Tíminn - 10.12.1988, Qupperneq 9

vlnnorfu
í£»«4s
Þarf að kenna
fólki almennt
hvernig lík-
aminn vinnur
8 Tíminn
Laugardagur 10. desember 1988
Laugardagur 10. desember 1988
Óþægindi frá hreyfi- og stoðkerfi virðast hafa veruleg áhrif á vinnufærni íslendinga:
Konur finna
meira fyrir
óþægindunum
en karlmenn
Meginmarkmiðið að
fá vitneskju
Spurningalistinn var unninn af
starfshópi á vegum Norrænu emb-
ættismannanefndarinnar um
vinnuverndarmálefni (1,2) (við-
auki 1). Listinn var þýddur á
íslensku og jafnframt bætt við
spurningum um einkenni frá höfði,
fingrum og húð. Ekki er vitað til
þess að listinn hafi áður verið
notaður við athuganir, sem byggja
á úrtaki þjóðar.
Meginmarkmiðið var að fá vitn-
getum að því að langur vinnudagur
auki tíðni slíkra einkenna. Því er
rétt að hafa í huga að vinnudagur-
inn er langur hér á landi miðað við
annars staðar, þar á meðai í
Svíþjóð. Fleiri atriði geta haft
áhrif. Sem dæmi má nefna slæmar
vinnuaðstæður, streitu og kalda
veðráttu. Það eru verðug rann-
sóknarefni að prófa þessar og aðrar
tilgátur.
Þarf samstillt
forvarnarátak
Síðustu árin hafa umræður um
forvarnir aukist, bæði innan heil-
Vilhjálmur Rafnsson, læknir hjá Vinnueftirliti ríkis-
ins segir, að fólk leiti iðulega fyrst til heimilislæknisins
þegar einkenni frá hreyfi- og stoðkerfi koma í Ijós, s.s.
vöðvabólga og verkir.
Þegar Vilhjálmur var spurður
hvort ekki mætti koma í veg fyrir
slæma vöðvabólgu og önnur ein-
kenni sagði hann það vera, en
meinið lægi í því, að fólk tryði
frekar á lækna en forvarnir. Miklu
meiri áherslu þyrfti að leggja á
forvarnir, en hingað til hefði verið
gert.
Langur vinnudagur hér á landi,
ásamt streitu, hefur mikil áhrif á
líkamsstarfsemina. Þá eru vinnu-
aðstæður oft mjög slæmar, jafnvel
óviðunandi.
síðasta árið. Jafnframt sögðust
24,5% karlanna og 36,4% kvenn-
anna hafa haft óþægindi frá neðri
hluta baks einhvern tíma síðustu
sjö sólarhringana. Þessi óþægindi
höfðu hindrað 12,6% karlanna og
17,6% kvennanna í að stunda sín
daglegu störf.
1 samanburði við niðurstöður
sem fengust með sömu spurninga-
listum í Svíþjóð eru einkenni frá
hálsi, herðum og neðri hluta baks
algengari hér á landi en þar.
Óþægindi frá hreyfi- og stoðkerfi
virðast hafa veruleg áhrif á vinnu-
færni fslendinga. Margir segja þau
hafa komið í veg fyrir að þeir gætu
stundað sín daglegu störf einhvern
tíma síðasta árið.
Ættu að gefa
glögga mynd
Við rannsóknina var slembiúr-
tak íslensku þjóðarinnar notað, -
fólk á aldrinum 16-65 ára. Úrtakið
var valið þannig, að fundnir voru
allir einstaklingar í þjóðskránni
sem fæddir eru 7. og 12. júlí á
árabilinu 1921 til 1970. Heildar-
þátttaka var 73,5%, sem skiptist í
301 karl og 326 konur, eða alls 627
manns. Niðurstöðurnar sem hér
liggja fyrir eru fengnar úr slembiúr-
taki, sem fyrr segir og ættu því að
gefa glögga mynd af algengi ein-
kennanna meðal þjóðarinnar.
Konur versna í mjöðmum
og fingrum með aldrinum
Flestir karlar höfðu einkenni frá
neðri hluta baks, herðum eða öxl-
um og hálsi eða hnakka. Það sem
einna helst kom í veg fyrir að
karlarnir gætu stundað störf sín
daglega, voru einkenni frá neðri
hluta baksins.
Konurnar höfðu flestar einkenni
frá herðum eða öxlum, eða neðri
hluta baks, hálsi eða hnakka og frá
höfðinu. Helst voru það óþægindi
frá neðri hluta baks og höfði sem
komu í veg fyrir ástundun daglegra
starfa.
Ekki er tölfræðilega marktækur
munur á einkennum eftir aldri,
nema að einkenni frá mjöðmum og
fingrum aukast hjá konum með
aldrinum.
eskju um algengi (prevalence) ein-
kenna frá hreyfi- og stoðkerfi með-
al íslendinga. Upplýsingarnar
verður hægt að nota síðar til
samanburðar við niðurstöður, sem
fást þegar spurningalistinn verður
lagður fyrir ýmsa starfshópa.
Hverjar eru ástæðurnar?
Niðurstöður rannsóknarinnar
skýra ekki ástæður þess að ein-
kennin eru svo algeng meðal ís-
lendinga. Þær gefa einungis vfs-
bendingu um umfang vandans. Á
þessu stigi er aðeins hægt að velta
vöngum yfir orsökunum, sem sjálf-
sagt eru margþættar. Leiða má
Slá íslendingar heimsmet í vöðvagigt
og fjarvistum frá vinnu þess vegna?
Kom á óvart
hve ástandið
er slæmt hér
„Við viljum koma því á framfæri
við heilbrigðisyfirvöld, að fræðsla
og þekking eru undirstaða þess, að
bæta megi ástandið.“
Varðandi aðstæður á vinnustöð-
um, sagði hann: „Víða á vinnu-
stöðum er ástæða til að benda á
nauðsyn þess, að taka hlé fyrir
æfingar o.þ.h., en það kemur ekki
í staðinn fyrir vel hannaðan vinnu-
stað. Þá þarf að kenna fólki
almennt, hvernig líkaminn vinnur;
ekki bara starfsfólki, heldur stjórn-
endum fyrirtækjanna líka,“ sagði
Vilhjálmur Rafnsson, læknir.
elk
Vilhjálmur Rafnsson, læknir hjá
Vinnueftirliti ríkisins.
Tímamynd: Pjetur
HAppftÞRENNA
HAPPDRÆTTIS HÁSKÓLA fSLANDS
Rannsókn hefur farið fram á vegum Vinnueftirlits
ríkisins, þar sem einkenni frá hreyfi- og stoðkerfi
íslendinga voru tekin fyrir. Af niðurstöðum sést, að
óþægindi þessi eru mjög algeng meðal íslendinga, og
sérstaklega íslenskra kvenna.
Einkenni frá neðri hluta baks,
hálsi eða hnakka og herðum eða
öxlum, eru algengust. Niðurstöður
liggja fyrir um óþægindi frá ýmsum
svæðum líkamans, þ.e.a.s. höfði,
hálsi, herðum, olnbogum, úlnlið-
um, fingrum, efri og neðri hluta
baks, og mjöðmum og ökklum.
Spurt var um óþægindi síðast-
liðna 12 mánuði og síðustu 7 sólar-
hringana. Einnig var spurt hvort
RANGT
óþægindin síðustu tólf mánuði hafi
einhvern tíma komið í veg fyrir að
viðkomandi gæti unnið daglegstörf
Hefur veruleg áhrif
á vinnufærni
Sögðust 56,3% karla og 64,8%
kvenna hafa haft óþægindi frá
neðri hluta baks einhvern tíma

Ólöf Anna Steingrímsdóttir er sjúkraþjálfari og
starfar á sjúkrahúsinu á Húsavík. Jafnframt því er hún
með eigin stofu, og er mikið leitað til hennar af fólki
sem þjáist af vöðvagigt o.þ.h.
Tíminn 9
Aðalatriðið
er að losna
við stressið
Hilke Hubert, sjúkranuddari, rekur sjúkranuddstofu
og sagði að mikið væri að gera. Flestir sem koma tii
hennar eru mjög illa haldnir af vöðvabólgu.
Sjúkrasamlagið tekur ekki þátt í
kostnaðinum, þegar um er að ræða
einkastofur, og kostar hver tími
hjá Hilke 750 kr., komi sjúklingur-
inn með tilvísun frá lækni. Innifalið
í því verði, eru heitir bakstrar, og
partanudd; þ.e. herðar, handlegg-
ir, bak o.þ.h. fá nudd. Hægt er að
fá leirbað og nudd eftir hitameð-
ferðina, og kostar það 900 kr.
Hvað þarf fólk að koma oft í
meðferð?
„Það er mjög misjafnt, allt frá 10
og upp í 30 skipti, það fer eftir
ástandi hvers og eins.“
Þarf fólk oft að koma aftur
seinna ?
„Sumir koma einu sinni á ári í
meðferð, og þá í ca. 10-20 tíma, en
aðrir koma kannski á tveggja ára
frcsti. “
Hilke sagði að mikið væri að
gera á stofunni og yfirleitt væri
fullbókað. Bið eftir tíma gæti tekið
2 vikur.
Fær fólk fullan bata eftir eina
meðferð?
f' ' •
Hilke Hubert, sjúkranuddari.
Timamynd: Pjetur
„Ef um vöðvabólgu er að ræða,
getur fólk haldið meðferðinni við,
með því að stunda sund, æfingar
og slökun. En aðalatriðið er að
fólk reyni að losa sig við stressið,
hreyfa sig meira og vinna í réttum
stellingum." elk
Ólöf Anna Steingrímsdóttir,
sjúkraþjálfari.
heitt bað o.þ.h. Þá legg ég mikla
áherslu á það í mínu starfi, að gefa
ýmis ráð. Stundum þarf fólk líka
að breyta lífsháttum sínum.“
Hefur verið gerður samanburður
á íslendingum og öðrum þjóðum,
í þessu sambandi?
„Já, og rannsókn okkar er hluti
af því. í Svfþjóð, þar sem slík
rannsókn var gerð, var ákveðið
fyrirfram hvaða starfsstéttir yrðu
athugaðar. Hins vegar var fólk úr
öllum stéttum rannsakað hér.
Niðurstöður eru m.a. þær, að við
komum mun verr út en Svíar.
Ástandið er verulega slæmt, og
það kom okkur á óvart hve slæmt
það er. Einkenni frá hreyfi- og
stoðkerfi virðast vera algengari en
við áttum von á.“
Tilgangurinn með rannsókninni
var meðal annars sá, að sögn
Ólafar, að fá fólk til að hugleiða
þessi mál, og þá alla, bæði starfs-
fólk og vinnuveitendur.
„Það er orðið töluvert algengt
að vinnuveitendur fái sjúkraþjálf-
ara á staðinn. Staðurinn erskoðað-
ur og jafnvel gefin ráð um það sem
betur má fara. Þá er vinnustaða-
leikfimi sums staðar byrjuð.
Starfsþjálfun er lfka mjög mikil-
væg. Ef óvön manneskja er að
byrja í starfi þarf hún að fá góða
tilsögn og leiðbeiningar. Sé það
ekki fyrir hendi, veldur það spennu
og streitu. Það þarf að þjálfa fólk
vel, áður en það hefur störf. Starfs-
andinn hefur líka mikið að segja,
hvernig fólki líður í vinnunni og
þess háttar.“
Að sögn Ólafar er mikil eftir-
spurn eftir sjúkraþjálfurum, og
verksvið þeirra er alltaf að víkka.
Aðspurð um hvort nokkur hætta
væri á atvinnuleysi í greininni,
svaraði Ólöf því til, að ekkert útlit
væri fyrir það.
„En við viljum helst fyrirbyggja
sjúkdóminn, frekar en fá fólk í
meðferð."
Mikil þörf er á samstilltu for-
varnarátaki í þessum málum, og er
Vinnueftirlitið nú m.a. að gefa út
bækling og veggspjöld, sem ætlun-
in er að dreifa á vinnustaði víðs
vegar um landið. í bæklingnum er
að finna ýmsan fróðleik um bætta
líkamsbeitingu o.fl., ogeru bundn-
ar vonir við að fræðslan megi koma
að góðum notum, þar sem íslend-
ingar eru svona illa á sig komnir til
heilsunnar. elk
Ung kona í meðhöndlun.
Tímamynd: Pjetur
brigðisstétta og meðal almennings.
Árangur forvarnaraðgerða sést
ekki alltaf strax á breyttri líðan
fólks eða lægri sjúkdómstíðni. Þó
má ætla að heppilegra sé að koma
í veg fyrir mikil óþægindi, en að
hjálpa þeim sem þegar hafa þolað
sársauka og orðið fyrir vinnutapi.
Ef þekkingu á líffræði og lífeðlis-
fræði mannslíkamans ásamt verk-
fræði- og tækniþekkingu er beitt til
þess að ná góðri samhæfingu
manns og starfa, verður síðar hægt
að sjá jákvæðan árangur í auknum
afköstum og betri líðan fólks. Til
að draga úr miklurii einkennum frá
hreyfi- og stoðkerfi er þörf á sam-
stilltu forvarnarátaki.
Þau sem unnu að rannsókninni á
vegum Atvinnusjúkdómadeildar
Vinnueftirlitsins eru þau Ólöf
Anna Steingrímsdóttir, Vilhjálmur
Rafnsson, Þórunn Sveinsdóttir og
Magnús H. Ólafsson. elk
Ólöf segir, að þjónustan sé áset-
in og stundum langir biðlistar. Sé
fólk mjög illa haldið af verkjum og
öðrum óþægindum, komist það
fyrr í meðferð, - biðin sé þá um 1-2
dagar.
Fólk sem fer í meðferð til sjúkra-
þjálfara, þarf fyrst að útvega vott-
orð frá heimilislækni. Þá tekur
Tryggingastofnun ríkisins þátt í
kostnaðinum, og sum verkalýðsfé-
lög greiða hluta gjaldsins fyrir
félaga sína.
Ólöf var spurð hvort mikið væri
um það, að fólk þyrfti að koma
oftar en einu sinni í meðferð og
sagði hún það töluvert algengt, en
einnig leitaði fólk annað, það kæmi
ekki alltaf á sama stað aftur. Þá
sagði hún að sjúkraþjálfarar gæfu
fólki ýmis góð ráð, en það væri
misjafnlega mikið eftir þeim farið.
„Það er nauðsynlegt fyrir fólk að
vita hvað eykur líkur á vöðvagigt,
og ég get nefnt dæmi um hættu;
rangar vinnustellingar, slæm
vinnuaðstaða, lélegir líkamsburð-
ir, streita, kuldi, einhæfni og of
langur vinnutími. Fólk þarf að
þekkja muninn á spennu og
slökun, og eins hvaða þættir orsaka
spennu. Eitt af einkennum streitu
er vöðvaspenna. Þá hefur andlegt
ástand oft einnig áhrif,“ sagði Ólöf.
Hvað er hægt að gera til að
breyta þessu?
„Hægt er til dæmis að læra
slökun og líkamsrækt er mjög góð.
Teygjuæfingar eru mjög mikilvæg-
ar, þá er gott að ganga, fara í sund,
Forskot
á hátíðarhöldin
meðan þá bíður
eftir jálunum
Nýja jólaþrennan kemur þér strax í
hátíðarskap. Hún er skemmtileg í
SKÚJNN.kjörin með JÓLAKQRTINU
og aerir JÓLAPAKKANN ennþá
meira spennandi.