Tíminn - 13.09.1989, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 13. september 1989
Tíminn 7
VETTVANGUR
llllllllliillllli!
Illlllllll
Margrét Bóasdóttir, Grenjaðarstað:
Stefnir norðlensk byggða
þróun í blindgötu?
Framsöguerindi um menningarmál á þingi Fjórðungssambands Norðlendinga
Hvað er menning?
í síðustu áramótaræðu sinni
sagði forseti íslands, frú Vigdís
Finnbogadóttir: „Menning er það
sem vel er gert.“
Pað getur verið menning hvernig
þú sýður ýsu, eða skrifar viðskipta-
reikning, en í daglegu tali tengjum
við menninguna þó fyrst og fremst
listgreinum.
Nýverið kom í ljós að samkvæmt
skilgreiningu söluskattslaga um
menningarsamkomur, þá voru
haldnir tónleikar í Húnaveri alla
verslunarmannahelgina. Þar
þurftu tónleikagestir hvorki að
hafa fyrir því að sitja kyrrir í sætum
né sýna flytjendum og sjálfum sér
þá virðingu að fara í betri fötin.
Þessa tónleika sóttu menningar-
neytendur framtíðarinnar á
Norðurlandi.
Þetta er líka stefna í menningar-
málum.
Það kemur samt dálítið an-
kannalega fyrir sjónir, að eftirláta
söluskattsinnheimtuaðilum mótun
menningarstefnu þjóðarinnar.
Ég tel að tíðarandinn, óbeint að
vísu, sé andsnúinn listgreinum og
menningarlegu áhugamannastarfi.
Hér er dyggð að vinna mikið og
lítið gert af því að minna okkur á
þegnskyldu okkar í menningar-
samfélaginu. Listir og menn-
ingarmál þarfnast tíma; þau taka
tíma, þar hefur aldrei fengist mikið
fyrir lítið; það sem vel er gert, er
aldrei án fyrirhafnar.
En þurfum við þessa menningu?
Þurfum við alla þessa fyrirhöfn? Er
það sérstakt að eyða frítíma sínum
í þágu hinna ýmsu áhugamála í
samfélaginu? - er það ekki
sjálfsagt? Lætur þú sjónvarpið
ráða, eða útvarpið? Verður það að
vera opið allan dagskrártímann?
Máttu kannski ekki einu sinni vera
að því að horfa á það, eða hlusta,
- eða erum við bara öll svona
dauðþreytt eftir vinnudaginn?
Við höfum næg vandamál í
menningarmálum, en hvers þurf-
um við með?
Við þurfum starfsemi - ekki
látlaust puð, en markvisst starf.
Við þurfum samstöðu - sýna
áhuga í verki eða jafnvel bara í
orðum; hrósa, gagnrýna, en ekki
níða niður.
Þetta er líka sú samhjálp sem við
þurfum.
En auk þess þurfum við að þora
að leita aðstoðar og vilja til að nýta
sér reynslu annarra.
Það er stutt frá minnimáttar-
kennd til hroka, sem er ljótt orð,
og reisir þann múr falskrar sjálfsá-
riægju sem líður ekki þekkingu og
krafta annarra, og er stærsta hindr-
un listsköpunar og mannlegra sam-
skipta.
Við þurfum fyrirhyggju - ekki
það sem ég kalla stundum „ís-
lenska lagið“, - bara drífa í þessu
Lætur þú sjónvarpið
ráða, eða útvarpið?
Verður það að vera
opið allan dagskrár-
tímann? Máttu kannski
ekki einu sinni vera að
því að horfa á það, eða
hlusta, - eða erum við
bara öll svona dauð-
þreytt eftir vinnudag-
inn?
og sjá svo til! Það þarf þá skipu-
lögðu kynningu starfs og menning-
aratburða, sem nú kallast markaðs-
setning.
Hvert eigum við svo að sækja
aðstoð, fyrirgreiðslu, fjárhagsleg-
an styrk?
Til karla og kvenna í ráðandi
stöðum byggðarlaganna, sem sjálf
hafa reynslu af menningarlífi og
menningarstarfi, og eru þess um-
komin að sýna skilning og velvilja
á starfi annarra af þeim sökum, .
þann skilning og þann vilja, sem
ekki lætur sitja við orðin tóm,
heldur hvetur til framkvæmda með
krónum og aurum. Við megum
ekki gleyma því að fjöldi þeirra
einstaklinga, sem þannig má höfða
til, er nú þegar verulegur innan
raða sveitarstjórnarmanna.
Við þurfum sjálf án afláts að
gera það sem við viljum að sé gert,
vera til skiptis veitendur og neyt-
endur.
Við þurfum að fá nágranna okk-
ar og samferðamenn með til starfs
að því sem vel er gert - til starfs í
þágu menningar.
Hvað vilt þú hafa þar sem þú
býrð, auk vinnu og skjólshúss yfir
þig og þína? - Skóla fyrir börnin
þín, jafnvel tónlistarskóla?
Býðurðu þeim upp á að læra á
hljóðfæri, hvetur þú þau til þess, -
máttu vera að því að hlusta á þau
æfa sig, ferðu á tónleika?
Það er verst að nær enginn
getur, nú til dags, spilað undir
almennan söng og skortur á organ-
istum er tilfinnanlegri nú en áður
var. - Hefur þú heyrt raddir mæla
eitthvað þessu líkt?
Kirkjukór - oft eina almenna
söngstarfið á staðnum - Skiptir
hann þig nokkru?
Við þurfum sjálf án af-
láts að gera það sem
við viljum að sé gert,
vera til skiptis veitend-
ur og neytendur.
Við þurfum að fá ná-
granna okkar og sam-
ferðamenn með til
starfs að því sem vel er
gert - til starfs í þágu
menningar.
Þú hefur kannski ekkert gaman
af söng, yfirleitt? - en ef svo er; þá
er þetta'svo bindandi.
En tímamótin, jól, jarðarför?
„Ósköp er kórinn fáliðaður og
hjáróma."
En nú drífur þú þig auðvitað í
kór, þegar þú kemur heim, því það
að syngja með öðrum er bæði
skemmtilegt og liollt, og svo er kór
það stéttlausasta fyrirbrigði sem til
er (og við íslendingar erum jú
þekktir fyrir litla stéttaskiptingu).
Viltu að leikfélagið starfi?
Einu sinni setti það upp svo
sprenghlægilegan söngleik, en síð-
ast var það eitthvert verk sem
fjallaði bara um viðbrögð fólks við
vitneskju um nálægan dauða.
Nei - ég fer sko í leikhús til að
skemmta mér.
Eh nú kemur einhver skemmti-
kraftur, landsfrægur úr fjölmiðlun-
um. Jú, ætli ég bara drífi mig ekki.
Það er mjög nauðsynlegt og gott
að taka vel á móti gestum, sem þar
að auki koma færandi hendi. Við
megum bara ekki gleyma að rækta
eigin garð.
Ur uppeldisstarfi áhugamanna-
starfsins koma bæði stóru nöfnin
framtíðarinnar og fjöldinn sem vill
heyra þau og sjá. Þar sem lítið er
gert heima fyrir er enn minni áhugi
fyrir því utanaðkomandi.
Hver ræður heima hjá þér?
Við þurfum að vinna saman,
faglærð og ófaglærð, því áhuga-
menn erum við öll.
Auðvitað blæs um okkur og á
móti, en í lognmollunni er kyrr-
staða og þar situr þú sem bíður
eftir því að einhver annar komi og
bjargi málunum.
Þá ert þú í blindgötu.
Farðu frekar heim og taktu til
hendinni.
Jón Sigurösson skólastjóri:
Þróun ævintýri líkust
Kaflar úr ræöu viö 72. skólasetningu Samvinnuskólans 2. september sl.
í öðru lagi liggur það fyrir okkur
að endurmeta alla stöðu Sam-
vinnuskólans, endurskoða reglu-
gerð hans og skipulagsmál öll.
Þetta er óhjákvæmileg afleiðing
þess að skólinn starfar nú á há-
skólastigi. Áhrif starfsmanna og
nemenda á stjórnun skólans verður
að auka og laga verður alla starf-
semi endanlega .að því sem hæfir
háskólastiginu, gera breytingar á
kennarastörfum, hefja vinnu við
rannsóknir á þeim sviðum sem
skólinn beitir sér að o.s.frv, í þessu
sambandi kemur til álita hvort
breyta eigi skólanum í sjálfseignar-
stofnun og taka þá nýjar ákvarðan-
ir um formleg tengsl hans við
Samband íslenskra samvinnufé-
laga, aðra núverandi eigendur fast-
eigna hér á Bifröst og við Mennta-
málaráðuneytið. Með nýrri skipu-
lagsskrá yrði þá t.d. að kveða á um
tengsl skólans við Sambandið sem
bakhjarl og verndara skólans sem
skipar stjórn hans o.s.frv. í þessu
efni koma fjárhagsmál skólans til
skoðunar. Með fjárveitingu á fjár-
lögum ríkisins stendur skólinn nú
þegar undir rekstri sínum, með
tveimur undantekningum þó: Ann-
ars vegar er halli á starfsfræðslunni
sem skólinn veitir starfsmönnum
samvinnufélaganna og hins vegar
hefur skólinn þurft stuðningsfram-
lög til viðhalds fasteigna hér á setri
og verklegra framkvæmda í tengsl-
um við þær. Ég tel það ekki með
að skólinn stendur ekki undir arð-
semiskröfu vegna stofnfjármagns
þar eð enginn annar skóli í landinu
er látinn bera slíkar byrðar og
ríkisvaldið viðurkennir þann
kostnaðarlið ekki í skólum. í fram-
haldi ákvarðana um skipulagsmál
og fjárhag Samvinnuskólans er
ljóst að reisa verður skólanum
viðeigandi kennsluhús ef hann á að
starfa hér til frambúðar. Bygging
kennsluhúss hefur verið á dagskrá
Samvinnuskólans undanfarna
rúma þrjá áratugi og er með ólík-
indum að stofnunin hefur haldið
velli til þessa án nauðsynlegrar
húsnæðisaðstöðu. En nú verður
ekki öllu lengur komist hjá úrræð-
um.
í þriðja lagi þarf að taka ákvarð-
anir um starfsfræðslu skólans fyrir
samvinnufélögin o.fl. á næstu
Seinni hluti
árum. Til skjalanna er nú kominn
Starfsmenntunarsjóður samvinnu-
starfsmanna og hefur hlotið dýr-
mæta viðurkenningu Félagsmála-
ráðuneytisins og stuðning þess til
starfa á næstu mánuðum. Mikil-
vægt er að þessi nýja stofnun nái
góðum þroska á næstunni en Sam-
vinnuskólinn á að geta gegnt miklu
hlutverki fyrir Starfsmenntunar-
sjóðinn í framtíðinni. Við verðum
enn fremur að hugleiða hvort Sam-
vinnuskólinn getur ekki lagt fram
sjálfstæðan skerf til þróunar ís-
lensks samvinnustarfs, og á ég þar
einkum við upplýsingamiðlun og
námskeið fyrir þá sem vilja efla
atvinnulíf t.d. á landsbyggðinni
þar sem fjármagnsskortur, félags-
legar aðstæður o.fl. valda því að
samvinnuformið hentar betur en
önnur rekstrarform. Hafa ber þá í
huga að til eru ýmsar tegundir
samvinnufélaga sem ekki hafa
skotið rótum hingað til hér á landi
en gætu átt gott erindi Jiér. Ástæða
er til að benda á mjög athyglisverða
reynslu frænda okkar Skota í þessu
efni.
f fjórða lagi þurfum við að móta
skólanum stefnu um eigin þróun
hans næstu árin. Nú þegar hafa
komið fram hugmyndir um að gefa
eigi þeim nemendum sem vilja
kost á framhaldsnámi við skólann,
þ.e.a.s. að alþjóðlegri prófgráðu,
t.d. bachelors-prófi. Miðað við er-
lenda reynslu í mörgum löndum
virðist þetta reyndar liggja í augum
uppi, og skoðun mín er sú að
Samvinnuskólinn eigi hiklaust að
stefna að því á nokkrum næstu
árum að opna slíka nýja framhalds-
deild er verði 1-2 námsár frá núver-
andi prófi í rekstrarfræðum og
Ijúki með bachelorsgráðu. En
þessa nýju framhaldsnámsbraut
okkar verðum við að undirbúa vel
og rækilega í góðum samráðum við
stjómvöld og ekki síst með tilliti til
reynslu sambærilegra skóla erlend-
is.
í fimmta lagi er þess að geta að
öllum er ljóst að óheppilegt er að
Ios komist á stjórnun skólans vegna
tíðra mannaskipta en ýmsar hættur
eru því ekki síður tengdar að sami
maður sitji of lengi á skólastjóra-
stóli. Þetta þarf ég sjálfur að hafa
í huga á næstu misserum.
Mikilsvert viðfangsefni
Umbreyting Samvinnuskólans í
sérskóla a háskólastigi er nú þegar
farin að skila árangri. Þessi þróun
er ævintýri líkust, en nú er það
okkar, samstarfsmanna og nem-
enda, að sanna gildi og mikilvægi
þessa nýja skóla í atvinnulífi og
þjóðlífi íslendinga. Þetta er verð-
ugt og mikilsvert viðfangsefni.
Fræðslustarfsemi er úrslita-
mikilvægur þáttur í nútímasamfé-
lagi. Samvinnuskólinn er til þess
stofnsettur og starfræktur að hann
þjóni alþýðunni í landinu. Við-
leitnin til samvinnu, til samhjálpar
, og líknar, í mannlegu lífi er grund-
völlur starfs okkar. Á þessum
grundvelli verða öll önnur fræði
okkar og verkþekking að hvíla ef
vel á að farnast. Þessi viðleitni,
sem á rætur í kristinni trú, er
hugsjón Samvinnuskólans og hana
eigum við jafnan að hafa í huga.