Tíminn - 20.09.1988, Page 9

Þriðjudagur 20. september 1988
Tíminn 9
LANDSBYGGÐIN I FRETTUM
flllllllllll
llllllllllllll
Magnús Ólafsson, Sveinsstöðum:
Hallað á landsbyggðina
Erindi á fjórðungsþingi Norðlendinga
Góðir þingfulltrúar og gestir.
Ég hef verið beðinn að hefja hér mál af hendi
heimamanna um landsbyggðina í fréttum og fjalla um
reynslu mína sem fréttaritari og blaðamaður. Það munu nú
vera nær tuttugu ár síðan ég byrjaði sem fréttaritari útvarps
hér í héraði og var það í nokkur ár, þá gerðist ég
blaðamaður í fullu starfi í fáein ár og af og til hef ég verið
fréttaritari blaða. Til skamms tíma var ég síðan blaðamaður
í hlutastarfi við héraðsfréttablaðið Feyki. Samhliða þessu
hef ég gert nokkra útvarpsþætti, sérstaklega var það fyrr á
árum og einnig hef ég gert sjónvarpsþátt. Gæti ég því
komið víða við og sagt frá mörgu.
Hallað á landsbyggðina
Fyrst af öllu vil ég segja að ég hef
lengi verið þeirrar skoðunar að
verulega sé hallað á landsbyggðina
í fréttum og í allri umfjöllun í
fjölmiðlum. Petta er bæði sök
þeirra sem fjölmiðlunum ráða og
þar vinna, en einnig sök okkar,
sem landsbyggðina byggjum. Á
þessu er mikilvægt að ráða bót.
Allir fjölmiðlar
í Reykjavík
Ástæða er til þess að vekja hér
rækilega athygli á því að megin-
hluti allra fjölmiðla á íslandi eru í
Reykjavík og þar búa flestir sem
við fjölmiðlunina vinna. Mest af
því efni sem fjölmiðlarnir flytja er
því sett fram með sjónarmið höfuð-
borgarbúans að leiðarljósi og
fréttamatið er þess sem þar býr.
Nú segja máske einhverjir að
veruleg aukning hafi orðið á efni af
landsbyggðinni í blöðum og út-
varpi að undanförnu. Það er að
vísu rétt, en ég held þó og fullyrði
að sé litið á þá gífurlegu aukningu,
sem orðið hefur á því magni frétta
og annars efnis sem fjölmiðlar
hella yfir okkur þá er hlutur lands-
byggðar enn mjög rýr og hefur
hlutfallslega ekkert batnað.
Fjölmiðlar hafa áhrif
Þessar staðreyndir eru mjög
hættulegar fyrir landsbyggðina því
fjölmiðlar hafa veruleg áhrif á
skoðanamyndun fólks og neikvæð
umfjöllun og lítil umfjöllun verður
til þess að rýra hlut landsbyggðar-
innar. Þannig hefur þetta verið og
þannig verður það meðan ekki
verður veruleg breyting til batnað-
ar á þessu sviði. Við þurfum ekki
annað en líta á landbúnaðarmálin
í þessu sambandi. Neikvæð og
skilningslítil umfjöllun sumra fjöl-
miðla um landbúnaðarmál hefur
skaðað hlut bænda verulega og
skert hag landsbyggðarinnar.
Beggja sök
Ég sagði áðan að þessi litla og oft
á tíðum neikvæða umfjöllun um
málefni landsbyggðarinnar væri
bæði sök þeirra sem ráða fjölmiðl-
unum og einnig okkar sem lands-
byggðina byggjum. Þetta skal ég
rökstyðja nánar.
Skynja ekki efnið
Ekki mun ég halda því fram að
þeir sem ráða fjölmiðlunum vilji
ekki fjalla um málefni landsbyggð-
arinnar. Ástæðan er miklu fremur
sú að þeir skynja ekki hve víða er
gott fjölmiðíaefni að fá út um
landið. Önnur ástæða er sú að þeir
sem vinna á þessum fjölmiðlum
lifa á suðvesturhominu eins og ég
sagði áðan pg skynja því ekki
vandamálin og lífið sem lifað er á
landsbyggðinni. Það er aðeins einn
og einn af þessum fjölmiðlamönn-
um, sem ná hinum sanna tón..
Umfjöllun flestra verður ekki trú-
verðug því þeir ná því ekki að setja
sig inn á sjónarmið landsbyggðar-
fólksins.
Uppfyllingarefni
Það má vel vera, já og gerir ekki
til þó að það fari eitthvað fyrir
brjóstið á framsögumönnunum að
sunnan það sem ég ætla að segja
næst:
Á fjölmiðlunum feikna blett
finn ég nú og nefni
að oft þeir nota okkar frétt
sem uppfyllingarefni.
Ég held því fullum fetum fram
að málefni landsbyggðarinnar hafi
oftar en ekki verið notuð sem
nokkurs konar uppfyllingarefni hjá
fjölmiðlum fyrir sunnan. Ég skal
rökstyðja þetta með skýrum
dæmum.
Ég var fréttaritari útvarps um
nokkurra ára skeið hér í héraði. f
öll þau ár var það undantekning að
í mig væri hringt að sunnan. En
þegar það kom fyrir var það ekki
til þess að auka áhuga fréttaritara
og láta hann vita af því að fréttir
væru vel þegnar. Nei það var
aðallega hringt þegar fréttatími
nálgaðist og fréttamenn á vakt
höfðu of fáar fréttir til þess að fylla
fyrirfram ákveðna lengd af frétta-
tíma. Aðallega var þetta á sunnu-
dagseftirmiðdögum og oft var haft
samband skömmu fyrir stórhátíðir
af þeim fréttamanni, sem átti að
vera á vakt. Það var sem sagt
hringt þegar uppfyllingarefni vant-
aði.
Skrautlegur
f rétta ritara I ist i
Síðar fór ég að vinna á dagblaði
og sat þá á skrifstofu þess í Reykja-
vík. Snemma fór ég þar að tala um
hvort ekki væri ástæða til að efla
skrif um landsbyggðina og þótti þá
sjálfsagt að ég sæi um þau mál.
Fékk ég í hendur langan lista yfir
fréttaritara og fór að hringja kerfis-
bundið í þá. Satt að segja var þetta
skrautlegur listi og komu margir af
fjöllum þegar ég hringdi í þá sem
fréttaritara viðkomandi blaðs. Það
hafði varla nokkurn tíma áður
verið hringt í þá og margir þeirra
voru löngu búnir að gleyma því að
þeir hefðu einhvern tíma lofað að
vera fréttaritarar.
Ég sagði að þetta hefði verið
skrautlegur listi og örugglega var
langt síðan hann var yfirfarinn og
endurnýjaður. Það sá ég best á því
að erfitt var að ná í ótrúlega marga
sem á honum voru, því tækni
landssímans er nú ekki orðin slík
að unnt sé að ná í þá sem til
annarra heima eru fluttir.
Lítið gert til þess
• að virkja fréttaritara
Þessi reynsla mín af útvarpi og
dagblaði segir mér þetta: Öðru
hvoru er gert átak í því að fá nýja
fréttaritara, en síðan er lítið sinnt
um að efla þá og hvetja í starfi.
Þeirra fréttir eru notaðar þegar
annað efni er ekki að fá, nema þá
í þeim undartekningartilfellum að
þeirra fréttir hljóti náð fyrir augum
ráðamannanna fyrir sunnan og fái
gott pláss og mikið vægi. Lítið er
gért til þess að virkja þessa frétta-
ritara og efla þá til dáða, enda í
augum margra fjölmiðlamanna fyr-
ir sunnan eru þær fréttir sem frá
þeim koma fyrst og fremst uppfyll-
ingarefni.
Ég staðhæfi hér og nú að þetta á
við um flesta eða alla fjölmiðlana
fyrir sunnan. Það geri ég vegna
þess að ég hef rætt þessi mál við
marga fréttaritara hjá hinum ýmsu
fjölmiðlum. í aðalatriðum ber
þeim saman um þetta.
Harðfylgi þurfti
til að koma
fréttamönnum norður
Enn eitt dæmi eldra vil ég nefna.
Ég átti hlut að því fyrir allmörgum
árum að margir aðilar í Húnaþingi
tóku sig saman og buðu fréttamönn-
um frá fjölmiðlunum í Reykjavík í
kynnisferð norður. Þeir áttu að
koma með flugvél til Blönduóss
um Húnavöku, fara í skoðunar-
ferðir um Blönduós og Skaga-
strönd og kynnast því hvað um er
að vera á Húnavöku. Ferðin var
fjölmiðlunum algeriega að kostn-
aðarlausu. Þegar fyrst var haft
samband við fjölmiðlana tóku allir
vel í að senda menn í þessa ferð og
leit í fyrstu út fyrir að allir yrðu
með. En til vonar og vara fékk ég
góðan kunningja minn, Vilhelm
Kristinsson þáverandi fréttamann
á Útvarpinu til þess að fylgja því
máli eftir þannig að engan vantaði
í þess ferð. Og það kom sér
vissulega betur, því ef hans hefði
ekki notið við hefðu ýmsir helst úr
lestinni þegar á átti að herða,
Héðan er ekkert að frétta
En þó ég hafi deilt hér á ráða-
menn fjölmiðlanna fyrir sunnan er
sökin ekki öll hjá þeim. Þar get ég
borið um og enn vitnað til eigin
reynslu og þá fyrst og fremst reynslu
minnar þann tíma, sem ég var
blaðamaður og sat í Reykjavík.
Oft hringdi ég þá í fjölda manns út
unt allt land og spurði frétta. Ég fór
langt út fyrir fréttaritaralistann
skrautlega. M.a. leitaði ég mikið
fanga hjá sveitarstjórnarmönnum
og forsvarsmönnum fyrirtækja og
samtaka. En óskaplega var það oft
sem maður fékk þetta svar: Héðan
er ekkert að frétta, hér gerist ekki
neitt. I besta falli sögðu menn
eitthvað um veðrið en lítið meir.
Til þess að fá bitastæðar fréttir
varð að ganga hart eftir og spyrja í
þaula. Oft fundust þá einhverjir
fréttapunktar. Það er því ekki
skrítið þó fjölmiðlamenn verði
þreyttir á að vera að hringja dag
eftir dag og fá sjaldan önnur svör
en þessi í upphafi, hér er ekkert að
frétta, hér gerist ekki neitt.
Vildi leggjast í flakk
Þegar ég hafði starfað í tvö ár á
dagblaði í Reykjavík var ég orðinn
langþreyttur á þessum svörum:
Héðan er ekkert að frétta, hér
gerist aldrei neitt. Ég var líka
orðinn þreyttur á að sitja við
skrifborð í Reykjavík og vera að
fjalla um málefni landsbyggðarinn-
ar að meginhluta til. Því sagði ég
við mína yfirmenn að ég vildi
leggjast í flakk um landið og skrifa
FJORÐUNGSÞING
NORÐLENDINGA
Á nýafstöðnu fjórðungsþingi Norðlendinga, sem haldið var
að Húnavöllum 3. september, var m.a. rætt um fréttaflutning
á og frá landsbyggðinni í fjölmiðlum. Tíminn hefur fengið tvö
framsöguerindi til birtingar, sem þar voru flutt, eftir þá
Magnús Ólafsson, Sveinsstöðum, og Jóhannes Sigurjónsson
ritstjóra Víkurblaðsins á Húsavík. Birtist erindi Magnúsar
hér, en erindi Jóhannesar einhvern næstu daga.
Einnig var á þinginu rætt um lífið á landsbyggðinni, og
meðal framsögumanna um það efni voru Sigfús Jónsson
bæjarstjóri á Akureyri, Marteinn Friðriksson, framkvæmda-
stjóri á Sauðárkróki, og Kristinn G. Jóhannsson, Akureyri.
Erindi þeirra verða einnig birt hér í blaðinu.
fannst óþarfi að vera að láta
starfsmann vera á annan dag norð-
ur í landi og betra að nýta hann þar
syðra. T.d. munaði ekki nema
hársbreidd að sjónvarpið heltist úr
lestinni og sendi engan mann
norður, en með harðfylgi Vilhelms
komst enginn upp með það að
hunsa þessa ferð.
Misslæmir
Þó ég hafi hér gagnrýnt fjölmiðl-
ana fyrir sunnan allmikið vil ég þó
taka fram að þeir eru vissulega
misslæmir. Sumir þeirra hafa meira
að segja bætt sig allnokkuð á síðari
árum og er útvarpið þar framarlega
í flokki. En betur má gera á þeim
bæ, enda staðreynd að fréttir af
landsbyggðinni fá oftast minna
vægi en Reykjavíkurfréttirnar. Svo
hef ég tekið eftir að Dagblaðið
hefur birt óvanalega mikið af frétt-
um af landsbyggðinni að undan-
förnu. Ég er ekki alveg búinn að
átta mig á hvort það er vegna
svokallaðrar gúrkutíðar í fréttum
sem oft er um þetta leyti árs, eða
hvort það sé einhver vakning hjá
ritstjóranum áður en haldið er
hingað á fund norðlenskra sveitar-
stjórnarmanna til þess að fjalla um
landsbyggðina í fréttum.
um það sem fyrir augu og eyru
bæri. í upphafi héldu menn að
þetta yrði allt of dýrt, ferða og
uppihaldskostnaðurinn svo mikill
og eins hitt að ég hefði ekki nóg um
að skrifa. Með nokkrum eftir-
grennslunum og hjálp góðra
manna hafði ég mitt fram en reynsl-
an varð þessi: Ég skilaði miklu
meira efni en ég hefði getað á
annan hátt. Ég skilað allt öðruvísi
efni, efni sem aðrir fjölmiðlar voru
ekki með. Hefði þessu starfi verið
haldið áfram hefði það skapað
þessu blaði viðvarandi sérstöðu.
Ég tók mikið af myndum og ég
varð þess greinilega var að þetta
vakti eftirtekt bæði landsbyggðar-
fólks og annarra líka. T.d. heyrði
ég það frá stúdentum í Kaup-
mannahöfn að þeim hefði þótt
margt af þessu efni forvitnilegt,
lásu þama oft um hluti sem þeir
höfðu aldrei heyrt um áður, fengu
nýja innsýn í hlutina. Kostnaður-
inn við þessi ferðalög mín varð
ótrúlega lítill, enda ferðaðist ég
mikið á puttanum og gisti hjá
kunningjum. Á þann hátt komst ég
líka að mörgum athyglisverðum
hlutum til þess að skrifa um. Gall-
inn við þann ferðamáta var hins
vegar sá að oft var maður staddur
á fjarlægu landshomi, þegar fréttir
voru að gerast einhvers staðar
annars staðar á landsbyggðinni. Ef
ég hefði á þessum tíma verið búinn
að eignast þá flugvél sem ég á í dag
hefði ég trúlega nýtt hana í þessar
fréttaferðir og fengið þá meira af
beinum fréttum til þess að birta.
Það efni sem ég náði í var meir í
formi frásagna af því sem verið
hafði að gerast um alllangan tíma
og einnig dregin fram viðhorf og
lífsskoðanir fólksins sem á lands-
byggöinni bjó.
Góðir þingfulltrúar
Ég hef hér reynt að draga fram
nokkur atriði og sagt nokkuð frá
reynslu minni sem fréttaritari og
blaðamaður. Ég hef reynt að benda
á mikilvægi þess að breyta viðhorf-
um þeirra sem fjölmiðlunum ráða
þannig að þeir fari að líta á efni frá
landsbyggðinni sem jafn gott efni
og hvað annað. En til þess það sé
það verður að kosta nokkru til.
Einstaka fjölmiðill hefur sýnt
nokkurn lit í þessum málum á
síðustu árum með því að hafa
starfsmenn úti á landi. Á þetta
sérstaklega við um ríkisútvarpið.
En betur má ef duga skal. Því
hefur t.d. enginn fetað í fótspor
sjónvarpsins og fengið í sína þjón-
ustu faraldsfréttamann eins og
Ómar Ragnarsson, sem á svip-
stundu kemst næstum því hvert á
land sem er. Stöð tvö virðist nú
vera búin að átta sig á þessu og
keypt Ómar. En hafið þið áttað
ykkur á bví að stór hluti af vinsæld-
um Ómars sem sjónvarpsmanns
byggist á því að hann kemur með
efni sem enginn annar fjölmiðill
býður upp á og þá fyrst og fremst
efni víða að af landsbyggðinni. En
mér er spurn, hver verður nú
hlutur landsbyggðarfrétta í ríkis-
sjónvarpi þegar Ómars nýtur ekki
lengur við á þeim bæ.
Hitt atriðið sem ég vil hér leggja
ríka áherslu á er það að við lands-
byggðarmenn verðum að fara að
taka okur tak og nýta fjölmiðlana.
Fara að benda þeim á fréttir og
auka og efla samvinnu við þá. Það
er öllum aðilum til hagsbóta.
En góðir sveitarstjómarmenn!
við ræðum hér í dag um lands-
byggðina í fréttum og verðum
sjálfsagt sammála um að úrbóta sé
þörf. Þó læðist að mér sá grunur að
ef einhver fjölmiðlamaður hringi í
einhvern ykkar á mánudaginn hafi
' lítið gerst:
Sumu verður sjaldan breytt
svar þitt verður þetta
ennþá gerist ekki neitt
aldrei neitt að frétta.
(Flutt á fjórðungsþingi á Húnavöll-
um 3.9.1988)