Tíminn - 07.01.1922, Blaðsíða 4

4
T í M I N N
Frá Landsbankanum.
Það eð Landsbankanum berast iðulega innheimtur frá útlöndum,
bæði víxlar og ávísanir á einstaka menn og firmu hér á landi, án þess
greiðendur hafi samið áður við bankann um greiðslurnar, þá tilkynn-
ist hér með enn á ný, sbr. auglýsingu bankans hér að lútandi 27. maí
1921, til þess komist verði hjá óþægindum, að vér munum tafarlaust
endursenda allar slíkar innheimtur, nema hlutaðeigendur hafi fyrirfram
samið við oss um greiðslu þeirra.
Reykjavik 30. desember 1921.
jr
Landsbanki Isla.nd.s_
Landsverslunin
er flutt í Sambandshúsið á Arnarhólstúni
við Ingólfsstræti.
Agæl húsakol
komin með mótorskonnortunni Svölu.
Landsverslunin.
inni, hafa verið „dubbaðir“ með
krossum. þar að auki margir
Danir, sem ekkert hafa til unnið
nema að sitja hér veislur með J.
jy[. á landsins kostnað. Loks kom
„jólagjöfin", 80 þús. til Jóns þor-
lákssonar, fyrir verk, sem hann er
miklu miður fallinn til að gera
en starfsmenn Búnaðarfélagsins,
sem landið hefir í þjónustu sinni.
þessi blóðtaka lendir að óþörfu á
um 150 búendum í Flóanum, sem
éiga nógu erfitt með að frám-
kvæma þetta stóra verk, þótt eigi
séu þeir skattlagðir svo grimmi-
lega, algerlega að óþörfu. Af þess-
um skattalista, sem þó er hvergi
nærri tæmandi, sést að J. M. vill
standa reiðulega í skilum við sína
helstu menn. þeir sem ekki fá fín
embætti, eru sæmdir titlum og
krossum. á
Barnaskóli Reykjavíkur. '
þar stendur nú kyndugur
skinnaleikur. Barist um hvort
skólinn eigi taka framförum, eða
halda áfram að vera mjög gallað-
ur. Nokkur hluti bæjarstjórnar,
skólanefndar og kennara vill láta
bæta skólann eftir föngum. Aðrir
menn í sömu stöðu spyrna á móti.
Er upphaf þessa máls, að í fyrra-
vor var skólanefnd kosin og í
hana: Sig. Guðmundsson, nú
skólameistari á Akureyri, frú
Laufey Vilhjálmsdóttir frá Rauð-
ará, þorvarður þorvarðarson
prentsmiðjustjóri, Gunnl. Claes^
sen læknir og Krabbe verkfræð-
ingur. Sigurður var formaður.
Fjórir hinir fyrstnefndu skóla-
nefndarmenn höfðu mikinn hug á
að bæta skólann. Krabbe var að-
gerðalítill og hefir síðar fylgt
andstæðingum endurbótanna.
Meiri hlutinn réði að ákveðið var
að byggja baðhús við skólann,
sem lengi hafði vantað, fékk tvo
mæta kennara, sr. Ólaf frá Hjarð-
arholti og Steingrím Arason til
að rannsaka kensluna og leiðbeina
kennurum með ýmsar nýungar, t.
d. að flokka börn í bekki eftir
gáfum og þekkingu, en ekki af
handahófi eða eftir aldri. Bannað
vár að nota húsið til annarlegra
hluta, kosninga og mannfunda.
Góður læknir, Guðm. Thoroddsen
var fenginn til að vera skólalækn-
ir. Vann hann að rannsókn á
heilsufari og lækningum í skólan-
um nokkuð á hverjum degi. Sum-
um kennurunum þótti fátt til um
endurbæturnar, en höfðu sig lítt
í frammi. Skólanefnd var ákveð-
in og stóð til, að veita allar stöð-
ur við skólann í vor sem leið. I
sumar fluttist formaður nefndar-
innar, S. G., norður. Margir bæj-
arfulltrúar voru burtu er kosið
var í skólanefnd. Jón þorláksson
marði sig inn með 6 móti 5. Kaus
sig sjálfur. Endui’bótamennirnir
vildu Jón Ófeigsson. Meðan G.
Cl. var erlendis og frú Laufey
veik, tókst Jóni þorl. að verða
formaður nefndarinnar með 2
atkvæðum móti einu. Með Jóni,
hann sjálfur og Krabbe, móti þor-
varður. Meðan Jón hafði þennan
meiri hluta, var baðhúsinu frest-
að og því máli spilt á margan
hátt. Kennarar, sem búið var að
segja upp, teknir áftur. I stuttu
máli: Alt gert til að eyðileggja
umbætur þær, sem byrjað var á.
Við þetta gerðust hinir kyrstæð-
ari kennarar hugaðir, í skjóli
Jóns þorh, og hafa nú í Mbl. ráð-
ist me2L allmikilli hörku móti end-
urbótum Steingríms og sr. Ólafs.
Standa nú til ritdeilur um málið,
og verður þein-a getið jafnóðum
hér í blaðinu. Eftir að G. Claes-
sen kom heim úr siglingu, tókst
honum að Jóni þorl. og aftur-
haldsmönnum bæjarstjórnar nauð
ugum, að fá Steingrím Arason
skipaðan til að rannsaka kensluna
í vetur, og gera tillögur til skóla-
nefndar. Við það situr. það er
þýðingarmikið þjóðmál, hversu
hagað er uppeldi fimta hlutans af
íslendingum. Verður allra meiri
háttar atburða í þessari einkenni-
legu glímu getið jafnótt hér í
blaðinu.
Gagnfræðaskólinn nyrðm.
þar gengur starfið prýðilega að
sögn manna nyrðra^ Skólinn hefir
fengið góða viðbót um kenslu-
krafta, og skólalífið í ágætu lagi.
En skólahúsið, stærsta skóla-
jygging landsins, er að grotna
niður fyrir vanhirðingu og
skammsýni landsstjórnarinnar.
Vatn hleypur í veggina í úrkom-
um, og í stórrigningum kemur
vatnsflóð í húsið. Búist er við að
nauðsynleg aðgerð kosti rúm 30
þús. kr. þing og stjóm verða nú
að skera úr hvort betra er að
leggja þetta fé fram til að járn-
klæða húsið og verja það fúa, eða
að láta stórhýsið eyðileggjast. Nú
myndi slík bygging varla reist fyr
ir minna en hálfa miljón króna.
Undarlegt er ef Norðlendingar
láta sína aðalmentastofnun vera
hripleka eins og hjall og grotna
niður yfir höfðum sona sinna og
dætra. Og hvað verður svo um
skólagöngu norðlensku ungling-
anna, þegar húsið er orðið óhæft
til notkunar? **
----o-----
'gScrgm eififa
eftlr
JbaCC ^aiue
þegar ópin voru þögnuð varð s\o
mikil kyrð, að ekki heyrðist annað en
andardrátturinn. Og þá tók Rossí aft-
ur til máls.
„Fyrst og fremst“, sagði hann, „bið
eg ykkur um að vera friðsamir. Ovin-
ir okkar vilja kalla okkur uppreistar-
menn. Gegn hverjum gerum við upp-
reist? það er ekki hægt að gera upp-
reist gegn öðrum en þjóðinni. þjóðin
er hinn raunverulegi stjómandi. Kúg-
arar hennar eru hinir raunverulegu
uppkeistarmenn. Hvort sem þeir bera
einkennisbúning hermannanna, eða
hirðbúning ráðherranna — þeir erú
uppreistarmenn, ef þeir hegða sér ekki
eins og þjónar og þegnar þjóðarinnar.
þetta eru háleit sannindi sem enginn
dirfist að neita“.
Fagnaðarópin dundu við. Rossí
þagnaði og leit til hermannanna.
„Rómverjar!" endurtók hann. „Lát-
ið ekki hina vopnuðu ofbeldismenn
knýja ykkur til að fremja ofbeldis-
verk. það verður þ e i m til gagns, ef
þið rjúfið friðinn. Látið þá von þeirra
verða að engu! þrátt fyrir byssur
þeirra og byssustingi hafið þið komið
liingað, til þess að sýna það að þið
óttist ekki dauðann! En eg bið ykkur
að óttast hitt: að fremja órétt. Eg ber
ábyrgðina á komu ykkar hingað. Eg
mun til æfiloka kveljast af iði-un, verði
einum blóðdropa úthelt, vegna mis-
taka af ykkar hálfu.
Eg bið ykkur svo innilega, sem ein-
hver nánustu ástvina minna væri með-
al ykkar staddur, og gæti orðið fyrir
kúlu hermannanna — að gefa her-
mönnunum ekkert tilefni til ofbeldis-
verka. Eg bið ykkur að sverja með
mér dýran eið, að þið látið ekki hart
mæta hörðu! Sverjið!"
Svarið kom á sama augnabliki —
samróma og hátt unnu allir eiðinn.
Róma leit á hermennina. Birtan var
ekki góð, en henni virtist hermennirn-
ir kærulausir og byssurnar stóðu við
hlið þeirra.
„Rómverjar!“ hóf Rossí máls enn á
ný. „Mánuður er liðinn síðan við mót-
mæltum skattinum á hina frumlæg-
ustu lifsnauðsyn. Svarið er þetta: að
þrjátíu þúsundir vopnaðra manna
standa meðal okkar. þessvegna kom-
um við saman i kvöld til þess að á-
kalia hið voldugasta afl sem til er á
jörðunni, það vald sem voldugra er
en nokkur her, voldugra en nokkurt
þing, ótakmarkaðra en nokkurt kon-
ungsvald — og þetta vald er réttlætis-
tilfinning mannkynsins — almenn-
ingsálit heimsins".
Dynjandi óp og lófatak kvað aftur
við.
„Kúgarar þjóðarinnar munu að vísu
halda því fram, að þið þurfið engan
styrk að sækja, þar sem er réttlætis-
tilfinning mannkynsins, þar eð þið
liafið stjórn kosna af þjóðkjörnu þingi
og kosningarrétt ykkar. Svarið er það,
að slík stjórn getur orðið verkfærí í
hendi yfirstéttarinnar, og kosningar-
rétturinn orðið ónýtur. Væri atkvæða-
rétti borgaranna réttlátlega skift,
myndi þjóðin vera alvöld.
En honum er ekki réttlátlega skift
og þessvegna cru afturhaldsstjórnirnar
nálega alstaðar — þessvegna eru
skattarnir látnir hvila mun meir á
hinum fátæku en hinum rilcu, þess-
vegna er jörðin, föðurarfur mannkyns-
ins í höndum hinna fáu, hinum mörgu
til tjóns, og það fjármagn, sem er
laun allra, í höndum banka og auð-
manna“.
„Heyr! Heyr! Heyr!“ var hrópað úr
öllum áttum.
„það er af því að kosningarréttur-
lögin eru ranglát, að afturhaldsstjórn
Ítalíu hefir getað haldið fyrir okkur
hinum guðdómlegasta hluta mann-
legrar arfleifðar — þeirri arfleifð, sem
er andleg. Kynslóð eftir kynslóð hefir
alist upp í myrkri fáfræðinnar, til þess
að uppreistarmenn yfirstéttarinnar
ættu hægra um vik 'að nota okkur eins
og þræia. Eg þakka algóðum Guði að
þeim hefir ekki hepnast það algerlega.
Guðdómsneisti býr í manninum og það
er ekki vilji hins Almáttuga að hinir
grimmu kúgarar geti gert skynbæra
mennina dýrum líka“.
Hin drynjandi rödd Rossís varð ná
lega öskur og mannfjöldinn svaraði
með djúpri stunu, eins og þá er þýt-
ur i fjarandi öldum.
„Og hvað hefir kirkjan gert í þessari
þúsund ára löngu baráttu á móti hin-
um sanna stjórnanda heimsins?
Stofnandi hennar var hann, sem
nefndi sig: Mannssoninn. Snauður
fæddist hann, lifði fátækur og var öll-
um miskunnsamur. Ilefir kirlcjan tek-
ið að Sér málstað fólksins? Hvernig
hljóða hin einu nauðsynlegu orð, sem
kirkjan heldur að hinum sárþjáða
heimi? Kirkjan segir, að hver eigi að
una glaður við sitt, við eigum að lúta
höfði og þreyja, við eigum að hlýða
yfirvöldum og trúa því að þjóðfélags-
skipulagið sé nú einmitt þannig, eins
og Guð vilji hafa það. Kirkjan segir
að við megum aldrei reisa rönd við
neinu til* þess að við öðlumst hinu-
megin huggun fyrir hörmungar þessa
heims. Ef þið eigið eignir, eigið þið að
gefa ölmusu. Ef þið eruð fátækir, eig-
ið þið að lúta hinum ríku. Hvort sem
þið eruð fátækir eða ríkir, eigið þið
að hlýðnast biskupi ykkár og kné-
krjúpa páfanum. þetta er hið eina
nauðsynlega sem kirkjan ber á borð
fyrir hinn sárþjáða heim — af vörum
yfirmanns síns, páfans. Eruð þið á-
nægðir? — þegar þið báðuð kirkjuna
um brauð, gaf hún ykkur Steina!"
Sársaukaóp heyrðist frá mannfjöld-
anum, en Rossí hélt áfram:
---o---
Fréttir.
Hneiksli. Yfirleitt fóru nám-
skeið Búnaðarfélagsins vel fram
austanfjalls, einkum þó í Fljóts-
hlíðinni. En á námsskeiðinu við
Ölfusárbrú varð mikið hneiksli að
drykkjuskap suma dagana. Er tal-
ið víst að maður einn, sem ekki
skal nafngreindur að sinni, reki
þar áfengisverslun. Ætti það ekki
að líðast lengi undir handarjaðri
sýslumannsins.
Slysfarir. Talið er víst að tveir
menn hafi druknað hér á höfn-
inni á gamlárskvöld. Voru báðir
kyndarar á skipum Hauksfélags-
ins sem bundin eru við hafnar-
garðinn og áttu að gæta skip-
anna. Hefir báturinn fundist sem
þeir fóru á út í skipin. Báðir voru
mennirnir úr Hafnarfirði. Hét
annar Vilhjálmur Oddsson, en
hinn Eyþór. Kristjánsson. —
Skömmu fyrir jól lagði maður að
nafni Guðbjartur af stað frá Eyr-
arbakka til Reykjavíkur og var
gangandi. Hefir eigi til hans
spurst síðan og er giskað á að
hann hafi orðið úti á Hellisheiði.
Bæjarlæknir. Ólafur Jónsson,
frá Húsavík, er settur bæjarlækn-
ir til 1. mars.
Strand. þýskur botnvörpungur
strandaði á Slýjafjöru í Meðal-
landi á gamlárskvöld. Var frá
Geestemiinde. Allir menn björg-
uðust.
Bitlingur enn. Einar prófessor
Arnórsson er skipaður skattstjóri
vegna nýju skattanna.
Við bæjarstjórnarkosningu á
.Seyðisfirði sigraði fulltrúi alþýðu-
manna, Jón kennari Sigurðsson
með 169 atkvæðum. Stefán Th.
Jónsson fékk 108 atkvæði.
Spánarsamningarnir. Á árs-
þingi hins geysivolduga bann-
mannafélags Bandaríkjanna, sem
háð er um þessar mundir, var
samþykt áskorun til stjórnar
Bandaríkjanna um það að hún
sjái um að bannlögin á Islandi
verði virt í viðskiftasamningun-
um milli Spánar og íslands.
Blómsveigasjóði þorbjargar
Sveinsdóttur hefir nýlega borist
12 þús. kr. gjöf frá börnum Lár-
usar Lúðvíkssonar skósmiðs. Voru
?au 12 systkin og þorbjörg ljós-
móðir allra.
Eldur kviknaði í Bjamaborg
um miðja vikuna. Var brunaliðið
kvatt til hjálpar og tókst að
slökkva. Hafði kviknað frá
„prímus“.
Blysför. Á gamlárskvöld fóru
stúdentar blysför upp að húsi
Einars Jónssonar myndhöggvara.
Ávörpuðu stúdentar hann nokkr-
um orðum en Einar þakkaði.
Látin er á Landakotsspítalanum
anna kona Magnúsar Sæbjörns-
sonar læknis í Flatey á Breiða-
firði.
Firmað Nathan og Olsen átti 10
ára afmæli á nýársdag. Hefir það,
þessa tilefnis, gefið út skrautlega
bók, dagbók ársins, með myndum,
ýmislegum verslunarfróðleik og
sögu firmans.
Nýárssundið féll niður í fyrra,
en nú var það aftur þreytt. Kepp-
endur voru átta. Jón Pálsson, son-
ur Páls sundkennara, varð hlut-
skarpastur.
„Komandi ár“. Greinin, með því
nafni, sem komið hefir út undan-
farið hér í blaðinu, verður gefin
út sem sérstök bók. Höfundurinn
er Jónas Jónsson skólastjóri. Er
inngangi lokið og komið að yfir-
liti þeima þjóðmála sem nú liggja
fyrir til úrlausnar.
Aldarháttur.
Nú er alt á hausnum, en aldrei
meira
fyrir alla sem styðja af krossum
og beinum.
Sjóðþurð og öðrum syndum þeir
eira
hjá sínum mönnum, en bara þeim
einum.
Og embætti fá þeir, bæði’ eitt og
fleiri,
það er erfitt að sitja núna, ég
heyri;
því nú þarf meira’ en að standa
og strjúka,
það er stærri skuldum, sem nú
þarf að ljúka.
Og „mórallinn“ hann má fara og
fjúka
til fjandans — en stjórnin má
ekki rjúka.
Altaf að- hækka í verði.
Kveðið var:
Nú eru boðin þúsund þrenn,
— þetta’ er að hækka í verði.
Kveðið er:
Rúin, svikin fósturfoldin,
fregna skal hver múta gerði.
þrjátíu em þúsund goldin,
— þetta er að hækka í verði.
Á búnaðarnámsskeið norður á
Akureyri fóru Valtýr Stefánsson
áveituverkfræðingur og Árni G.
Eyland ráðunautur, með Goða-
fossi á nýársdag.
Kaupþing setti Verslunarráðið
í gær í húsi Eimskipafélags ís-
lands. Ræður fluttu: formaður
Verslunarráðsins, Garðar Gísla-
son og atvinnumálaráðherra Pét-
ur Jónsson.
Látin. Isafold drapst úr hor á
gamlárskvöld. Verður nánar minst
síðar.
Betra útlit er nú um ísfiskssölu
á Englandi.
Ritstjóri:
Tryggrf þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.