Norður
Svíþjóð, þar sem járnnámurnar
eru, og komist að þeirri niðurstöðu
að enn meiri járnforði sé þar en
áður var gert ráð fyrir og gæðin
a. m. k. jafngóð.
— Hinn 28. nóvember hóf Lloyd
George kosningaleiðangurinn um
England og frá þeim degi og til
kjördags, 6. des., hélt hann 60
langar ræður og ótal stuttar. 14
ræður hélt hann einn daginn, og
sumar langai*. Flestir voru á fundi
hjá honum í Glasgow, 50 þúsund
áheyrendur. Hann gaf sér alls ekki
tíma til að tala í sínu eigin kjör-
dæmi, enda var kosning hans alveg
viss. Aftur á móti gat Asquith
miklu minna ferðast um landið.
Kosning hans sjálfs stóð svo tæpt,
þótt hún ynnist, að hann varð að
vera mest í kjördæminu.
og jafnvel fyr á sumri, hverjar
plöntur skara fram úr, halda þeim
síðan sér til áframhaldandi úr-
vals. (Búnaðarrit 24. ár, bls. 269).
það er sjálfsagt að láta kartöfl-
ur spíra, verði því mögulega kom-
ið við, það er almennings reynsla
fyrir því, að þá vaxa þær betur,
gætir þess mismunar eftir því
meira, sem sumartíðin er óhag-
stæðari. það er því ekki brýn þörf
á að gera tilraunir með að láta þær
spíra á venjulegan hátt, aftur á
móti væri rétt að reyna frekar
en gert hefir verið að láta þær
spíra í mold. (Búnaðarrit 24. ár,
bls. 296).
Mismunandi niðursetningarað-
ferðir ber að reyna, en þær tilraun-
ir geta orðið nokkuð fyrirhafnar-
samar, af því að þar veldur jarð-
vegur svo miklu um, og í votviðra-
sveitum getur annað átt við en í
þurviðrasveitum. Eg á hér einkum
við, hvort setja eigi í beð eða á
flatt land, og hvort setja eigi
hverja kartöflu niður í þar til
gerða holu, eða niður í rás, sem
hefir verið mokuð upp eða plægð,
og þá hvort áburðurinn komi bet-
ur að notum dreifður jafnt yfir
allan garðinn eða látinn í rásina
allur eða sumt af honum. þeir sem
eru vanir kartöflurækt, munu
nokkuð geta sagt um, hvort af
— Bandaríkjamenn munu standa
fastar á því nú en nokkru sinni áð-
ur að skifta sér sem minst af mál-
efnum Norðurálfu. Nýi forsetinn
sagði það nýlega í ræðu í þinginu
að aðalverkefni þings og stjórnar
væru öll innanlands. Margir þing-
menn hafa ferðast um Norðurálf-
una og kveða allir upp þann dóm
við heimkomuna, að best sé að
koma ekki nærri þeim málum.
Ræðu forsetans um þetta efni, sem
hann flutti í þinginu í Washing-
ton, gátu miljónir Bandaríkja-
manna hlustað á, þótt þeir væru í
þúsund mílna fjarlægð. Með þráð-
lausum taltækjum, sem og styrkja
röddina, vora orðin send út í loft-
ið í allar áttir. I fjölmörgum kaffi-
húsum og rakarastofum í New
York voru móttökutækin. Heyrðu
menn þar ræðuna jafnóðum og
hún var flutt og jafnframt húrra-
hróp þingmannanna. Einhvern-
tíma hefðu þetta þótt magnaðir
galdrar.
— Átta konur eiga sæti á hinu
nýkosna enska þingi. þrjár vora
þingmenn fyrir kosningamar.
Flestar þeirra eru verkamanna-
fulltrúar.
— Strax eftir að úrslit ensku
þessu muni heppilegast á þeim og
þeim staðnum, en með tilraunum
ætti að fást ábyggilegar tölur til
sannindamerkis.
Gulrófur. Venjulegt er að skifta
gulrófum í tvo flokka. Öðramegin
Bangholmrófur, og nokkur
afbrigði skild þeim, með rauðleit-
um haus. Hinumegin þ r á n d-
heimsrófur og nokkur af-
brigði skild þeim, með grænleitum
haus. Bangholmrófur verða heldur
stærri en þrándheimsrófur, og eru
heldur seinvaxnari. Af gulrófum er
til innlendur stofn, sem haldist
hefir við líði að minsta kosti 30—
40 ár, frá því Schierbeck landlækn-
ir var hér. Stofninum hefir verið
haldið við, bæði á Rauðará og í
gróðrarstöðinni í Reykjavík, og í
görðum mínum rækta eg hann síð-
an eg tók við störfum hjá Garð-
yrkjufélaginu. þessi stofn er búinn
að ná föstum kynferðiseinkenn-
um: hálsstuttur, gildvaxinn, með
rauðleitum haus og litlum rótar-
öngum. þessar innlendu rófur eru
varla eins blaðmiklar og þær út-
lendu og tæpast eins stórar vexti
og rófur af góðu útlendu fræi; en
þær innlendu eru fallegri í vext-
inum, greinaminni og því úrgangs-
minni. þessir eiginleikar era eftir
því meir áberandi, sem betur hef-
ir verið vandað til fræræktarinn-
kosninganna urðu kunn, létu
frönsku blöðin sterkar óskir í ljós
um það, að hinir nýju stjórnendur
Englands yrðu samvinnufúsir við
Frakka. En sömu daga láta mörg
þýsku blaðanna mikla ánægju í
ljós um úrslitin. Segja að úrslitin
séu áfellisdómur um athafnaleysi
ensku stjómarinnar gagnvart fram
ferði Frakka í hinum hernumdu
héröðum. Skoðanir Lloyd Georges,
sem hann lét í ljós um það mál í
Ameríkuferðinni, hafi sigrað. Sum
þýsku blöðin orða það svo, að það
sé Poincaré Frakkaforseti sem
beðið hafi ósigurinn í ensku kosn-
ingunum.
---o----
Á víð og dreif.
Játning Garðars.
Sú staðreynd er nú alkunn, að Garð-
ar Gíslason átti í mesta basli með
hrossaverslun sína í sumar. Gat ekki
kept við kaupfélögin með verðið. Tím-
inn hefir reynt að leggja þetta út á
be'sta veg fyrir Garðari. Tvær ástæður
voru hugsanlegar: 1. Að hann seldi
jafn vel og kaupfélögin, en borgaði þó
hændum lágt, til að innbyrða sem mest
sjálfur. 2. Að hann seldi lakara erlend-
is, og yrði þess vegna að láta það koma
niður á bændum, sem hann skifti við,
í lágu hestaverði. í Tímanum hefir
verið hallast að seinni skýringunni.
Garðar virðist una þessu vel og játar
ófullkomleika sinn, eins og góður
kaxólskur borgari í skriftastól. Og til
að sýna iðrun sína og yfirbótalöngun
sem allra átakanlegasta, biður hann
víðlesnasta bændablaðið að flytja játn-
inguna þrem sinnum. þannig létu
fornmenn segja sér ósennilegar frétt-
ir. Bændur munu segja um Garðar,
or þeir lesa um yfirbótahugleiðingar
hans: „Batnandi manni er best að
lifa“.
Mbl. erlendis.
Ritstjóri Mbl. hefir fyrir munn frétta-
manns birt álit sitt um íslensk stjórn-
mál i norsku blaði. Segir hann þar að
Mbl.menn og sjálfstæðisbrotið sé
meiri hluti þings, sem muni stjórna
landinu næstu 4 ár. Nauðsynlegustu
verkin eru þessa: Koma aftur tvöföld-
um skatti á kaupfélögin. Eyðileggja
tóbaksveislun lands, sem gefur þó 200
þús. kr. árlega í innantóman landssjóð.
Og að lokum afnema landsverslun með
steinolíu, til að opna aftur fyrir ame-
ríska liringnum.
Ef þetta er rétt, er auðséð að Mbl.
telur kaupmennina, og ekki siður þá
útlendu, eiga yfir 20 þingmenn til
hvers sem vera skal: þingmenn Vest-
ar, en það er auðvitað nokkuð mis-
jafnt, því víðar miklu er ræktað
gulrófnafræ hér á landi en á þeim
stöðum, sem nefndir vora, og
vandvirknin misjöfn, eins og oft
vill verða.
Sjálfsagt er að gera gangskör að
því, að meira verði ræktað af fræi
en verið hefir, og hafa eftirlit með
því, að vel sé til alls vandað. 1 góð-
um árum má segja, að fræræktin
lánist vel, en fleiri eru þau árin, að
fræið nær ekki þroska, nema þar
sem skilyrðin eru allra best. það
er því erfitt að koma því við, að
rækta fræið í stórum stíl, staðirnir
verða að vera, fleiri og smærri.
Með tilraunum mundi mega bæta
ræktunaraðferðina á einhvern hátt.
pað hefir verið og er enn venja að
geyma rófurnar að vetrinum inni,
en síðustu árin hefi eg sett tölu-
vert af þeim niður á haustin og lán-
ast það vel. þær hafa farið fyr að
vexa að vorinu en hinar, sem
geymdar vora inni. Reyna má að
sníða þær greinar af, sem vaxa
seint á sumri, án þess þó að fækka
blöðum alt of mikið. Á fleiri vegu,t.
d. með mismunandi áburði, má
leita eftir því sem best hentar.
Reynt hefi eg mörg útlend af-
brigði og nefni eg hér nokkur, auk
hinna áður töldu: Shepherd,
gul sænsk, Champion,