Tíminn - 08.06.1986, Síða 9

Sunnudagur8. júní 1986
Tíminn 9
Fiskeldisáhugi
stóraukist
Hefur stofnunin skilad því hlut-
verki sínu að vera leiðandi í fisk-
eldismálum og frumkvöðull á því
sviði?
„Að ýmsu leyti hefur tekist vel til.
Stofnunin stóð að byggingu Laxeld-
isstöðvar ríkisins í Kollafirði upp úr
1960 og þar hefur verið unnið braut-
ryðjendastarf á sviði gönguseiðaeld-
is og hafbeitar. Hins vegar hefur
stofnunin aldrei fengið fjárhagslegan
stuðning til að ráða viðbótarstarfs-
krafta á sviði fiskeldis svo þeim
málum hefur lengst af verið sinnt af
einum sérfræðingi, sem hefur verið
öldungis ófullnægjandi.
Fjármagn til fiskeldisrannsókna
hefur ekki verið fyrir hendi fyrr en á
allra seinustu árum og aðstaða til
sjóeldis í kerjum á landi hefur ekki
verið fyrir hendi. Sá þáttur hefur því
óhjákvæmilega orðið út undan.
Nú hefur fiskeldisáhugi stóraukist
og það þarf að stórefla Veiðimála-
stofnun sem rannsókna- og leiðbein-
ingaaðila á þessu viði, sem fyrr segir.
Tilkoma deilda úti á landi kemur til
með að auðvelda leiðbeiningaþjón-
ustu víða um landið. Hins vegar má
benda á að uppbygging í fiskeldi hér
á landi er að mörgu leyti óeðlilega
hröð miðað við þann þekkingar-
grunn sem fyrir hendi er.“
- Er líklegt að eitthvað af þeim
stöðvum sem verið er að byggja
lendi í vandræðum?
„Ég vona að flestar þessara stöðva
nái að koma sér vel á strik, en það
er hætt við að einhverjir eigi eftir að
brenna sig á þessu. Möguleikar í
fiskeldi eru miklir, en það er spurn-
ingin hvort menn hafi næga þekk-
ingu til að byggja á. Undirbún-
ingsvinna og rannsóknir hafa ekki
verið nægilegar. Við erum fyrst núna
að fá fjármuni inn í rannsóknir þ.e.
Rannsóknarráð er að veita styrki
til rannsókna. Þetta hefði þurft að
gerast fyrir 10-15 árum síðan.“
Væri ekki eðlilegt, að við fslend-
ingar reyndum að beina athyglinni
meira að okkar stofnum, sjóbirtingi
og sjóbleikju, og reyna með því að
skapa okkur sérstöðu ?
„Nei. Laxinn hefur verið verð-
mætasti fiskurinn fram til þessa og
það er ýmislegt athyglisvert að gerast
á laxamörkuðunum. Stærsti laxinn
hefur verið í hæstu verði, 4-5 kílóa
lax hefur verið besta söluvaran.
Seinustu ár hefur hins vegar stefnt í
það að minni laxinn yrði jafn verð-
mætur. f>ví er spáð að mesti markað-
ur á næstu árum, verði fyrir lax á
bilinu 1,5 tiI-2 kíló. Miðað við þær
fórsendur eru möguleikar okkar í
laxeldi betri en hjá mörgum öðrum.
Þá meina ég þessar íslensku leiðir
sem notaðar hafa verið til þess að ala
laxinn eins og um kjúkling væri að
ræða. Ala hann við kjörhita alveg
frá því hann er seiði og þar til
sláturþyngd hefur verið náð.
Á seinasta ári framleiddum við í
Kollafjarðarstöðinni 600 gramma
eins árs gönguseiði með því að halda
kjörhita allan tímann. Venjuleg
gönguseiði eru á þessum tíma um 40
grömm að þyngd en þau eru geymd
í köldu vatni í meira en hálft ár. Með
þessu móti getum við framleitt 3ja
kílóa lax á ári skemmri tíma heldur
en Norðmenn. Okkar forskot liggur
í því að þeir hafa ekki þá orku sem
við getum notað í laxeldinu. Þeir
notast við náttúrulegar forsendur
hjá sér.
Hins vegar tel ég eðlilegt að huga
að bleikjueldi f ferskvatni þar sem
aðstæður henta betur til slíks, t.d.
þar sem orku vantar til að halda
kjörhita fyrir lax. Ekki er ósennilegt
að fiskeldi sem aukabúgrein verði að
stórum hluta á sviði bleikjueldis."
Útflutningur
Höfum við hugað nægilega að þeim
mörkuðum sem við hyggjumst veita
afurðunum á?
„Nei. Það er alveg á hreinu. Hins
vegar eru markaðir nú einu sinni
þannig að þeir vinnast ekki fyrr en
menn geta farið að selja eitthvað. Ég
vonast til þess að við í laxeldinu
getum notfært okkur þau
útflutningssambönd sem bæði SH og
SÍS og fleiri aðilar hafa. Útflutning-
urinn er byrjaður. ÍSNO hefur í
mörg ár flutt út undir norskum
vörumerkjum. Vogalax hefur selt
talsvert magn af hafbeitarlaxi til
Bandaríkjanna. Kollafjarðarstöðin
seldi hafbeitarlax til Bretlands og
Japans í fyrrasumar. Þannig eru
menn aðeins farnir að þreifa fyrir sér
með útflutning. Heildarframleiðslan
í landinu er ekki mikil, hún var í
fyrra í kringum 150 lestir."
Ef við lítum til Noregs, og skoðum
hversu ör þróun hefur orðið þar
síðastliðin fimmtán ár, má þá ekki
áætla sem svo að við höfum haldið
illa á spöðunum, þar sem við erum
enn að slíta bernskuskónum í
fiskeldinu?
„Sé hafbeitin undanskilin má.
segja að við höfum tekið tiltölulega
seint við okkur, að nýta okkar
möguleika. Hins vegar verður að
líta til þess að þær eldisaðferðir sem
við notum hér á landi eru miklum
mun kostnaðarsamari en hjá Norð-
mönnum, nema þá helst hafbeitin.
Við höfum séð að hún er arðbær,
sérstaklega við hlýrri hluta landsins,
við Suð-vesturland. Hinar aðferð-
irnar, að ala lax í kerjum á landi,
komu ekki til fyrr en um 1977, þegar
byrjað var á því suður í Húsatóftum
í Grindavík. Á þeini tíma hefði
þurft að veita í þetta peningum til
þess að undirbyggja betur það sem
koma skyldi.
Laxaeldi er tiltölulega auðvelt hjá
Norðmönnum. Þeir þurfa ekki ann-
að en fljótandi búr. Þessi búr geta
verið tiltölulega einföld og ódýr
vegna hagstæðra aðstæðna frá nátt-
úrunnar hendi.
Þær rannsóknir sem Norðmenn
hafa framkvæmt geta vissulega kom-
ið okkur til góða. Við getum notað
fóður frá þeim, en við verðum að
rannsaka okkar eigin laxastofna.
Það er fullt eins líklegt að okkar
eigin stofnar henti fyrir þann eldis-
feril sem virðist hvað álitlegastur,
þ.e. hraðeldi."
Af hverju höfum við farið
svo seint af stað?
„Þetta er fremur spurning fyrir þá
sem ráðið hafa opinberum fjármál-
um. Uppbyggingu fiskeldisfyrir-
tækja er ekki miðstýrt af neinum
stofnunum nema þá í gegnum lána-
og styrkjakerfi viðkomandi atvinnu-
greinar. Af einhverjum ástæðum
virðist ekki hafa verið vilji fyrir því
að efla þetta fyrr en á seinustu
tveimur árum. Nú verður maður að
vona, að ekki verði offjárfesting í
fyrirtækjum en vanrækt að efla rann-
sóknastarfsemi sem aflar grunnþekk-
ingar fyrir þessa atvinnugrein.
Undanfarið ár hefur orðið nokkuð
jákvæð þróun í rannsóknamálum,
en það er rannsóknarsjóður sem
stofnanir sækja um fjármagn í til
einstakra verkefna.“
Er rétt að kalla fiskeldi aukabú-
grein? Menn eru víða að ganga til
samstarfs við erlenda aðila um stór-
fellt fiskeldi.
„Ég tel eðlilegt að þetta tvennt
fari saman, bæði að fiskeldi sé stund-
að sem aukabúgrein og einnig í
stórum einingum. Þetta er þó háð
þeim eldisaðferðum sem notaðar
eru og hvernig þær henta. Silungs-
eldi í tjörnum með öðrum búskap
gæti kallast aukabúgrein, en-þegar
þetta er orðið viðameira veitir svo
sannarlega ekki af því að einn maður
sé við þetta í fullu starfi.
Það er eitt sem ekki má gleyma,
og er lykilatriði í fiskeldi hér á landi.
Það er jarðhitinn. Hann er okkar
sterki punktur sérstaklega í sam-
bandi við seiðaeldið. Við getum fyrir
*»*wsaSsj
155**"
mwrn^-
- .mx»*

sx'.T 'W'f !TT *>'*> WfrSSiVi^*j||
. w k »r T
rw m * # ■ >v nism* :
»r**~*-~ zmwMmi+sr>

mmiiri Mmiijijr

tilstilli jarðhitans framleitt á einu ári
mjög stóran fisk, sem fyrr segir, en
jafnframt takmarkar jarðhitinn
fjölda þeirra staða, sem hafa mögu-
leika til fiskeldis. Það sem Norð-
menn hafa gert, að minnka ein-
ingarnar og gera fiskeldi að byggða-
pólitísku máli held ég að gangi
engan veginn hér hjá okkur. f
Noregi má nánast stunda laxeldi í
hvaða firði sem er og takmarkandi
þættir eru atriði eins og samgöngur
og aðdrættir. Hér á landi er fiskeldi
bundið við staði með gott kalt vatn
og jarðhita. Það þarf því að gjörnýta
aðstöðuna á þessum stöðum."
Hvað finnst þér um mikla sölu á
seiðum út úrlandinu. Erhún afhinu
góða?
„Já, ég er þeirrar skoðunar, að við
gerum rétt með því að nýta þessa
útflutningsmöguleika meðan. þeir
eru fyrir hendi. Þetta hjálpar þeim
sem eru að fara af stað í fiskeldi, til
að greiða niður kostnað við upp-
bygginguna. Hins vegar er spurning-
in sú hversu lengi við getum flutt út
seiði og kannski eru margir að fara
af stað í dag, sem ekki eiga mögu-
leika á að flytja út. Maður hefur
heyrt, að t.d. Noregsmarkaður verði
ekki mikið lengur við lýði. En á móti
kemur að nýir aðilar eru að koma
inn og frar kaupa talsvert magn af
okkur í ár.
Seiðaútflutningurinn er mjog við-
kvæmur, Það má í raun og veru
ekkert koma upp í þeim stöðvum
sem flytja út seiði, sérstaklega að því
er varðar sjúkdóma, þá lokast allt.
Þess vegna þurfa menn að hugsa sig
vel um og hafa einhverja aðra mögu-
leika en útflutning. Þar kemur til
greina áframhaldandi eldi, sala
innanlands eða hafbeit."
Verðmæti
úr hafi
Ef þú lítur fram á við. Hvað
gætum við verið að tala um mikil
verðmæti eftir tíu ár?
„Ég vil nú ekki gerast spámaður
um þessi mál. Við erum ekki í þeirri
aðstöðu sem Norðmenn, en þar fer
öll seiðaframleiðsla til eldis í sjóbúr-
um. Þeir geta því framreiknað sig frá
seiðum. Við vitum ekki hversu mikið
af okkar framleiðslu fer í útflutning
né hversu mikið verður notað innan-
lands, hvorki í eldi né hafbeit. Hér
á landi eru möguleikar á að nýta
fiskinn það fjölbreyttir að ekki er
gott að sjá fyrir hver framleiðslan
verður.“
Gagnrýni hefur orðið vart, að
Veiðimálastofnun hvetji menn til
þess að sleppa ólíkum laxastofnun í
hinar ýmsu ár á landinu?
„Þegar horft er til baka verður að
líta til þess að þegar fiskrækt og
fiskeldi voru að fara af stað var ekki
um annað að velja en taka seiði frá
þeim stöðvum sem fyrir hendi voru
og flytja á hina ýmsu staði, ef menn
á annað borð ætluðu að stunda
fiskrækt. Sumar ár sem eru þekktar
laxveiðiár í dag voru ræktaðar upp
með þessu móti svo sem Laugardalsá
við Djúp, Selá í Vopnafirði og
Fnjóská sem og hafbeitarstöðvarnar
í Kollafirði og Lárósi þar sem aldrei
hafði verið lax. Nú hefur stöðvum
fjölgað og þær eru komnar í lands-
hlutana, t.d. Hólastöðin, sem er
raunverulega byggð og hönnuð eftir
þeirri forskrift að í hana eru teknir
stofnar úr öllum ám á Norðurlandi
vestra, og sömu stofnum skilað í
árnar aftur. Hólastöðin ereign veiði-
félaganna á svæðinu og það er henn-
ar hlutverk að sinna þeirra seiða-
þörfum. Stöð í eigu veiðibænda og
fleiri aðila er að Laxeyri í Borgar-
firði, sem hefur sama markmið og
Hólastöðin fyrir norðan.
Sú gagnrýni sem nefnd er í spurn-
ingunni á ekki við rök að styðjast.
Veiðimálastofnun hefur ekki laga-
legan grundvöll til að miðstýra seiða-
sleppingum í landinu. Hún er ein-
göngu ráðgefandi aðili á þessu sviði
og sérfræðingar stofnunarinnar
mæla yfirleitt með því að nota stofn
úr viðkomandi á til sleppinga. Hins
vegar er stundum erfitt að fá laxa-
seiði ættuð úr viðkomandi á og er þá
oft farin sú leið að fá stofn úr
nærliggjandi á. Afstaða Norðmanna
í nýlegri reglugerð er sú, að telja lax
sem veiddur er í sjó í nágrenni
árinnar sem stofn úr ánni. Þeirra
afstaða er því ekki eins stíf og af er
r r
IURVALI
Öflugar sagir úr sænsku
gæðastáli.
Tangir og naglbítar. V-þýsk
og örugg áhöld.
Boltaklippur, topplyklasett,
lausir lyklar, skiptilyklar,
skrufjárn, sporjárn o. fl.
Kaupfélögin um
land allt. Sambandiö
byggingavörur, Suðurlands-
braut 32. Bensínstöövar
Essoog víöar.
Umboð:
Verslunardeild
Sambandsins
ystir!
og steinborar.
em fagmaöurinn
Útsölustaöir: