Tíminn - 28.02.1986, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Tíminri
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Ritstjóri: NíelsÁrniLund
Auglýsingastjóri: Steingrímur G íslason
Innblaösstjóri: OddurÓlafsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Augiýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686392 og
686495, tæknideild 686538. Setning og umbrot: Tæknideild Tímans.
Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 45.- kr. og 50.- kr. um heigar. Áskrift 450.-
Vextir og verðbólga
í kjölfar kjarasamninga sem nú hafa tekist eru gefin
fyrirheit um að vextir verði lækkaðir nú þegar. Frá mán-
aðamótum verður mjög mikil vaxtalækkun og má til
dæmis nefna að vextir á almennum skuldabréfalánum
lækka úr 32% í 20% og víxilvextir úr 30% í 19%. Er hér
órækur vitnisburður um að stjórnvöld hafa trú á að verð-
bólgan muni hjaðna mjög hratt í samræmi við það sem
spáð hefur verið.
Full ástæða er til að fagna þessari miklu vaxtalækkun,
enda hefur verið undan fáu meira kvartað undanfarið en
fjármagnskostnaði bæði hjá atvinnuvegum og einstakl-
ingum, ekki síst í hópi húsbyggjenda. Hvert prósentu-
stig til minnkunar greiðslubyrði hlýtur því að vera afar
kærkomið.
Pá liggur fyrir yfirlýsing ríkisstjórnarinnar um að vext-
ir fari enn lækkandi á næstu mánuðum með hliðsjón af
lækkandi verðbólgu.
í þessu sambandi má benda á að mörg fyrirtæki hafa
þegar gert áætlanir um verðlag framleiðslu og þjónustu
sem byggist á miklu hærri verðbólguspám en útlit er fyrir
að gangi eftir á næstu mánuðum. Hlýtur því að mega
vænta þess að slíkar ákvarðanir verði teknar til endur-
skoðunar og lækkunar miðað við minni verðbólgu og
fjármagnskostnað.
Menn hafa lengi deilt um tengslin milli vaxta og verð-
bólgu og hvort sé orsök og hvort afleiðing í því efni. Æ
fleiri hafa þó verið að hallast á þá skoðun að ekki sé unnt
eða réttlætanlegt að halda vöxtum undir verðbólgustigi
eins og iðulega hefur tíðkast hér á landi.
í því sambandi er ýmislegt sem líta þarf til.
í fyrsta lagi eru neikvæðir raunvextir til þess fallnir að
ýta undir óarðbæra fjárfestingu og viöhalda óarðbærum
rekstri. Á því höfum við ekki efni nú um stundir.
í öðru lagi verða sparifjáreigendur að sæta því að fé
þeirra brennur upp í bönkum. Menn verða að gera sér
grein fyrir því að sparifjáreigendur eru upp til hópa ekki
stóreignamenn heldur almenningur sem vill geta notið
þess öryggis að'eiga tiltæka fjármuni þegar þeirra er sér-
stök þörf. Ekki er með nokkrum rétti hægt að ætlast til
þess að það fólk greiði niður fjárfestingar hinna sem lán-
anna njóta. Finnst sumum sem í pólitískri uniræðu og
framkvæmd hafi um of verið blínt á hagsmuni lántak-
enda en gleymst á hverra kostnað lán hafa verið veitt.
í þriðja lagi verður að horfast í augu við þá staðreynd
að íslendingar eru ekki lengur herrar sjálfra sín að öllu
leyti um ákvörðun vaxta. Erlendar skuldir eru nú um 60
milljarðar króna og hafa vaxið verulega á síðustu árum
eftir að raunvextir tóku að hækka í viðskiptalöndum
okkar. Þessi fjárhæð svarar til 15 mánaða útflutnings-
tekna þjóðarinnar. Raunvextir meðal vestrænna þjóða
eru háir og auk þeirra háu vaxta sem við þurfum að
greiða erlendum fjármagnseigendum fylgir því ærinn'
kostnaður að taka lánin. Hafa ber það í huga að sé þetta
erlenda lánsfé endurlánað innanlands á lægri vöxtum
verður einhver að greióa mismuninn.
Sá einhver er auðvitað almenningur - skattþegnar
þessa lands.
Föstudagur 28. febrúar 1986
ORÐ í TÍMATÖLUÐ
Hvað hét hundur karls...?
Tímamótasamningarnir hafa nú
verið undirritaðir eftir langar vöku-
nætur samningamanna þar sem
flest var með öðrum brag en áður
þekktist í kjarabaráttunni.
Skrifstofumannslegir samninga-
menn í jakkafötum með bindi
eyddu nú stórum liluta þess tíma
sem samningar voru lausir fyrir
framan tölvuskjái og reiknuðu allt
mögulegt og ómögulegt út frá mis-
munandi forsendum. I>að er af sem
áður var og úlpuklættir verkamenn
marseruðu um stræti og torg og
kröfðust mannsæmandi launa fyrir
átta stunda vinnudag.
Enn sem áður er krafan samt hin
sama, þó aðferðirnar séu mikið
breyttar.
An verkfalla og á elleftu stundu
náðist síðan tvíhhða samkomulag
aðila sem þarf að vera þríhliða því
ríkisstjórnin og ríkissjóður leika í
rauninni aðalhlutverkið í hinni
nýju kjaramálastefnu í landinu.
Ljóst er að samningur aðila
vinnumarkaðarins mun hafa í för
með sér kostnað fyrir ríkissjóð þó
nokkuð hafi vcrið á reiki hversu
mikill hann verði. Útreikningur
hagfræðinga samningsaðila gerðu
ráð fyrir 1250 milljónum á þessu ári
eða 1460 milljónum miðað við heilt
ár. Útreikningar ríkisstjórnarinnar
sýna hins vegar að kostnaður ríkis-
sjóðs verður 400-500 milljónum
meiri.
Hér skakkar talsverðu og stafar
mismunurinn fyrst og fremst af því
að ríkisstjórnin tekur inn í dæmið
áhrif af niðurgreið.slu búvöruverðs
og lækkunar á bensínkostnaði, en
það varekki inni í reikningum aðila
vinnumarkaðarins.
Þær tillögur sem komið hafa
fram um það hvernig á að fjár-
magna þennan kostnað eru fyrst og
fremst að lífeyrissjóðirnir kaupi
ríkisskuldabréf og með þeim hætti
fást 625 milljón krónur upp í
kostnað. En eftirstendurspurning-
in um það hvernig eigi að fjár-
magna restina, sem er rúmur mill-
jarður. Um þetta atriði hefur ekki
komið formleg tillaga frá aðilum
vinnumarkaðarins önnur en sú að
fjáröflunin muni ekki koma niður á
launafólki og ekki á atvinnurekstr-
inum heldur. Erfitt getur reynst að
finna leið sem gcrir hvorugt.
Niðurskurður á ríkisútgjöldum cr
beinasta leiðin til.að mæta auknu
tekjutapi ríkissjóðs og hugmyndir
voru uppi í herbúðum sanrningsað-
ila að skcra niður vegaframkvæmd-
ir í þessu skyni. Ekki var sú tillaga
þó í þeim pakka sem lagður var fyr-
ir stjórnina á endanum og ekki
heldur hugmyndir um að auka
eignaskatt og launaskatt á bank-
ana.
Allar eru þessar tillögur til að
auka tekjur ríkissjóðs hápólitískar
svo ekki sé meira sagt og því sjálf-
sagt að láta pólitíkusana glíma við
þær.
í svari ríkisstjórnarinnar sem
gefið var í gær virðist sem höggvið
hafi verið á hnútinn, í bili að
minnsta kosti, því þar segir að
mæta eigi hallanum með innlend-
um lántökum og „lækkun útgjalda
og nokkurri hækkun tekna ríkis-
sjóðs,“ eins og segir í bréfinu. Ná-
kvæmlega hvernig þessi lækkun út-
gjalda (niðurskurður) eða hækkun
tekna (skattar?) á að nást er hins
vegar ekki á hreinu og sjálfsagt á
cftir að útkljá það milli stjórnar-
flokkanna í einstökum atriðum.
Mergurinn málsins er vitanlega
sá, að þó samningar hafi tekist á
þessum nótum og þó það geti leitt
til 7-8% verðbólgu á árinu, sem cr
gott útaf fyrir sig, er dæmið ekki
þar með búið. Þrátt fyrir yfirlýsing-
ar um að enginn erlend lán verði
tekin og að kaupmáttur aukist á ár-
inu er ljóst að tollalækkanir bæta
ekki viðskiptahalla né detta fjár-
fúlgur til ríkissjóðs af himnum ofan
frekar en réttar hugmyndir eins og
Mao benti á hér á árum áður. Þrátt
fyrir að hér sé um jákvæða þróun
að ræða í kjaramálum verður ein-
hvers staðar að taka peningana sem
á vantar og borga þá aftur. Því er
ekki úr vegi að taka undir með Jó-
hannesi úr Kötlum þegar hann
sagði: „Gömul útslitin gáta þó úr
gleðinni dró. Hvað hét hundur
karls sem í afdölum bjó?“
- BG
. III x/Itt na BREITT 'III: IIL 'iiiaffli )H
Er bíll lúxus eða nauðsyn?
Meðal atriða sem eru í kjara-
saniningi þeim sem nú er í burðar-
liðninn niilli aöila vinnumarkaðar-
ins og ríkisvaldsins er mikil lækkun
á aðllutningsgjöldum á bilum og
hjólböröum. Til þessa hafa bíl-
eigendur verið eins og gjöful
mjólkurkýr fyrir ríkiskassann.
Gjaldtakan af þeim hefur verið gíf-
urleg, enda einatt verið gripið til
þcss að liækka innilutningsgjöld á
bílum þegar þörf var á kjarabótum
fyrir rikið. Svipað er aö segja um
bensínskatta.
Bíllinn er fyrir löngu orðinn al-
menningseign og nauðsynlegt sam-
göngutæki fyrir hverja fjölskyldu.
Hann er hvorki liixus eða sérrétt-
indi. Vcgalengdir milli heimila og
vinnustaða eru iniklar, byggð þenst
út og þcir sem ekki hafa eigin bíl til
umráða einangrast.
Rúmlega helmingur ibúa lands-
ins býr á höfuðborgarsvæöinu ogsé
litiö á það í lieild eru strætisvagna-
ferðir alls ófullnægjandi og það er
mcð ólíkindum tafsamt og dýrt að
komast á inilli staða.
Eins og launakjörum og verðlagi
á bilum er nú háttað er bílaskattur-
inn óbærilegur öllum þorra fólks.
Verði farið eftir tillögum um
lækkun gjalda af ódýrari bilúm
inun óhætt að reikna það sem veru-
lega kjarabót fyrir fjölda launþegu.
Ileyrst hefur aö þetta sé óréttlátt
gagnvart þeim sem eiga nýlega bíla
og hafa grcitt af þeim himinhá að-
flutningsgjöld og að verð þeirra
lækki mjög i endursölu. Þetta cr
tæplega rétt, því þótt endursölu-
verðið lækki fá seljendurnir miklu
ódýrari, nýja bfla og ætti hlutfallið á
verði niilii nýrra og notaðra bíla að
haldast svipað og áður.
Vcgna hius háa verðs á biluin
reyna menn að halda dýrmætunum
gangfærum miklu lengur en liæfa
er. Viðgerðarkostnaður fer fram úr
öllu hófi á útkcyrðum bílum.
Endursöluverð á margra ára göml-
um druslum er óbóflcga hátt og
hefur inargur kaupandinn farið illa
út út svoleiðis hrossakaupum.
Bíla vcröur að afskrifa hratt.
Ódýrari tegundir eru ekki fram-
leiddar með það fyrir augum að
endast áratugum sainan eða vera
ekiö mörg hundruð þúsund km.
Endurnýjunarþörfin er því mikil.
Þegar liilar fara að cldast og
slitna verða þeir umferðarörygg-
ingu hættulegir. Að sönnu eru það
fyrst ogfremst hilstjórarnir sem eru
sjálfuni sér og öðruni hættulegir en
ekki hætir úr skák þegar öryggis-
tæki bílanna eru orðin slitin og
lúin.
I.ækkun tolla á hjólbörðum er
sjátfsögð og hefði mátt koma fyrr.
Slitin dekk og léleg hafa sennilega
valdið fleiri umferðarslysum og
óhöppum en menn varir.
Þegar bílverðið lækkar ættu
kaskótryggingar einnig að geta
lækkað verulega og þar með flciri
hílcigendur hafa efni á þeim en nú
er.
Ekki er víst að bílum fjölgi veru-
lcga þótt verðið Ixkki. IVIarkaður-
inn er að mestu leyti mettaður, en
búast má við að endurnýjunin verði
meiri en áður og örari.
Fleiri gamlir bílar verða teknir út
af skrá og gamlir og hættulegir ryð-
kláfar munu hverfa úr umferðinni.
Ef eigendur stóru og dýru bíl-
anna og allra sportjeppanna sjá of-
sjónum yfír því að láglaunafólkið
eigi líka ntögulcika á að cignast lít-
inn og ódýran bíl veröur bara að
hala þaö.