Tíminn - 28.02.1986, Blaðsíða 7

Föstudagur 28. febrúar 1986
« , ', - ,“r *■»
Tíminn 7
VETTVANGUR
Jón Kristjánsson, alþingismaöur:
Landbúnaðarmálin
Þeir erfiðleikar sem verið hafa
uppi í landbúnaðinum vegna of-
framleiðslu mjólkur hafa leitt til
mikillar umræðu í þjóðfélaginu um
landbúnaðarmál. Bændur hafa
boðað til funda um reglugerð um
svæðaskiptingu í framleiðslu, en
eðlilega kemur sá samdráttur sem
óhjákvæmilegur er illa við marga.
Nú rísa upp margir spámenn sem
telja sig geta bjargað málum
bænda, og þeir hinir sömu menn
láta svo sem engin fortíð sé í þessum
efnum. Því er vert að rifja upp
nokkrar meginlínur þessara mála.
Útflutningsbætur
Lengi vel var vandanum í fram-
leiðslu landbúnaðarvara mætt með
greiðslu útflutningsuppbóta sem
skv . lögum nam 10% af verðmæti
landbúnaðarframleiðslunnar. í
góðum árurn dugði þessi réttur
ekki og gera verð sérstakar ráðstaf-
anir, þ.á m. útsölur landbúnaðar-
vara sem höfðu truflandi áhrif á
jafnvægið á markaðnum.
Það hefur lengi verið skilningur á
því meðal bænda að ekki tjói að
framleiða óseljanlega vöru og
ástandið er þannig hvað mjólkina
varðar að verð á erlendum
mörkuðum á mjólkurafurðum er
mjög lágt. Hins vegar hefur kostað
mikla baráttu að koma á virkri
stjórnun í þessum efnum þótt tveir
landbúnaðarráðherrar Framsókn-
arflokksins, Halldór E. Sigurðsson
og Steingrímur Hermannsson, hafi
gert ákveðnar tilraunir í þessa átt á
sinni tíð. í tíð Pálma Jónssonar
voru sett bráðabirgðalög um fóður-
bætisskatt og rýmkaðar þær bú-
marksreglur sem settar voru í tíð
Steingríms Hermannssonar, en
fóðurbætisskatturinn hefur ekki
reynst nógu virkt stjórntæki í
mjólkurframleiðslu. Það hefur svo
kornið í hlut Jóns Helgasonar að
taka þráðinn upp á ný og koma á
virkri stjórn.
Lög um framleiðsluráð
Allan þennan tíma voru
hörkudeilur um útflutningsupp-
bætur, þannig að ljóst var orðið á
s.l. ári að ekki væri lengur þjóðar-
vilji um óbreytta skipan þeirra
mála. Því voru sett á s.l. vori lög
um Framleiðsluráð landbúnaðar-
ins, þar sem eitt meginatriðið var
að hverfa frá útflutningsuppbótum í
áföngum og nýta það fé sem þannig
sparaðist ríkissjóði í atvinnugrein-
inni sjálfri, til breytinga á búhátt-
um.
Um þessa skipan tókst sam-
komulag, og upphæð sú sem lögin
gera ráð fyrir var reidd af hendi við
afgreiðslu fjárlaga í haust án hefð-
bundinna átaka við undirbúning
fjárlagagerðar um skerðingu
hennar.
Lögin um framleiðsluráð fjöll-
uðu um marga fleiri þætti landbún-
aðarmálanna og í þeim voru m.a.
ákvæði um staðgreiðslu búvara,
samninga við ríkisvaldið um
ákveðið magn sem fullt verð er
greitt fyrir og heimild til þess að
skipta framleiðslunni • eftir
svæðum. Setning reglugerðarinnar
um svæðaskiptingu nú er bein af-
leiðing af þessari lagasetningu og á
ábyrgð þeirra aðila sem samþykktu
lögin. Það er ekki stórmannlegt
fyrir stjórnmálamenn að reyna að
skjóta sér undan þeirri ábyrgð þeg-
ar erfiðleikar steðja að.
Regiugerð þessi er vissulega ekki
gallalaus, enda er hér um verulega
breytingu að ræða l'rá því sem áður
var. Erfiðleikar og agnúar hafa
komið upp hjá einstökum frant-
leiðendum og á einstökum
svæðum. Nú er unnið að lausn
þeirra mála hjá einstökum búnað-
arsamböndum og í tengslum við
það magn sem óráðstafað er sem er
um 1 milljón lítra.
Hlutur stjórnarandstöðu
Þessi mál eru mjög erfið og við-
kvæm og ekki er traustvekjandi
framganga stjórnarandstöðunnar
sem nú þykist hafa ráð undir rifi
liverju til þess að bjarga bændum.
Lítið hefur farið fyrir þeim ráðum á
undanförnum árum.
Alþýðubandalagsmenn halda
því fram að aukinn kaupmáttur og
niðurgreiðslur muni leysa þennan
vanda. Það er því miður óraunhæf
bjartsýni. Lægra verð búvara
mundi vissulega koma til góða í
einhverri aukinni sölu, en það er
óviss stærð, og sá vandi sem við er
að glíma í mjólkurframleiðslunni
er miklu meiri en hægt er að mæta
með aukinni innanlandsneyslu,
sem þegar er æði mikil þrátt fyrir
allt.
Þess er sannarlega að vænta að
skilningur aukist á því að þörf sé
niðurgreiðslna á landbúnaðaraf-
urðum. Við framsóknarmenn höf-
um viljað halda vissu niður-
greiðslustigi, en stuðningur við þá
stefnu hefur oft verið lítill og á
brattann að sækja. Kannske verður
nú breyting á.
Það mundi gjörbreyta samnings-
stöðu bænda ef það tækist að halda
landbúnaðarframleiðslunni sem
næst markaðsþörfum innanlands,
og nýta alla möguleika sem bjóðast
til nýrra búgreina og atvinnuupp-
byggingar í sveitum. Þessi breyting
er mjög sársaukafull, en dragist að
gera beytingar í þessa átt verður
umrótið enn meira.
Það hefur komið í hlut Fram-
sóknarflokksins sem fyrr að hafa
forustu um breytingar í þessari at-
vinnugrein. eins og í sjávarútvegin-
um. Landbúnaðarráðherann og
bóndinn Jón Helgason hefur haft
þarna forustu um óvinsælar - en
óhjákvæmilegar - aðgerðir. Ýmis
önnur stjórnmálaöfl, einkum Al-
þýðubandalagið og einstaka þing-
menn Sjálfstæðisflokksins, hafa
séð tækifæri til þess að reyna að
auka á óánægju manna og skjóta
sér undan ábyrgð. Það er ekki stór-
mannleg afstaða.
Það er rétt að gera sér skýra grein
fyrir því að kvótakerfið í landbún-
aði og sjávarútvegi miðarað því að
hægt sé að stunda þessar atvinnu-
greinar um allt land áfram eins og
verið hefur, og einstök landsvæði
verði ekki útundan og byggð
haldist. Raskist jafnvægið í þessum
efnum er voðinn vís fyrir byggðirn-
ar í landinu, því að þessar atvinnu-
greinar í þéttbýli hafa stutt hvor
aðra í gcng um tíðina.
Jón Kristjánsson.
að þá hafa menn tíma til að laga
framleiðslu sína að ákvæðunt hinna
nýju laga. Verði menn hins vegar
að hella niður mjólkinni, verður
raunin sú, að næsta lítil mjólk kem-
ur á markað í júlí og ágúst, því
fjöldinn af bændum verður búinn
með sinn kvóta á slætti, sumir jafn-
vel þegar með sumarkomu.
Það er augljóst að þeir bændur,
sem þannig er ástatt fyrir verða
ekki meðal innleggjenda í sept.
n.k. Ég held, að menn ættu að
reyna að gera sér grein fyrir hvaða
hluti bændastéttarinnar hlyti þau
örlög, sem ég minntist hér á. Ég vil
fullyrða að þar er ekki um að ræða
gróin bú, né heldurþau sem kölluð
eru lítil. Ég held að þeir sent eru,
eða hafa verið að byggja upp á sfð-
ustu árum, séu illa í stakk búnir til
að mæta þessum vanda nú.
í kjölfar reglugerðarinnar. hafa
verið umtalsverð fundahöld víða
um iand. Og bændur mótmælt
harðlega, á þeim forsendum, sem
hér hafa komið fram.
Enda of scint að draga úr fram-
leiðslu á mjólk, sem þegar hefur
verið tekin til vinnslu. Það hefurþó
viljað brenna við, að bændur í
hverju héraði telji sig hafa orðið
verr úti en kollegar þeirra í öðrum
landshlutum. Á það hvort svo sé,
skal ekki lagður dómur hér. Því
okkur er annað brýnna en láta siga
okkur saman, eins og staðan er nú.
Menn verða að gera sér Ijóst, að
möguleikar á aðlögunartíma fást
ekki, ætli menn að nota púðrið til
að níða skóinn hver niður af
öðrum. Okkar nauðsyn er, að gera
stjórnvöldum ljóst, að komi ekki til
stuðningur nú, verður skapaður
stærri vandi en sá sem á að leysa.
Ég vil að það komi fram að nýju
lögin,eða reglugerðin, sem tekið
hefur gildi er ekki orsök vandans.
Ef svo væri, ntyndi vandinn auð-
leystur. Heldur er vandinn til
staðar, þrátt fyrir lög og reglugerð,
uppsafnaður vandi sem rekja má til
stjórnar á efnahagsmálum hér á
landi um áratuga skeið. Til dæmis
kostaði 1 dollari kr. 16,32 árið sem
viðreisn hóf göngu sína en í dag kr.
41,40. Þó hefur hann fallið gífur-
lega ef miðað er við gull, en okkar
króna verið halaskorin um tvö núll.
Þess vegna er vandinn í fram-
leiðslu og sölu.á búvörum. Þann
vanda verða stjórnvöid að hjálpa til
við að leysa.
A Þorruþræl
Páll Sigurjónsson
Galtalæk.
Páll Sigurjónsson, Galtalæk:
HIN STÓRA STUND
Nú hljóta einhverjir að taka
gleði sína.
Það er nefnilega staðreynd að í
kjölfar laganna um sölu, dreifingu
og framleiðslu á búvörum kemur
upp sú staða að draga verður sam-
an í hefðbundnum landbúnaði,
einkum þó kúabúskap. En sam-
kvæmt markaðri stefnu skal fram-
leiðslan fara minnkandi þar til því
marki er náð að hún verði sem næst
innanlandsneyslu. í lok janúar var
bændum send reglugerð og tilkynn-
ing um full-virðis-mark. Þ.e. hvað
þeir mættu framleiða mikla mjólk á
tímabilinu 1/9 1985 - 31/8 1986.
Naumast gat hjá því farið að þessi
ákvörðun, tekin að loknum 5 mán-
uðum af verðlagsárinu kæmi illa
við marga bændur. Ekki síst fyrir
það, að þó menn vissu að um heild-
arsamdrátt yrði að ræða, töldu
menn að svonefnd kvótakaup
framleiðnisjóðs, gæfu nokkuð
rýmri stöðu en ella hefði orðið.
Einnig það að haust- og vetrar-
mjólk hefur verið greidd mun
hærra verði en sumarframleiðslan.
Því hafa menn lagt aukið kapp á að
ná upp framleiðslu á þeim tíma sem
verðið var hærra. Það er líka stað-
reynd að kýr, sem bera að hausti
mjólka mun meira yfir árið, en þær
11 '™~
Því okkur er annaö
brýnna en láta siga
okkur saman, eins og
staðan er nú. Menn
veröa að gera sér ijóst
að möguleikar á að-
lögunartíma fást ekki,
ætli menn að nota tím-
ann til að níða skóinn
hverniðuraf öðrum.
sem bera að vori. Þá koma heygæði
sunnan og vestanlands, eftir liðið
sumar vel til skila í famleiðsluaukn-
ingu. Og eftir slæm ár undanfarið
er það fullvíst að framleiðslugetan
var mun meiri en menn gerðu sér
grein fyrir á haustdögum.
Bændur verða að leggja grunn-
inn að framleiðslu sinni löngu áður
en mjólkurbíllinn rennir í hlað, til
að sækja löggina, sem leggja á inn
þann ogþann daginn. Þess vegna er
ógjörningur að stýra svo fram-
Ieiðslunni að ekki komi til óvæntir
toppar, eða lægðir.
Ef menn skyldu fara eftir til-
kynningu Framleiðsluráðs, eins og
hún kemur mönnum fyrir sjónir, er
um tvennt að ræða. í fyrsta lagi að
fækka svo kúnum að menn nái að
halda framleiðslu sinni innan full-
virðismarks. í öðru lagi að hella
niðurumframframleiðslunni. Hvor
leiðin sem valin verður hlýtur að
valda stórfelldum vanda.
Ef menn taka þriðja kostinn, að
senda mjólkina eftir að fullvirðis-
marki er náð, verður að óbreyttu
að greiða a.m.k. 4 kr. með hverjum
innlögðum lítra. Ég held að fáir
bændur séu svo vel fjáðir, að hafa
ráð á þeim lúxus. 1 febrúar sl. var
t.d. búið að leggja inn í M.B.F.
rúm 46% af í leyfilegri framleiðslu
þessa verðlagsárs. Ef kúm verður
nú fækkað til samræmis við þetta,
getur ekki hjá því farið að veruleg
vöntun verði á mjólkurvörum þeg-
ar á næsta vetri. Hins vegar er það
svo, að fái bændur stuðning, til að
komast út úr þessum vanda,
verður, ef fullvirðismark næsta
verðlagsárs liggur fyrir í tíma,
nokkuð auðvelt að laga sig að(
breyttum aðstæðum. Vegna þess