Tíminn - 09.06.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Föstudagur 9. júní 1989
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
. Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavik. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
' Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Samstaða á
Sambandsfundi
Samvinnuhreyfingin er ein elsta félagsmálahreyfing
hér á landi. Hún á að baki meira en 100 ára sögu frá
því að fyrstu kaupfélögin voru stofnuð. Landssamtök
kaupfélaganna eru að vísu yngri, en hafa eigi að síður
starfað hátt í 90 ár.
Á þessum tíma hefur allt íslenskt þjóðfélag um-
breyst, þjóðfélagsgerðin tekið stakkaskiptum, ekki
með byltingum, heldur þróun sem stjórnast hefur af
lýðræðislegri pólitík, framtaki einstaklinga og margs
konar félaga og samtaka. íslenskt þjóðfélag hefur fyrir
áhrif lýðræðislegra stjórnarhátta og félags- og einstakl-
ingsframtaks þróast í þá átt að verða stöndugt
velferðarríki, þar sem fjölhyggja á að fá að njóta sín
og málfrelsi og athafnafrelsi að ríkja.
Enginn vafi er á því að kaupfélögin og samvinnu-
hreyfingin í heild hafa tekið til hendinni í því mikla
ævintýri sem íslenska þjóðin hefur lifað síðustu
mannsaldra og með réttu má kalla gullaldartímabil
íslandssögunnar. Samvinnuhreyfingin á ómældan þátt
í framfarasögu þjóðarinnar, hún hefur að sjálfsögðu
átt allan rétt til þess framtaks og áhrifa sem athafna-
frelsi þjóðfélagsins býður og ætlast er til að einstakling-
ar og félög notfæri sér.
Samvinnuhreyfingin hefur verið fyrirferðarmikil og
framtakssöm í íslensku þjóðfélagi. Hún hefur átt sér
andstæðinga sem ekki hafa sparað mistúlkun á mark-
miðum og starfsháttum kaupfélaga og annarra sam-
vinnufyrirtækja. Því er ekki síst haldið fram, að
samvinnuhreyfingin stefni að einokun og hún hafi
vaxið og þrifist vegna pólitískra áhrifa innan ríkis-
stjórnar og bankakerfis. Allt er þetta rangt. Samvinn-
uhreyfingin hefur ekki notið neinna sérréttinda í
valdakerfinu, þar hefur verið tekið á málum hennar
eins og réttur hennar gaf tilefni til og ekkert umfram
það.
Samvinnuhreyfingin á nú við mikinn fjárhags- og
rekstrarvanda að stríða. Reynt er að láta í það skína,
að þessi vandi sé sérstakur fyrir samvinnuhreyfinguna.
Meginvandi sambandsfyrirtækja stafar af sömu ástæð-
um sem eru að sliga allan atvinnurekstur í landinu.
Samvinnufyrirtæki eru auðvitað háð sömu almennum
rekstrarskilyrðum og önnur atvinnufyrirtæki. Á því er
enginn munur. Mergð fyrirtækja í fjölskyldu- og
einkaeign, ekki síst þau sem starfa að útflutningsfram-
leiðslu og samkeppnisiðnaði, sýna geigvænlegt rekstr-
artap. Rekstrartap atvinnufyrirtækja hefur verið þjóð-
areinkenni á íslandi í tvö ár. Þótt taprekstur samvinnu-
hreyfingarinnar sé mikill, þá hefur ekki verið sýnt fram
á að hann sé hlutfallslega meiri en margra annarra
atvinnufyrirtækj a.
Aðalfundur Sambands íslenskra samvinnufélaga
ræddi vanda samvinnuhreyfingarinnar af hreinskilni,
en umfram allt eindrægni um það, að samvinnumenn
snúi bökum saman og vinni sig út úr vandanum. í
lokaályktun aðalfundar segir að samvinnumenn séu
ákveðnir í að efla samhug og samstöðu og á það bent,
að íslenskt þjóðfélag hafi þörf fyrir samvinnuhreyfing-
una nú sem áður, enda sé hún víðfeðm hreyfing sem
vinnur jafnt að hagsmunum framleiðenda og neytenda.
Samstaðan á aðalfundi Sambandsins kemur ekki á
óvart. Þegar að kreppir sýna samvinnumenn ein-
drægni.
GARRI
Að vera í náðinni
Eins og menn vita hefur Þjóð-
viljinn átt í fjárhagslegum erfið-
Ieikum undanfarið. Bætist þetta
ofan á pólitíska erfiðleika jafnt
flokks sem blaðs, því að fram hefur
komið að Reykjavíkurdeild flokks-
ins er að klofna. í fyrirsögn í
Þjóðviljanum í gær er beinlínis
talað um að þar sé nú að eiga sér
stað „skilnaður á (svo) borði og
sæng“.
Um þessi mál ræðir Árni Berg-
mann í smáviðtali við Morgunblað-
ið í gær. Skiljanlega er hann heldur
óhress yfir stöðu mála, enda er nú
svo komið að hann verður einn að
vera þriggja manna maki á blaðinu.
En Ámi bendir á annað. Hann
vekur athygli á því hvað auglýsing-
ar skipti orðið miklu máli varðandi
útgáfu dagblaða hér á landi. Með
öðram orðum að það séu í rauninni
auglýsingastofumar sem ráði núna
mestu um það hvort dagblöð á
borð við Þjóð viljann geti yfir höfuð
haldið áfram að koma út.
Auglýsingastofur ráða
Nú viU Garri taka það skýrt fram
að hann er harður póUtískur and-
stæðingur Þjóðviljans. Svona að
öðra jöfnu þá er hann mjög ósam-
mála pólitískum skrifum blaðsins
og þeirri stjóramálastefnu sem það
fylgir.
En þar með er ekki sagt að
Þjóðviljinn eigi að hætta að koma
út. Garri viU í það minnsta reyna
að hafa þá pólitísku víðsýni tU að
bera að telja það nauðsynlegt fyrir
alla stjómmálaumræðu í landinu
að hér komi áfram út blað á vinstri
kantinum á borð við ÞjóðvUjann.
Ef fjölmiðlaumræðan hér ætti
kannski öll að fara fram á hægri
kantinum þá fyndu menn fljótt að
hún yrði einhæf og töluvert erfið-
ara að mynda sér skoðanir á þjóð-
málum en þó er núna. Þess vegna
verður víst ekki hjá því komist að
telja Þjóðviljann og áframhaldandi
útkomu hans póUtíska nauðsyn.
Ámi Bergmann orðar hins vegar
áhrif auglýsenda þannig í þessu
viðtaU að auglýsingaheimurinn
ráði æ meiru um líf og dauða
fjöhniðla. Hann greiði svo stóran
hluta útgáfukostnaðar að sá, sem
ekki njóti hyUi auglýsenda, sé í
mikilU kUpu.
t þessu er talsvert til. Og það
sem meira er, í þessu efni ráða
ferðinni sjónarmið sem fuU ástæða
virðist tU að ræða hvort séu yfirleitt
rétt eða æskUeg í íslenska fjöi-
miðlaheiminum. Það eru nefnUega
auglýsingastofurnar sem nú orðið
ráða vist mestu um það í hvaða
blöðum fyrirtækin auglýsa. Og þar
ráða vist oftar en ekki ein saman
viðskiptasjónarmiðin ferðinni.
Auglýsingastofunum er með öðr-
um orðum falið vald yfir því að
töluverðum hluta hvaða blöð lifa
hér og deyja.
Viðskipti og pólitík
Það Uggur í hlutarins eðli að
auglýsingastofur eru fyrirtæki í við-
skiptum. Hlutverk þeirra er að
vinna að því að auka söluna hjá
umbjóðendum sínum.
En þar með er ekki sagt að slík
fyrirtæki séu endUega rétti aðUinn
til að ráða þvi hvaða blöð halda hér
áfram að koma út, með öðrum
orðum að marka stefnuna í pólit-
ískri umræðu ■ landinu. Ef fjöregg
Þjóðviljans og framtíðarlíf er þar
með komið í hendur auglýsinga-
stofanna þá er eiginlega komið að
spurningunni um það hvort þær
séu réttu aðUamir tU að taka slíkar
ákvarðanir.
Það fylgir því töluverð ábyrgð
að ráða yfír fjármunum. GUdir þá
einu hvar í þjóðfélaginu þeim fjár-
munum er stýrt, og jafnt hvort um
er að ræða auglýsingafjármagn
fyrirtækja eða eitthvað annað.
Og sé það rétt að Þjóðviljinn sé
núna að komast í klípu út af því að
hann njóti ekki eins og stendur
hyUi auglýsingastofanna þá hlýtur
slíkt að kalla á umræðu. Ekki bara
um það hvort auglýsingafólkið
meti stöðu ÞjóðvUjans rétt sem
auglýsingamiðUs. í smærri blöðum
er það nefnUega óumdeUanleg
staðreynd að auglýsing kemst mun
betur tU skUa heldur en ■ stóru
blaði þar sem aUt kafnar í flóðinu
og enginn nennir að lesa nema
kannski alira stærstu auglýsingarn-
ar.
Heldur líka um hitt hvort rétt sé
að fela auglýsingastofum þetta vald
■ pólitískri umræðu í landinu. Hér
virðist ótvírætt að stjómendur
fyrirtækja, þeir sem skrifa tékkana
fyrir auglýsingareikningunum,
þurfi að athuga sinn gang. Það er
alvarlegt mál ef það á að líðast að
augnabliksduttlungar einhverra
starfsmanna á auglýsingastofum
eigi í framtíðinni að fá að ráða hér
úrslitum um alla framrás stjóra-
málaumræðunnar. Garri.
VÍTT OG BREITT
Undraheimur fjölmiðlanna
í kennarastofum landsins eru
það almælt tíðindi að kennarastarf-
ið sé mikilvægara og ábyrgðar-
meira en önnur störf. Þetta kvisast
út þegar kennararnir reyna að
koma öðrum í skilning um að
mikilvægi þeirra og ábyrgð sé ekki
metin til þeirra launa sem vert er.
Til eru aðrar starfsstéttir sem
einnig miklast hlutverk sitt í sam-
félaginu og geta þakkað guði sínum
á laun fyrir að stunda ekki álíka
löðurmannleg störf og aðrir menn,
þótt ekki sé gert að opinberum
boðskap, eins og forystulið
kennara með löggilt starfsheiti
telja sér skylt að flytja.
I ört stækkandi liðssveitum fjöl-
miðlafólks gætir þess skilnings í æ
ríkara mæli, að það eigi ekki
aðeins að vera kjaftandi, syngjandi
eða skrifandi í fjölmiðlana, heldur
eigi það sjálft líka að vera það sem
talað og skrifað er um.
Dæmi um sjálfsupphafningu
naflaskoðara: Kínaveldi er í upp-
lausn og mikil tíðindi berast af
blóðugum átökum og að hætta sé á
að milljarður manna æði út í borg-
arastyrjöld. Kvensjónvarpsmaður
sýndi annan kvensjónvarpsfrétta-
mann sem fór inn í sjúkrahús í
Peking með æsilegum hætti í anda
Mike Hammer, og talaði við kven-
Iækni sem stundaði kvensjúklinga
sem særðust í átökum.
Fréttagildið var ekkert en remb-
an þeim mun meiri og fjölmiðla-
fríkin fengu útrás og var öllu
komið á framfæri sem þau skipti
máli.
Hnossin hreppt
Mikil tíðindi eru sífellt uppi um
innlend ungmenni sem lagt hafa
stórveldi upplýsingarinnar að fót-
um sér. Oft eru sérstakir dálkar í
blöðum helgaðir þessu höfuð-
áhugamáli. Þessi eða hinn er að
fara af þessari stöðinni yfir á hina
eða af einu blaðinu á annað eða
jafnvel að skipta litillega um
starfssvið hjá sama fyrirtæki.
Stundum getur að líta æsilegar
fréttir um t.d. að eitthvert blaðið
eða fréttastofan þurfi að ráða nýja
þingfréttaritara eða eitthvað í þeim
dúr. Svo eru taldir upp einhverjir
sem sækja um starfsvettvanginn og
gjaman láti fylgja með hver komi
til með að „hreppa hnossið."
Svo er aftur sagt frá því síðar
hver „hreppti hnossið," og kannski
jafnframt að nú sé einhver dag-
skrárgerðarstelpan líkleg til að
„hreppa hnossið“ þegar tiltekinn
plötusnúður fer í sumarfrí.
Allar svona stórfréttir um pilta '
og stúlkur sem ávallt eru að
„hreppa hnoss“ enda oftast á upp-
lýsingum um hve mikla reynslu og
þekkingu viðkomandi hafi á hinni
göfugu atvinnugrein, enda hafa
sumir hverjir að baki starfsferil hjá
mörgum útgáfum og rásum um það
bil sem þeir ná lögaldri.
Frægðarfólk
En það eru fleiri hnoss að hreppa
en heldur slaklega launaðar stöður
hjá fjölmiðlum, svo að sífrið fái að
hafa sinn gang að hætti kennara.
Fimmtudagsútgáfa Alþýðu-
flokksins er full upp með fréttir úr
þeirri veröld sem þar er kölluð
„fjölmiðlaheimurinn.“ (Stórt orð
Hákot). Þar er m.a. rakin starfs-
saga ungs manns á ljósvakamiðlum
og áberandi stöðum í fortíð og
famtíð. Að vísu er gengið fram hjá
því að hann hefur starfað að blaða-
mennsku við ágætan orðstír lengur
en að frægðarstörfum við plötu-
snúninga. Og viti menn, í þetta
sinn er hann sjálfur hnossið. Brátt
mun „drengurinn ganga í það heil-
aga“. „Sú heppna er ...“
í blaðamennsku af þessu tagi
kemur auðvitað ekki til álita að
frægðarfólk grammifónanna geti
allt eins verið það sem dettur í
lukkupottinn þegar það binst maka
sem á óðöl sín utan „fjölmiðla-
heimsins".
í sama málgagni eru margar
fréttir af einkaklúbbi nokkurra fé-
lagslyndra úr „fjölmiðla- og veit-
ingabransanum“.
Nánari skilgreining á söfnuðin-
um: „Á félagaskrá eru margir úr
fjölmiðlaheiminum, veitingabrans-
anum, auglýsingagerðarmenn,
hljómlistarmenn, flugfreyjur- og
þjónar.“
Það væri verðugt verkefni fyrir
félagsvísindadeild að komast að
því hvers vegna nákvæmlega þess-
ar starfstéttir eiga saman í einka-
klúbbi. Fjölmiðlapressan hefur
áreiðanlega enga hugmynd um það
frekar en flest annað.
í lok þessa pistils er ljúft og skylt
að taka fram, að ung kynslóð
fjölmiðlafólks er yfirleitt fyllilega
starfi sínu vaxin og ánægjulegt að
vinna með henni.
En það eru þeir sem bera starfs-
vettvang hennar á torg á næsta
ósmekklegan máta, sem eitthvað
er brogað við. OÓ

■ > v v v % v x v\ % .v £
wwWKiíWftié' .♦ .♦ .4 :t jf .♦*.!