Tíminn - 27.08.1988, Qupperneq 8

8 Tíminn
Laugardagur27. ágúst 1988
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Oddur Ólafsson
BirgirGuömundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Nýtt tímabil
í sögu samgangna
Þorvaldur Jóhannsson, bæjarstjóri á Seyðisfirði, ritar
fróðlega grein í Tímann í fyrradag um jarðgangagerð á
íslandi.
í greininni er stutt yfirlit yfir sögu jarðgangagerðar
hér á landi og athyglisverður samanburður við slíkar
framkvæmdir í nágrannalöndum, m.a. í Færeyjum.
Samkvæmt þessum upplýsingum bæjarstjórans eru
jarðgöng á íslenskum þjóðvegum samtals aðeins 1450
metrar, en í Færeyjum 23 kílómetrar og bætast við þá
tölu 1-2 kílómetrar á ári. Þessi samanburður sýnir að
íslendingar eru býsna skammt á veg komnir í jarðganga-
gerð, þótt landshættir og náttúrlegar aðstæður geri
jarðgöng á þjóðvegum engu síður eðlilegar framkvæmd-
ir á íslandi en Færeyjum. Undirlendi er að vísu lítið í
Færeyjum og þar er mikið um brattlendi, skriður og
björg og um háar fjallaleiðir að fara. Slíkt á ekki síður
við um Austfirði og Vestfirði og fleiri staði á íslandi,
auk þess sem snjóþyngsli eru miklu meiri hér á landi en
í Færeyjum.
Fyrstu jarðgöng á íslandi voru gerð árið 1948 í
gegnum Arnardalshamar milli ísafjarðar og Súðavíkur,
aðeins 30 metrar á lengd. Næstu jarðgöng voru gerð 19
árum síðar, Strákagöngin til Siglufjarðar, sem eru 780
metrar, og loks Oddsskarðsgöngin milli Eskifjarðar og
Norðfjarðar árið 1977, 640 metra löng. Öll voru þessi
jarðgöng talin gagnlegar framkvæmdir, þegar í þau var
ráðist og víst að Strákagöngin rufu samgöngueinangrun
Siglufjarðar á áhrifaríkan hátt.
Enginn vafi er á því að íslenskir tæknimenn og
jarðfræðingar búa yfir kunnáttu og færni til þess að
undirbúa og framkvæma jarðgangagerð í ríkara mæli en
verið hefur, enda hafa þeir unnið sams konar verk í
sambandi við virkjunarframkvæmdir við Búrfell og
Blöndu og lagt sitt af mörkum við slík verk í Færeyjum.
Pað er því síst að undra, þótt forystumenn í
fjarðabyggðum og fjallahéruðum landsins hafi látið
jarðgangagerð til sín taka og alþingismenn margra
kjördæma hafi beitt sér í þessum málum, ekki síst á
síðasta áratug og átt gott samstarf við Vegagerð ríkisins
í þessu efni. Þessi mál hafa verið til meðferðar hjá
samgönguyfirvöldum og Alþingi hefur markað stefnu í
jarðgangagerð, sem ekki er ástæða til að vanmeta.
Það er að vísu rétt sem fram kemur í máli bæjarstjór-
ans á Seyðisfirði að saga jarðgangagerðar á íslandi er
ekki stórbrotin eða viðburðarík, ef miðað er við
athafnir granna okkar í Færeyjum og haft er í huga að
þessi jarðgangasaga okkar spannar 40 ár, ef horft er til
fyrstu aðgerða í þeim efnum. Hins vegar hefur nú verið
hafist handa um stórvirki á þessu sviði sem eru
jarðgöngin gegnum Ólafsfjarðarmúla.
Varla þarf að draga í efa að Múlagöngin eru
sögulegur áfangi í jarðgangagerð. Með þeim er að
hefjast nýtt tímabil í samgöngusögunni, sem hér verður
ekki spáð um hversu langt verður, enda með öllu
ófyrirséð, því að verkefnin eru þegar mörg fram undan
og möguleikarnir margvíslegir. Stefnan er eigi að síður
mörkuð. Framkvæmd hennar verður að byggjast á
skynsamlegum áætlunum, sem samgönguyfirvöld og
fjárveitingavald hafa í hendi sér.
ótt margt sé á huldu um
það hver verða eftirmæli ársins
1988 séð frá sjónarhóli íslenskra
stjórnmála, - enda fjarri því að
árið sé liðið- þá hafa á hinn
bóginn verið að gerast ýmsir
sögulegir atburðir í alþjóða-
stjórnmálum. Ástandið í heim-
inum er nú friðvænlegra en verið
hefur um langt skeið.
Tímamótamenn
á 20. öld
Að vísu á þróun alþjóða-
stjórnmála á árinu rætur að
rekja til atburðarásar, sem hófst
fyrir 2-3 árum og leitt hefur til
batnandi sambúðar risaveld-
anna, Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna. Nú er það m.a. viður-
kennt að fundur Reagans og
Gorbatsjovs í Reykjavík haustið
1986 hafi verið afar mikilvægur
fyrir þá þróun mála, sem orðið
hefur á þessu ári. Fyrst eftir
fundinn var reynt að gera lítið úr
árangri Reykjavíkurfundarins,
en við nánari skoðun er ljóst að
fundurinn var sögulegur við-
burður og merkur áfangi í hinum
einstæðu samskiptum Reagans
og Gorbatsjovs, þar sem báðir
þessir forystumenn lögðu sig
alla fram til þess að viðræður
risaveldanna leiddu til raunveru-
legs árangurs.
Samkomulag það, sem orðið
er á milli Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna um fækkun
kjarnorkuvopna, er með réttu
kennt við nöfn forystumann-
anna. Þeir höfðu hvor um sig
þrek og einbeitni til þess að gera
eins konar byltingu í samskipta-
aðferðum stórveldanna svo að
árangurinn lætur ekki á sér
standa. Nú ferðast herforingjar
og aðrir sérfræðingar í kjarna-
vopnum í friði milli kjarnorku-
stöðva hvors risaveldis um sig og
fylgjast með vopnabirgðum og
útrýmingu kjarnavopna að svo
miklu leyti sem það verk er
hafið.
Reagan og
Gorbatsjov
Síst af öllu er ástæða til að
gera hlut Bandaríkjamanna lít-
inn í þessu sambandi eða mynd-
arlega forystu Reagans forseta
hvað þetta varðar. í augum
frjálslyndra manna um allan
heim hefur Bandaríkjaforseti
vaxið mjög af þessum afskiptum
sínum af alþjóðamálum. Hins
vegar verður mönnum e.t.v.
starsýnna á framlag Gorbat-
sjovs, forystumanns Sovétríkj-
anna, í þessu efni. Framganga
hans í afvopnunarmálum og öðr-
um alþjóðamálum vekur m.a.
athygli fyrir það, að hún stingur
í stúf við flest sem menn hafa átt
að venjast af sovéskum fyrir-
mönnum. Og þó fremur hitt að
framkoma Gorbatsjovs á al-
þjóðavettvangi er í samræmi við
athafnir hans og yfirlýsingar
varðandi innanríkismálefni í
Sovétríkjunum.
Fyrir forgöngu Gorbatsjovs
hafa pólitískar umræður í
Sovétríkjunum verið leystar úr
læðingi, a.m.k. hefur verið slak-
að verulega á ritskoðun. Margs
konar pólitísk ósannindi frá fyrri
tíð sovétsögunnar hafa verið
afhjúpuð. Slík afhjúpun póli-
tískra lyga hefur að vísu verið
gerð áður, einkum að því er
varðar ógnarstjórn Stalíns, en
nú er fyrri uppljóstrunum fylgt
eftir og nýjum bætt við.
Að segja sannleikann
Þar munar auðvitað mest um
það að Gorbatsjov og hans
menn hika ekki við að segja
sannleikann um þjóðfélags-
ástandið í Sovétríkjunum,
mannréttindaástandið og lífs-
kjaraástandið, eftir 70 ára ráð-
stjórnarferil. Þeir segja hverjum
sem hafa vill heima og heiman,
að persónufrelsi og önnur mann-
réttindi séu heft og að lífskjör
sovétfólks séu bág, t.d. hvað
varðar algengustu neysluvörur
og húsnæði. Stjórnkerfi Sovét-
ríkjanna er staðnað og lýðræðið
stirðbusaleg vélasamstæða, sem
ekki er aðeins stjórnað ofan frá,
heldur hefur það engin tengsl
við alþýðu landsins og er úr öllu
sambandi við þjóðlegar þarfir
og vonir einstakra þjóða og
lýðvelda innan Sovétsamfélags-
ins.
Það þarf þrek til þess af for-
ystumanni risaveldis, sem saman
stendur af 15 lýðveldum og hefur
innan sinna vébanda e.t.v. 150
þjóðir og þjóðabrot og e.t.v.
jafnmörg tungumál og mállýsk-
ur, að viðurkenna að þjóðfélags-
ástandið sé í ólestri og að því
verði að breyta. Líklegast er að
Gorbatsjov hafi öðlast trúnað á
alþjóðavettvangi vegna þess að
menn veita athygli hreinskilni
hans um innanlandsmál Sovét-
ríkjanna og trúa því að einlægni
hans nái einnig til umbóta í
alþjóðamálum. Reagan Banda-
ríkjaforseti hefur á sinn hátt
greitt götuna fyrir þennan nýja
skilning Vesturlandabúa á þró-
uninni í Sovétríkjunum með því
að eiga jafn opinská og afger-
andi samskipti við Gorbatsjov
sem raun ber vitni. Framganga
Reagans er þeim mun áhrifa-
meiri, að þegar hann settist í
forsetastól fyrir nærri 8 árum
hafði hann orð á sér fyrir annað
en elskusemi í garð Sovétríkj-
anna og þeirra sem þar ráða. í
viðhorfum sínum til „Rússa"
var hann talinn haukur og harð-
línumaður.
Sameinuðu þjóðirnar
Hér í upphafi var minnst á að
ýmsir heimssögulegir atburðir
hefðu verið að gerast á þessu
ári. Þótt óvarlegt sé að tengja þá
með öllu þeirri þíðu sem orðið
hefur í samskiptum risaveld-
anna, þá er trúlegt að batnandi
sambúð þeirra eigi þar veruleg-
an hlut að máli. En þótt svo sé,
er ástæða til að minnast þess að
mikilvægi Sameinuðu þjóðanna
hefur komið skýrt f ljós varðandi
ýmsa þá atburði, sem nú þykja
merkir á alþjóðavettvangi. Því
er ekki að leyna að á síðari árum
hafa ýmsir þóst sjá merki um
máttleysi Sameinuðu þjóðanna,
að Allsherjarþingið sé mál-
skrafssamkoma, Öryggisráðið
úrræðalaust og stofnanir sam-
takanna ekki annað en kostnað-
arsamt miðstjórnarbákn.
Þessi skoðun er útbreidd í
Bandaríkjunum og stendur í
sambandi við þá þróun innan
Sameinuðu þjóðanna, sem leitt
hefur til einangrunar Banda-
ríkjamanna í samtökunum og
vantrúar þeirra á gildi Samein-
uðu þjóðanna. Hvað sem þessu
líður þá er ljóst að Sameinuðu
þjóðirnar hafa á áhrifamikinn
hátt komið við sögu merkisat-
burða ársins 1988 og sýnt að þær
geta gegnt mikilvægu hlutverki í
friðarmálum, ef rétt er á haldið.
Er líklegt að afskipti Sameinuðu
þjóðanna af vopnahlésmálum í
ýmsum heimshlutum eigi eftir
að auka trú manna á störfum
þeirra. Ef það reynist rétt að
tiltrúin til Sameinuðu þjóðanna
fari vaxandi, þá ætti það að leiða
til þess að Bandaríkin endur-
skoði afstöðu sína um fjárfram-
lög til samtakanna. Bandaríkin
hafa sýnt tregðu í því að Ieggja
fram það fé sem af þeim hefur
verið vænst og flestir munu telja
að þau séu skuldbundin til að
láta af hendi.
Fjárhagsvandi
og friðargæsla
Þótt meðalganga Sameinuðu
þjóðanna hafi orðið árangursrík
í þeirri viðleitni að koma á
vopnahléi í Afganistan og í styrj-
öld íraka og Irana og víðar, þá
er enn eftir að koma á varanleg-