Tíminn - 30.03.1984, Page 4

4 Itnmm FÖSTUDAGUR 30. MARS 1984
fréttir ..... "
OPINBER NKMIRSKURÐUR SITN-
AR FYRST A LANDSBYGGÐINNI
■ „í heild verður að segja að ástand atvinnumála á Norðurlandi er
dökkt um þessar mundir. Fjölgun ársverka í fjórðungunum er undir
landsmeðaitali, tekjur einstaklinga og sveitarfélaga eru lægri en
víðast hvar annars staðar, aflabrögð eru léleg og flskveiðikvótinn á
svæðinu óhagstæður, alger lágdeyða ríkjandi í byggingariðnaði á
sama tíma og veruleg þensla er á suðvestur horninu og atvinnuleysi
er mun meira en verið hefur til langs tíma. Fólksfjölgun er undir
landsmeðaltali á svæðinu vegna búferlaflutninga á suðvesturhornið
og við framhald þeirrar þróunar er Ijóst að mjög erfitt verður að snúa
við blaðinu til sóknar á ný“. Þannig hljómar örstuttur niðurstöðukafli,
skýrslu um atvinnumál sem Fjórðungssamband Norðlendinga hefur
látið vinna og kom fyrir almenningssjónir nú fyrir skemmstu.
Skýrslan cr unnin af Hafþóri Helga-
syni viðskiptafræðingi en er jafnframt
byggð á fyrri könnunum Fjórðungs-
sambandsins á atvinnumálum kjördæm-
anna. I henni er greindur sá vandi sem
helst steðjar að, bent á orsakavalda og
vitnað í þær hugmyndir unt lausnir sem
fram hafa komið. Fyrst og fremst er hér
um útlistun vandans að ræða en ekki
starfsáætlun til lausnar á honum. I
inngangi segir að hér sé um frumvinnslu
að ræða.
Láglaunasvæði
Meðallaun fyrir ársverk voru árið
1982 15% undir landsmeðaltali á
Norðurlandi vestra og 4,7% á Norður-
landi eystra. Þetta þýðir að meðan
meðallaun á ársverk í landinu öllu voru
172 þúsund voru þau 164 þúsund á'
Norðurlandi eystra og aðeins 146 þúsund
á Norðurlandi vestra.
Sé litið á heildarlaun á svæðinu kemur
frávikið frá landsmeðaltali enn betur í
Ijós en þar skortir hvorn landshlutann
meir en 70 milljónir til að ná meðaltal-
inu. í skýrslunni er atvinnugreinunum
skipt í þrjá höfuðflokka, frumvinnslu-
greinar þ.e. landbúnaður og fiskveiðar,
úrvinnslugreinar svo sem fiskvinnsla,
iðnaður og byggingarstarfsemi og þjón-
ustugreinar.
Til skýringar á þessu fráviki segir
orðrétt. „Yfir 50% þess sem vantar á
landsmeðaltal í launum á Norðurlandi
má rekja til þjónustugreina og yfir
þriðjung til úrvinnslugreina. Ekki koma
á óvart hinar lágu tekjur í þjónustunni á
Norðurlandi. umfanghennarerverulega
bundið við suðvesturhornið, þar hefur
vaxtarbroddur hennar verið, sem hefur
leitt til umfangsmikilla búferlaflutninga
á síðustu áruin.“ Pá segir um úrvinnslu-
greinarnar að þar megi leita orsaka í því
að í þeint iðngreinum sem eru hlutfalls-
lega öflugastar á Norðurlandi eru launin
hvað lægst og er þá átt við vefnaðar- og
matvælaiðnað. Þá telur höfundur það
ennfremur ýta undir þennan mun að
laun í stóriðjum sem eru staðsettar í
öðrum landsfjórðungum eru hærri en
gengur og gerist í iðnaði.
Samfara lágum launum á Norðurlandi
eru lágar meðalútsvarstekjur en eins og
með launin voru þær lægstar á Norður-
landi vestra eða 16% undir landsmeðal-
tali en 10% á Norðurlandi eystra. Fram
kemur að útsvarstekjur á Norðurlandi
hafa lækkað jafnt og þétt síðustu þrjú
árin og að af kaupstöðum er ástandið
hvað verst á Dalvík og Sauðárkróki.
Samdrattur bitnar
á landsbyggðinni
Verulegs samdráttar gætir í tveimur
veigamiklum atvinnugreinum á Norður-
landi, byggingariðnaði og fiskveiðum og
vinnslu. I sjávarútveginum er fyrst og
fremst um minnkandi afla fiskiskipa að
ræða sem er svo orsakavaldur að lægri
meðaltekjum. Þessi þróun hefur fyrst og
fremst átt sér stað síðastliðin þrjú ár og
er talið að ein meginástæðan sé aukin
sjávarkuldi úti fyrir Norðurlandi en nú
telja fiskifræðingar að sjávarhiti sé að
rísa að nýju að sögn skýrsluhöfundar.
Þessvegna er bent á að sá kvóti sem
ákveðinn var fyrir skemmstu og miðast
við þrjú síðustu ár „kann að reynast
Norðlendingum óheppilegur".
í byggingariðnaðinum er ástandið enn
alvarlegra en þar hafa menn mjög verið
háðir opinberum framkvæmdum og úr
þeim hefur allstaðar dregið að undan-
förnu eins og kunnugt er. Sömuleiðis
hefur dregið úr íbúðarbyggingum að
undanförnu og í rúmmetrastækkun allra
fasteigna hefur Norðurland verið 5%
undir landsmeðaltali ef miðað er við
fólksfjölda. Á suðvesturhorninu, Austur
og Suðurlandi varð hlutdcildin í rúm-
metrastækkuninni yfir íbúahlutdeild-
inni en annars staðar var því öfugt farið.
Þessu til skýringar er vitnað í viðtal
sem útvarpið átti við Gunnar Björnsson
formann meistarasambands bygging-
armanna snemma á þessu ári. Hjá
honum kemur fram að þrátt fyrir niður-
skurð á opinberum framkvæmdum kem-
ur það ekki til með að bitna á fram-
kvæmdum á Reykjavíkursvæðinu vegna
þess að þar er meira af opinberum
framkvæmdum sem ekki eru fjármagn-
aðar beint gegnum fjárlagageirann og
tekur sem dæmi Ríkisútvarpshúsið og
Seðlabankann. Aftur á móti segir Gunn-
ar að þessi niðurskurður hljóti að bitna
á landsbyggðinni og telur þó ástandið
ekki slæmt nema á einstökum stöðum og
nefnir í því sambandi Norður og Norð-
austurland.
Mest atvinnuleysi
Atvinnuleysi hefur einnig farið vax-
andi á Norðurlandi undanfarin ár og
verið meira þar en í nokkrum öðrum
landsfjórðungi síðan 1981. Nýjustu tölur
um atvinnuleysi í janúarmánuði síðast-
liðnum benda síst til þess að þessi
öfugþróun sé í rénun. Á síðasta ári var
atvinnuleysi á Norðurlandi vestra 1.2%
yfir landsmeðaltali þegar tekið er mið af
mannafla og 0.7% yfir því á Norðurlandi
eystra. Þetta er mun meira atvinnuleysi
en var 1982. Frá janúarmánuði 1983 til
sama mánaðar á þessu ári hefur svo
aukning á atvinnuleysisdögum numið
19.7% á Norðurlandi vestra og 146,7%
á Norðurlandi eystra. I heild eru
atvinnuleysisdagar á öllu Norðurlandi
fyrir janúarmánuð 25.180 en voru í fyrra
rúmlega 13 þúsund.
Til samanburðar við aðra landshluta þá
var atvinnuleysi minnst á Vestfjörðum,
0.8% undir Iandsmeðaltali en á Vestur
og Austurlandi var það rétt yfir lands-
meðaltali.
Þá er fjölgun ársverka undir lands-
meðaltali á Norðurlandi, hún nam 1.3%
á Norðurlandi vestra og 2.0% á því
eystra meðan landsmeðaltalið var 2.8%
Yfir allt landið fækkaði þó ársverkum á
frumvinnslugreinum en mest fjölgun
varð í þjónustu. Á Norðurlandi á þjón-
ustan enn stærri hlut í fjölguninni en
fjölgun í úrvinnslugreinum er undir
landsmeðaltali í báðum kjördæmunum.
Flóttinn suður
Á síðastliðnu ári nam fólksfjölgun á
Norðurlandi tveimur einstaklingum sem
skiptist þannig að á Norðurlandi vestra
fækkaði um 71 en á Norðurlandi eystra
fjölgaði um 73. Til þess að ná landsmeð-
altali hefði fjölgunin þurft að vera 383 í
öllum fjórðungunum. Á síðastliðnum
þremur árum vantar 840 einstaklinga til
þess að Norðlendingafjórðungur nái
þeirri fjölgun sem „ætti" að vera sam-
kvæmt landsmeðaltali, en fjölgunin á
þessum tíma nemur 68 einstaklingum á
Norðurlandi vestra og 460 á Norðurlandi
eystra. Þessi fjölgun sem er á sér nær öll
stað 1981 og’82 og sýnu mest'81.
Þróun undanfarinna ára sýnir því
vaxandi búseturöskun þar sem fólks-
straumurinn liggur suður á höfuðborgar-
svæðið. í skýrslunni er líka vakin athygli
á því að þrátt fyrir fólksflótta úr dreifbýli
norðanlands til kaupstaðanna þá halda
fæstir af þéttbýlisstöðum þar á við með-
altalsfólksfjölgun á landinu. Sérstaka
athygli vekur útkoma Akureyrar því
meðan straumur fólks liggur til stór-
Reykjavíkursvæðisins er staða höfuð-
borgar Norðurlands verri en velflestra
stærri byggðakjarna norðanlands. Af
kaupstöðum er þar Siglufjörður einn
sem stendur verr að vígi. Eftir skýrslunni
standa búferlaflutningar frá Norðurlandi
í beinu sambandi við aukið atvinnuleysi
og lækkandi meðaltekjur í landsfjórð-
ungnum.
Að snúa vörn í sókn
Efling atvinnugreinanna og tafarlaus-
ar stórframkvæmdir við orkuver og stór-
iðnað eru þeir lærdómar sem fram-
kvæmdastjóri Fjórðungssambandsins,
Áskell Einarsson telur í inngangi að
skýrslunni að brýnast sé að snúa sér að.
Um þátt hins opinbera í atvinnuupp-
byggingunni segir Áskell, „að með vax-
andi stjómsýslu og velferðarþjónustu
taka rekstrarliðir ríkiskerfisins til sín í
vaxandi mæli æ stærri sneið af heildar-
kökunni, aukin tilfærsla af þjóðartekjum
til fjárlagageirans er liður í eflingu
höfuðborgarsvæðisins". Og til úrbóta
leggur hann til að til þessa verði tekið
tillit við gerð fjárlaga með tiltölulega
auknu fjárstreymi gegnum fjárlagageir-
ann til Norðurlands. Aukið atvinnuleysi,
lækkandi tekjur einstaklinga og sveitar-
félaga og áframhaldandi búseturöskun
eru hlutir sem verður að sporna gegn
segir Áskell með eflingu iðnaðar, stór-
iðnaðar, byggingarstarfssemi og stórefl-
ing í þjónustugreinum til þess að ná inn
í fjórðunginn nægilega stórum hluta af
þeirri þenslu sem eftir á verða á næstu
árum í þeim greinum.
-b.