Tíminn - 20.09.1988, Side 5

Þriöjudagur 20. september.1988
Ti.mi.nn 5
Steingrímur Hermannsson í viöræöum sínum viö Alþýðubandaiag í samvinnu viö Alþýðuflokk:
Númer eitt að hindra
stöðvun atvinnulífs
Ýmislegt virðist benda til þess að
Steingrímur Hermannsson, formað-
ur Framsóknarflokksins, sé að ná
samkomulagsgrunni í viðræðum sín-
um og Jóns Baldvins Hannibalsson-
ar, formanns Alþýðuflokksins, við
forvígismenn Alþýðubandalagsins.
Hafa sameiginlegar tillögur krata og
Framsóknar verið lagðar fram til
grundvallar í viðræðum þessum sem
formlega hófust á hádegi í gær.
Alþýðubandalagið, með formann-
inn Ólaf Ragnar Grímsson og for-
mann þingflokksins, Steingrím J.
Sigfússon, hefur nú þegar lagt fram
gagntillögur í fimm liðum. Þar er
lagt til að samningsréttur launafólks
verði ekki skertur og launakjör
þannig varin og matarskatturinn
svonefndi verði tekinn til endur-
skoðunar. Undir þetta hefur Stein-
grímur Hermannsson tekið og sagt í
viðtali við Tímann að vel komi til
greina að endurskoða í sameiningu
hvernig lækka megi matarverð og
einnig komi það vel til greina að
ræða um endurreisn samningsréttar
launafólks. í viðræðunum hafa bæði
alþýðuflokksmenn og framsóknar-
menn lýst sig reiðubúna til að endur-
skoða söluskatt á matvæli í tengslum
við niðurgreiðslur. „Við vildum
mjög gjarnan geta lækkað matvæli,“
sagði Steingrímur Hermannsson,
„en það er spurning um hvar verður
þá aflað tekna.“
A-flokkar með Framsókn
Hugsanleg ríkisstjórn A-flokk-
anna og Framsóknar, með stuðningi
tveggja þingmanna að auki, virðist
Formaður Alþýðubandalags, Ólafur
Ragnar Grímsson.
vera sá kostur sem mögulegt er að
ná eins og sakir standa. Það yrði
ekki sterk stjórn, en hvað segir
formaður Framsóknar, sem hefur
stjórnarmyndunarumboðið frá for-
seta íslands, um slíkar bollalegging-
ar? „Vitanlega yrði hún ekki sterk,
en ég legg höfuðáherslu á að það
verði gripið til aðgerða til að koma í
veg fyrir stöðvun atvinnuveganna
núna og ég vil gera allt til þess,“
sagði Steingrímur, „Númer eitt er
að koma í veg fyrir stöðvun atvinnu-
lífsins og svo vil ég gjarnan fullnægja
þessu sem forseti hefur falið mér, að
skoða myndun langtímastjórnar.
Verði það ekki hægt er líklega best
að hafa kosningar fljótlega."
Kröfur Alþýðubandalags eru nán-
ar tiltekið að samningsréttur launaf-
Formaður Alþýðuflokks, Jón Baldv-
in Hannibalsson.
ólks verði frjáls og kjörin varin m.a.
með endurskoðun á söluskattsálagn-
ingu á matvæli, auk breiðari endur-
skoðunar á skattkerfinu og rætt
verði um víðtækar kerfisbreytingar í
atvinnuvegum og peningakerfi þjóð-
arinnar. Hafa þeir einnig sett fram
nýjan stefnugrundvöll í byggðamál-
um, umhverfismálum og jafnréttis-
málum.
Einnig leggur þingflokkur Al-
þýðubandalags til að rætt verði við
Kvennalista um aðild hans að vænt-
anlegri myndun sterkrar meirihluta-
stjórnar. Það virðist nú úr sögunni
eftir að kvennasamtökin lýstu því
yfir að slíkt samstarf komi ekki til
greina, heldur verði tafarlaust efnt
til alþingiskosninga.
Formaður Framsóknarflokks,
Steingrímur Hermannsson.
Borgarar og
móðurflokkurinn
Ekki varð af formlegum fundi
mcð fulltrúum Borgaraflokks í gær,
en þcir sátu fram eftir kvöldi á
sérstökum fundi með þingflokki
sjálfstæðismanna. Að sögn Inga
Björns Albertssonar, formanns
þingflokks Borgaraflokks, cr ckkert
stórt mál sem skilur að þessa tvo
flokka varðandi aðgerðir í cfnahags-
málum. Átti Ingi Björn hins vcgar
von á að Steingrímur kallaði þá
fljótlega til fundar vegna stjórnar-
myndunar. Helsti ásteytingarsteinn
Borgara gagnvart „tvíburunum",
eins og þeir kalla formcnn Alþýðu-
flokks og Framsóknar, er að sögn
Inga Björns, matarskatturinn svo-
kallaði. Sagðist hann vera tilbúinn
til viðræðna við Steingrím Hcr-
mannsson og að Borgarar væru opnir
fyrir öllu.
Borgarar í tvær áttir?
Samkvæmt heimildunt Tímanseru
ekki allir þingmenn Borgara tilbúnir
að treysta sjálfstæðismönnum í hugs-
anlegu samstarfi í ríkisstjórn, þar
sem einn þeirra benti á að hann
kannaðist ekki við að sjálfstæðis-
menn hafi hreyft einu orði þegar
söluskattur var m.a. lagður á mat-
væli í byrjun þessa árs. Afnám
matarskattsins hefur þó verið lielsta
stjórnarmyndunarloforð sjálfstæðis-
manna síðan á föstudag er það sást
í efnahagstillögum Þorsteins Páls-
sonar. Þáð er því ekki víst að það
verði aðrir cn yngri þingmenn Borg-
ara sem lcggja af alvöru upp úr
samstarfi eða hugsanlegum samruna
við sjálfstæðismenn.
Konur ekki í stjórn
Kvennalistakonur hafa ákveðið að
ckki verði gengið til viðræðna um
myndun meirihlutastjórnar að þessu
sinni. Þær vilja ekkert annað en
þjóðstjórn allra þingflokka, sem
komast eigi að því hvort við raun-
vcrulcgan efnahagsvanda cr að
glíma í íslcnsku fjármálalífi. Einn af
fulltrúum Kvcnnalistans, sem ræddi
við Tt'mann í gær, sagði að komið
hafði fram á fundum þeirra að þær
vildu fá nákvæmar upplýsingar um
hvcrnig staöa undirstöðuatvinnu-
veganna væri í raun. Að því loknu
vildu þær fá í hendur bókhald þeirra
fyrirtækja scm vildu láta bjarga sér,
en af því mætti ákveða hvaða fyrir-
tækjum væri viö bjargandi og hvaðtt
fyrirtæki mættu verðagjaldþrota. KB
Tillögur krata og Framsóknar
„Ágreiningur milli stjórnarflokk-
anna hefur valdið óþolandi óvissu og
úrræðaleysi og stefnt atvinnuvegun-
um í hættu
Alþýðuflokkur og Framsóknar-
flokkur hafa komið sér saman um
aðgerðir, sem eiga að taka mið af
þeirri verðstöðvun og frestun launa
og búvöruverðs, sem gilt hefur frá
því í byrjun september," segir í
samkomulagi Álþýðuflokks og
Framsóknarflokks, sem tókst með
forystumönnum flokkanna eftir að
Þorsteinn Pálsson sleit stjórnarsam-
starfinu.
Markmið væntanlegra aðgerða er
að minnka verðbólgu og lækka vexti
og bæta þannig afkomu útflutnings-
greinanna, einkum frystingarinnar,
og treysta atvinnuöryggið. Þá eiga
aðgerðirnar að treysta fjárhags-
grundvöll heimilanna með því að
draga úr fjármagnskostnaði þeirra.
Verðstöðvun til
10. apríl 1989
Flokkarnir eru sammála um að
grípa verður til aðgerða strax og
verði að gefa út bráðabirgðalög um
lögbundna þætti aðgerðanna og
beita verði ákvæðum gildandi laga
um vexti og verðlagsmál til hins
ítrasta til að markmiðum aðgerð-
anna verði náð.
Aðgerðirnar skulu felast í eftirfar-
andi;
Núgildandi verðstöðvun sem gild-
ir til 28. febrúar 1989 verði fram-
lengd til 10. apríl 1989. Heimilt
vet;ði eftir 28. febrúar að hækka verð
'vöru og þjónustu sem nemur hækk-
un á erlendu innkaupsverði eða
verðhækkunum á innlendum græn-
metis- og fiskmörkuðum.
Búvöruverðshækkunum verði
mætt með auknum niðurgreiðslum.
Gjaldskrár fyrirtækja á vegum
ríkis og sveitarfélaga, sérfræðinga
og fyrir útselda vinnu og þjónustu
skulu óbreyttar til 10. apríl 1989 en
heimilt er þó að taka tillit til hækk-
ana á erlendu innkaupsverði að-
fanga.
Óheimilt verður að hækka húsa-
leigu frá 1. septembersl. til 10. apríl
1989.
Launafrysting
Lagt er til í tillögunum að laun
skuli haldast óbreytt til 10 apríl 1989
til að forðast verðbólgu og aukinn
rekstrarvanda. Þá skal launaliður í
verðlagsgrundvelli búvöru haldast
óbreyttur til sama tíma, svo og
fiskverð, sem ákveðið var í júní.
Heimila skal Verðjöfnunarsjóði
fiskiðnaðarins að taka innlent eða
erlent lán með ríkisábyrgð allt að
500 milljónir kr. sem nota á til að
greiða verðbætur á freðfisk og
hörpudisk framleiddan frá 1. júní
1988 til 10. apríl 1989.
Að öðru jöfnu skal hafa strangt
aðhald að erlendum lántökum og
skal þessa gætt við gerð lánsfjáráætl-
unar.
Lækkað orkuverð og
sérstakur sjóður fyrir
útflutningsgreinarnar
Endurskoða þarf afurðalánakerfi
sjávarútvegs, iðnaðarog Iandbúnað-
ar svo útflutningur stöðvist ekki
vegna fjárskorts og verði hlutfall
afurðalána af söluandvirði aldrei
lægra en var meðan Seðlabankinn sá
um að útvega lánsféð.
Lækka skal raforkuverð til hrað-
frystiðnaðarins um fjórðung frá því
sem nú er.
Endurgreiða skal uppsafnaðan
söluskatt til fiskeldis og loðdýrarækt-
ar á svipaðan hátt og gert er til
annarra útflutningsgreina.
Stofna skal sérstakan viðreisnar-
sjóð fyrir útflutningsgreinarnar og
skal fjár til hans aflað á þann hátt að
framlag Ríkissjóðs til Atvinnuleysis-
tryggingasjóðs skal renna til hans
næstu 2 árin. Þetta framlag eru 300
milljónir, en að auki skal ríkissjóður
leggja til þessa viðreisnarsjóðs 200
milljónir og skal þeirra aflað með
sérstakri tekjuöflun.
Vaxtalækkun
með valdboði
Þá skal væntanleg ríkisstjórn fela
Seðlabankanum að ræða áfram við
lánastofnanir um að lækka vexti, en
leiði þær viðræður ekki til samkomu-
lags skal Seðlabankinn að tilhlutan
ríkisstjórnar ákveða vexti innláns-
stofnana.
Nafnvextir voru lækkaðir um 10-
12% um sfðustu mánaðamót og
skulu lækka áfram um 5-10% í næsta
mánuði á grundvelli verðstöðvunar-
innar og enn meir síðar þegar við
tekur stöðugt verðlag á næsta ári.
Þá skal ríkisstjórn beita sér fyrir
3% lækkun meðalraunvaxta á spari-
skírteinum og skuldabréfum ríkis-
sjóðs og skal Seðlabankinn hlutast
til um svipaðar breytingar á almenn-
um lánamarkaði.
Ný lánskjaravísitala
Breyta skal grundvelli lánskjara-
vísitölunnar þannig að vísitala launa
skal hafa helmings vægi móti fram-
færsluvísitölu og vísitölu byggingar-
kostnaðar. sem hafi fjórðungsvægi
hvor. Jafnframt skal hcimilt aö velja
gengisvísitölu sem lánskjaravísitölu.
Með þcssu á að draga úr misgengi
launa og lánskjara en jafnframt að
verja sparifé vcrðlagsbreytingum.
Þá mun ríkisstjórn afnema víxl-
hækkanir verðlags og lánskjara þeg-
ar jafnvægi í efnahagsmálum er náð.
Setja skal lög um starfsemi fjár-
magnsmarkaðarins utan bankakerf-
isins og bankar og önnur fjármála-
fyrirtæki skulu upplýsingaskyld
gagnvart skattyfirvöldum.
Fjölskyldur í alvarlegum greiðslu-
erfiðleikum eiga von á liðsinni og
einnig húsbyggjendur, en til þessara
hluta verður aflað 150 milljóna kr.
Jafnframt skal tekjutrygging elli- og
örorkulífeyrisþega hækka um 3%
frá 1. október.
Strangt aðhald
I ríkisf jármálum
Efnahagsaðgerðunum verður að
fylgja strangt aðhald í fjármálum
ríkis og sveitarfélaga því annars er
hætt við að fljótt sæki í sama farið
áður en við er litið, verðbólga færist
í aukana og vextir hækki.
Þá verður að afgreiða fjárlög
næsta árs með 1% tekjuafgangi til að
draga úr lánsfjárþörf ríkissjóðs og
samkeppni um lánsfé, afnema verð-
ur ríkisábyrgðir á lántökum banka
og fjárfestingalánasjóða erlcndis.
Þá segir í samkomulagi Alþýðu-
og Framsóknarflokks að ef ekkert
verði að gert verði halli Ríkissjóðs
3.500 milljónir kr. Við það bætist að
útgjaldaþörf vegna efnahagsaðgerða
þessara sé um 800 milljónir.
Hins vegar minnkar tekjuþörf
Ríkissjóðs um 1.000 milljónir
við þaö að frcsta því að taka upp
virðisaukaskattinn fyrr en 1. janúar
1990.
Þá skal draga úr ríkisútgjöldum
frá því sem orðiö hefði að óbreyttu
um 1.500 milljónir kr. og tekna aflað
að fjárhæð 2.500 milljónir.
Hér er að lokum lauslegt mat á
tillögum flokkanna um aðgerðir í
efnahagsmálum:
Vísitala framfærslukostnaðar:
Sept. 1988-jan. 1989 4%
Hraði í árslok 1988 12%
Hraði í okt.-des. 1988 13%
Kaupmáttur dagvinnulauna miðað
við 1986 -100:
1. ársfj. 1988 118
2. ársfj. 1988 119
3. árslj. 1988 116,5
4. ársfj. 1988 113
1. ársfj. 1989 110,5
Meðaltal 1988 116,5
Afkoma sjávarútvegs: Botnfiskveið-
ar og vinnsla Fyrir aðg.-6% Eftir
aðg. 0%
Fyriraðg. eftiraðg.
Veiðar -3% -3%
Frysting -8% 0,5%
Söltun 2% 5,5%
Rækjuvinnsla -3% 0,5%
Mjölvinnsla 6% 8,5%
Aðgerðir í sjávarútvegi:
25% lækkun raforkuverðs til vinnsl-
unnar
Raunvextir lækki unt 3%
Vaxtamunur afurðalána lækki um
0,7%
Verðjöfnunarsjóði verði gert kleift
að greiða verðbætur á freðfisk og
hörpudisk að fjárhæð 400-450 millj-
ónir kr. fyrir tímabilið 1. okt til 10.
apríl 1989.
Hraðað verði greiðslu verðbóta til
rækjuvinnslunnar. -sá