Tíminn - 30.03.1984, Page 9

FOSTUDAGUR 3U. MARS 1984
á vettvangi dagsins
Arnþór Helgason:
Þrítugasti mars—Ný við
horf í efnahagsmálum
■ í dag eru liðin 35 ár frá því er Alþingi
samþykkti inngöngu íslands í Atlants-
hafsbandalagið. Ekki skal hér rifjaður
upp aðdragandi inngöngu íslendinga í
varnarbandalag vestrænna ríkja, en ým-
islegt var þar með ólíkindum og margt,
sem lofað var í upphafi, reyndist hjóm
eitt. Rúmlega ári síðar laumaðist svo
meirihluti Alþingis til að leggja blessun
sína yfir hersetu landsins á algerlega
ólöglegan hátt, enda bendir margt til að
ísland hefði að öðrum kosti verið her-
numið. íslenskir Bandaríkjavinir máttu
hins vegar ekki til þess hugsa að hið
vestræna stórveldi fengi að sýna hið rétta
eðli sitt.
Þennan dag fyrir 35 árum glumdu í
útvarpi áskoranir til þjóðhollra íslend-
inga um að flykkjast niður á Austurvöll
til þess að standa vörð um landið og sló
óhug á marga þá, sem unnu frelsi þess
og nýstofnuðu lýðveldi. Ekki þarf að
fjölyrða um hvað gerðist síðan á Austur-
velli, en áreiðanlegar heimildir eru fyrir
því að forystumenn lögregluliðsins hafi
skipað mönnum sínum, sem voru studdir
allmörgum heimdellingum, að lumbra á
lýðnum, sem stóð úti fyrir dyrum Alþing-
ishússins. Enn er ekki of seint að leita
uppi þátttakendur, sem kannast vilja við
sannleikann í þessu máli og vonandi
kemur sú stund að þeir rumska og skýra
frá því, sem í raun og veru gerðist.
Þegar Atlantshafsbandalagið var
stofnað var í rauninni lögð lokahönd á
skiptingu Evrópu í áhrifasvæði, sem
haldist hefur óbreytt síðan. Einstök ríki
á yfirráðasvæði hvors risaveldisins um
sig hafa þó sýnt tilburði til sjálfstæðis
gagnvart húsbændum sínum, svo sem
Rúmenar, Albanir (seni hlýða engum og
helst það uppi þar sem þeir eru óhultir
gagnvart vestrænum þjóðum vegna ná-
lægðar við Rússa og það hentar ekki
hagsmunum hinna síðar nefndu að kúga
þá til undirgefni) og Frakkar, en þessir
sjálfstæðistilburðir hafa haft sáralítil
áhrif á uppbyggingu hernaðarvéla risa-
veldanna tveggja.
Ný viðhorf í efnahagsmálum
Að undanförnu hafa komið fram
auknar kröfur um úrbætur í atvinnumál-
um í Vestur-Evrópu, þar sem atvinnu-
leysi þrúgar mikinn hluta vinnufærs
fólks. Hafa vestur-þýskir hergagnafram-
leiðendur krafist aukinnar fyrirgreiðslu
af hálfu stjórnvalda til þess að styrkja
stöðu sína gagnvart keppinautum í
austri og vestri og bent á að það hafi fyrst
og fremst verið hergagnaiðnaðinum í
Þýskalandi 4. áratugarins að þakka, að
Þjóðverjar rifu sig upp úr volæði og
eymd kreppuáranna. Allir vita hvernig
það fór.
Þessar kröfur hafa vakið upp ýmsar
spurningar hagfræðinga, sem hafa bent
á þá staðreynd, að framleiðsla hergagna
sé ferli, sem sé tiltölulega skamvinnt.
Einungis tekst að selja takmarkað ntagn
ákveðinnar vopnategundar, og þegar
markaðurinn hefur verið mettaður,
stöðvast framleiðslan, en nokkur hluti.
sem starfaði við hana, fær síðan atvinnu
við að þjóna þessum hergögnum með
framleiðslu varahluta. Þróun og fram-
leiðsla hergagna krefst gífurlegs fjár.
Hafa þessir sömu hagfræðingar bent á að
með því að veita þessu fé til atvinnurann-
sókna og þróunar matvælaframleiðslu.
fullkomnari atvinnutækja og annars í
svipuðum anda megi búast við stöðugri
þróun sem fylgi eftirspurninni eftir. Til
lengdar sé því þetta mun arðbærari
fjárfesting en hergagnaiðnaðurinn getur
nokkurn tíma orðið.
Þessar röksemdir hljóta að vekja um-
hugsun margra. Nú er sagt að vestræn
samfélög standi á tímamótum, ný iðn-
bylting sé að hefjast og ýmsir spá
vaxandi atvinnuleysi. Það mætti því ætla
að menn kæmust að þeirri niðurstöðu að
fjármagni væri betur varið í þágu frekari
atvinnuþróunar og til Iausna félagslegra
vandamála en til eflingar iðnaði dauð-
ans, sem leiðir til örkumla og tortíming-
ar.
lslendingar geta lagt lóð sitt á vogar-
■ Frá Austurvelli 30. mars 1949.
minning
■ Amþór Helgasun,
skálarnar til þess að ýta undir þessa
jákvæðu þróun m.a. með þvi að hætta
að styrkja vígbúnaðaröfl stórveldanna.
Aukinn herbúnaður annars kallar á
vaxandi vígbúnað hins. Með því að hafa
land okkar hersetið varnarliði erlends
stórveldis, sem gætir einungis hagsmuna
eigin stjórnvalda, stuðlum við að því að
mannkynið fleyti sér sofandi að feigðar-
ósi. Það ætti því að verða viðfangsefni
hvers íslendings á næstu dögum að
hugleiða í alvöru, hvaða leiðir við getum
farið aðrar en að stuðla að dauða og
tortímingu með þeim hætti, sem við
gerum nú. Hvaða áhrif hefði það á
Norður-Atlantshafinu, hyrfi bandaríski
herinn héðan? Væri hugsanlegt, að það
yrði til að draga úr spennu á milli
risaveldanna á þessum slóðum? Væri
hugsanlegt að með því tryggðum við
afkomu og öryggi afkomenda okkar á
raunhæfari hátt en nú?
Því var spáð í lok 8. áratugarins, að
framlög til félagslegra umbóta færu
minnkandi í Evrópu á þessum áratug
vegna þcss að bornar hefðu verið fram
auknar kröfur um meiri vígbúnað, fleiri
morðtól. Þessari þróun ber að snúa við.
Gerum íslenskum stjórnmálamönnum
Ijóst, hvort sem þcir heita Steingrímur
Hermannsson, Geir Hallgrímsson eða
eitthvað annað, að við viljum ekki að
þeir hrindi okkur út í dauðadans risa-
veldanna sem leppar annars þeirra.
Björgvinsdóttir
Andstaða almennings
í lok 7. áratugarins bólaði mjög á því
að ungt fólk réðist gegn ríkjandi hefðum
og vildi kollvarpa þeim. Ekki varð
árangurinn sem skyldi að dómi margra
þessara hugsjónamanna og vestræn sam-
félög hafa ekki tekið þeim stökkbreyt-
ingum sem þeir hefðu óskað. En um
miðjan 8. áratuginn komu þessir sömu
hugsjónamenn fram á nýjan leik og hófu
forystu fyrir andófi almennings gegn
auknum kjarnorkuvígbúnaði í Evrópu.
Er þess skemmst að minnast sem gerst
hefur í Vestur-Þýskalandi og Bretlandi,
þar sem öflug mótmæli hafa risið gegn
því að komið verði fyrir hinum svo
kölluðu meðaldrægu kjarnorkueldflaug-
um. Viss hætta hefur fólgist í þessum
viðbrögðum fyrir okkur íslendinga, þar
sem ýmsir hafa talið heimshöfin ákjósan-
legri stað fyrir morðtól þessi, enda hefur
þeim fjölgað stórum kringum landið og
má vart á milli sjá hvorir standa sig þar
betur, Rússar eða Bandaríkjamenn. En
almenningur hefur orðið sér meðvitaður
um hættuna sem mannlegu umhverfi er
búin, en einbeitt viðbrögð skortir vegna
tortryggni ýmissa hvers í annars garð.
Það kemur best í ljós hér á landi, þegar
Samtök herstöðvaandstæðinga eru tor-
tryggð sem áróðurssamtök annars risa-
veldisins þþótt fáir hafi betur gert sér
grein fýrir hættunni, sem okkur stafar af
þessum risum en einmitt herstöðvaand-
stæðingar, sem eru friðarsinnar á sama
hátt og friðarsamtök presta, lækna og
listamanna, en munurinn er einungis sá,
að Samtök herstöðvaandstæðinga taka
beinskeytta afstöðu gegn vígbúnaði og
þeirri tilhneigingu, sem hefur ríkt hér á
landi í þá átt að blekkja almenning til
fylgis við hættulega hernaðaruppbygg-
ingu Bandaríkjanna hérlendis. Síðasta
dæmið um herbúnað Bandaríkjanna er
hin væntanlega flugstöð í Keflavík, sem
allir, sem vilja, vita, að er ætluð sem
stjórnstöð bandarískra varnar- og sókn-
araðgerða, komi til styrjaldar.
Vilborg
Fædd 11. janúar 1929
Dáin 25. mars 1984
Elskuleg vinkona mín og mágkona
verður kvödd í dag frá Áskirkju.
Sunnudagurinn 25. mars var bjartur
og fagur. Það leituðu margir til fjalla eða
út í náttúruna til að njóta lífsins. Það var
þennan dag, sem mín góða vinkona
lagði upp í sína ferð frá þessum heimi.
Ferð, sem hún hafði undirbúið af stakri
ró og staðfestu. Þessi bjarti dagur vitnaði
um lífstíl hennar, að sjá fegurð lífsins ag
njóta stundarinnar þegar sólin skein.
Úr skarlatsrauðu skini sólarlags
er skikkja hinnar mildu sumarncetur.
Svo fellur hún í faðm hins unga dags
og funann leggur inn í hjartarcetur.
Þá syngja fuglar yfir trjám og tjörn,
og tónagleðin yljar hverju blómi,
og sömu náðar njóta mannabörn
í náttúrunnar milda helgidómi.
Vort líf og dauði, dagur vor og nótt
er dýrleg gjöf frá ceðri máttarvöldum.
Iþeirra brunn var móðurmjólkin sótt,
sem mannkyn hefur ncert á liðnum
öldum.
Úr þeirra eldi guðagneistinn hrökk,
sem glceddi líftð, jörð og himin tengir.
Tilþeirra beinist blessun vorog þökk,
er birta fer að nótt og daginn lengir.
Frá miklu hverfur sá, sem deyr í dag,
en drauma sinna njóta akrar sánir,
og allirfuglar syngja sama lag,
og sumri fagna lifendur og dánir.
Og þó er mörgum þeirra gleðifátt,
sem þungu skriði nálgasl hinzta
boðann.
En hvaðan fcer sú fegurð líf og mátt,
sem felur stjörnur bak við morgun-
roðann?
(Davíð Slcfánsson)
Vorið boðar sumarkomu og bjartar
nætur. Það er í sumarlandinu, sem hún
Villa mín nú býr.
Vilborg Björgvinsdóttir fæddist að
Bólstað í Austur-Landeyjum 11. janúar
1929. Dóttir Björgvins Filippussonar
bónda þar og konu hans Jarþrúðar
Pétursdóttur. Á Bólstaðvaræskuheimil-
ið, en á ungdómsárunum hennar flutti
fjölskyldan til Reykjavíkur. Vilborg
lauk prófi frá Kennaraskóla íslands,
handavinnudeild, árið 1953 og stundaði
kennslu í nokkur ár.
Árið 1961 giftist hún Jónasi Guð-
mundssyni og flutti þá að Hellu á
Rangárvöllum. Börn þeirra eru Fannar
og Katrín. Lítill ömmudrengur er líka
fæddur, sólargeislinn, Birkir Snær.
Ég var heppin, þegar ég ung að árum
var ráðin til starfa í gistihúsinu að
Múlakoti í Fljótshlíð. Þar tók á móti mér
elskulegt fólk, sem leiddi mig til starfa
með kæti oggóðvild. Það var í Múlakoti,
sem kynni mín af Villu hófust. Þeirri
heppni minni má ég ekki gleyma. Þá var
hún frísk og létt á fæti, vinnan var
dagsins leikur og kvöldið einn álfadans.
Tillitssemi hennar og næmleiki fyrir
mannlegum tilfinningum bjó með henni
þá og æ síðan. Þann eiginleika ræktaði
hún ásamt öðrum góðum eiginleikum.
Þess nutu þeir, sem með henni voru.
Samvera okkar þá og síðan hefur verið
mér ómetanleg.
Það er morgunfagurt í Múlakoti, þeg-
ar sólin kemur upp og varpar birtu sinni
á hlíðina. Þá glóir dögg á grasi og
steinum. Ég veit, að morgunn þessarar
mætu konu á nýjum slóðum verður ekki
síður heiður og tær.
Guð veri með henni og styrki hennar
fólk.
Sjöfn Ámadóttir
Fallegur var dagurinn þegar Villa
frænka okkar yfirgaf jarðlífið. Fallegur
eins og minningarnar sem við eigum um
hana.
.Við sáum sólina skína og minntumst
birtunnarogylsinssem stafaði frá henni.
Við sáum hvítar snjóbreiður yfir
dökkum vetrarsverðinum og minntumst
hvernig háleitar hugsanir hennar, svo
hreinar, gáfu gráum hversdagsleikanum
nýjan lit.
Við vissum að snjórinn vermdi sprota
sem springa út undir hækkandi sól og
minntumst mildi hennar, hvernig hún
hlúði jafnan að viðkvæmum sálargróðri.
Við sáum heiðan himin og orð Tómas-
ar Guðmundssonar urðu ný í minning-
unni um Villui:
Þar stigu draumar þíns liðna lífs
í loftinu mjúkan dans.
Og drottinn brosti, hver bcen þín var
orðin
að blómum við fólskör hans.
Hér í jarðlífinu var Villa alltaf æðru-
laus þrátt fyrir veikindi. Hún unni sann-
leikanum og frelsinu. Gleðinni. Hún
hughreysti okkur lítil börn þegar okkur
þótti á bjáta. Gladdist með okkur þegar
gæfan brosti við á ný. Einlæg var hún og
jákvæð en umfram allt uppörvandi. Hún
hlustaði og skildi. Aldrei hneykslaðist
hún á tiltektum okkar sem unglinga þótt
stundum hafi þær gengið of langt. Án
þess að hún segði eitt einasta orð
fundum við þó ósjálfrátt hvað betur
hefði mátt fara. Hún hló bara hjartan-
lega með okkur en skildi eftir mannbæt-
andi áhrif með nærveru sinni. I návist
Villu urðu áhyggjur dagsins smámunir
einir.
Nú, þegar hlýja hjartað hennar hefur
slegið í hinsta sinn, hefur hún öðlast
frelsi. Frelsi frá jarðneskum líkama sem
hún bar svo hetjulega til síðustu stundar.
Hreinn og ómþýður hefur tónninn verið
sem hjarta hennar sló að lokum.
Morgunsólin mun varðveita minning-
una um frænku okkar sem unni öllu
fögru hér á jörð.
Bjargey, Anna, Baldur
Sœkir Drottinn sína þegna,
sjónum hverfa vinir fleiri.
Herrans kalli hlaut að gegna
heiðurskona flestum meiri.
Hverfur þú til hœrri sviða,
hefur störf í Ijóssins geymi.
Svörun þinna sjónarmiða
sjá munt þú í friðarheimi.
I huga mínum hetja varstu,
liugrökk sál þig styrka gerði.
Manndóm slíkan með þér barstu,
man ég hann þó eldri verði.
Víl og málskrúð vart þig gleður.
Virðing mun þér tjáð í hljóði.
Þegar hetja heiminn kveður
hrekkur skammt eitt brot úr Ijóði.
Heila þökk úr húsum mínum
hafðu fyrir liðna daga.
Gakk þú heil með Guði þínum.
Göfug var - en stutt þín saga.
Bjarni Helgason