Tíminn - 21.10.1989, Blaðsíða 9

Laugardagur 21. október 1989
HELGIN
19
Billy Wilder ætlar nú að losa sig við
listaverkin sem fylla heimili hans í
hólf og gólf.
1953, og myndir eftir Braque og
Kirchner. Áberandi margar konu-
myndir eru þar á meðal. Wilder
heldur því fram að það sé auðveld-
ara að koma sér fram úr á morgn-
ana umkringdur kvenlegri ímynd.
Og þá er hann auðvitað spurður
hvort ekki verði erfiðara að eiga
dagana innan um nakta veggi.
Hvers vegna segir Wilder skilið við
svo mikinn hluta safns síns, já lífs
síns?
Ætlar sjálfur að upplifa
gamanið við listaverka-
uppboðið
Vitaskuld er þetta kveðja að
hluta til, og Wilder segir frá því
hvernig hann hefur upplifað að
margir vina hans, safnarar eins og
hann, hafi dáið og börnin, ekkjurn-
ar og jafnvel nýi eiginmaðurinn
hefðu haft allt gamanið af uppboð-
inu meðan safnarinn sjálfur var
víðs fjarri. Hann sjálfur ætli hins
vegar að upplifa gamanið við upp-
boðið í eigin persónu.
Og hvað beru veggina varðar
hefur hann engar áhyggjur. Hann
á tímarit og spjót og enn hanga
óteljandi myndir í eigu hans hjá
vinum. Hann hefur ekki í huga að
láta þær af hendi. Reyndar er
Wilder þekktur að því að draga
nýja mynd úr bílskottinu í hvert
sinn sem kunnugir hitta hann.
Safnið hans hefur orðið til við
stöðug kaup á nýjum listaverkum
og skiptum við aðra safnara, „skv.
lögmálinu þrjú góð gegn einu
betra“. Wilder heldur líka áfram
að safna verkum samtímamanna
þó að hann losi sig við sígildu
listaverkin.
Hefur alltaf lagt þriðjung
tekna sinna í
listaverkakaup
Þegar Wilder, sem hafði verið
handritaböfundur við kvikmynda-
fyrirtækið Ufa, fluttist frá Berlín
1933, enn ekki þrítugur að aldri,
skildi hann þar eftir fýrsta safnið
sitt. Hann hefur alltaf lagt þriðjung
tekna sinna í kaup á listaverkum,
hvort heldur launin hafa numið .
100 dollurum eða 10.000. Hann
fylgist með uppboðum um allan
heim og tekur þátt í tilboðum
símleiðis.
Vafalaust er verðmætasta mynd-
in sem Wilder segir nú skilið við,
„Höfuð konu“, sem Picasso málaði
á klassiska skeiðinu. Málverkið er
frá 1921 og er andlitsmynd af fyrstu
konu Picassos, Olgu Koklowa.
Hún er metin á fimm til sjö milljón-
ir dollara. Kannski er verðmætið
líka skilnaðarástæða. „Til lengdar
er erfitt að sitja undir sjö milljón-
um dollara," segir Wilder. Hann
borgar gríðarlegar summur á ári
hverju fyrir tryggingar.
Það er augljóst að gamli maður-
inn segir skilið við stóran hluta lífs
síns með listasafninu. Hann hefur
ekki eins og svo margir aðrir lagt
peninga sína í lystisnekkjur, hús á
Rívíerunni eða Rolls-Royce-bíla,
heldur í þennan listaverkafjársjóð.
Þegar kunnugt varð um að hann
ætlaði að selja myndirnar sínar var
hann spurður hvað hann hefði
hugsað sér að gera við allar milljón-
irnar sem hann fengi fyrir þær.
Hann svaraði að bragði: „Ég ætla
að pakka peningunum niður í
tösku, kaupa mér kafbát og láta
mig hverfa. Síðan ég sagði frá
þessu hef ég á hverjum degi fengið
tilboð um kaup á mörgum kafbát-
um!“
Billy Wilder ætlar að nota upp-
boðsdaginn til að halda vinum
sínum stórkostlega veislu. En hann
varar við því að ef uppboðið mis-
heppnast verði ekki boðið upp á
annað en Coca-Cola að drekka.
Billy Wilder setur listaverkin sín á uppboð:
Metin á 30 milljónir dollara
Einn síðustu jöfra Hollywood, Billy Wílder, sem nú er
83 ára, segir nú skilið við hið fræga listaverkasafn sitt. í
nóvembermánuði verða myndimar hans eftir Picasso,
Braque og fleiri góða seldar hæstbjóðanda. Verðmæti
myndanna 94 er metið 30 milljónir dollara.
„Lólíta“ í svefnherberginu
Stúlkumyndin hangir nú í svefn-
herbergi Billys Wilder. Nakta
stúlkubarnið sem stendur við rúm-
ið sitt er u.þ.b. 12 ára og myndin
því sem næst í líkamsstærð. Hún
geislar af brothættri erótík. Málar-
inn er hinn pólsk/franski Balthus
en listfræðingurinn Giulio C. Arg-
an segir myndir hans einkennast af
„stúlkum á gelgjuskeiðinu sem
bíða í smáborgaralegu umhverfi
sínu óþolinmóðar eftir ofbeldis-
fullri kynlífsreynslu“.
Eftir því sem Wilder segir frá
kom Vladimir Nabokov dag nokk-
urn til hans í heimsókn. Rússneski
rithöfundurinn renndi í fljótheitum
augunum yfir allar myndir Picass-
os, Schieles og Mirós en stóð síðan
sem bergnuminn fyrir framan
myndina af nakta stúlkubarninu,
greip í hönd Wilders, titraði og
hvíslaði „Balthus".
Þar sem myndin er bara árituð á
bakinu var Wilder hissa, þar til
honum kom „Lólíta“ í hug.
Mennirnir tveir skildu hvor annan
og Balthus án þess að þurfa að
eyða nokkrum orðum á það. Fyrsta
kvikmynd Wilders, „The Major
and the Minor" frá árinu 1942, þ.e.
12 árum á undan Lólítu, fjallar
einmitt um u.þ.b. 12 ára hnátu sem
majór nokkur verður ástfanginn
af. Sú mynd var gerð í gamansöm-
um stíl til að sleppa fram hjá
ritskoðun en er í rauninni skyld
Lólítu.
Marilyn Monroe aftur á móti,
sem í raun var sjálf eitt allsherjar-
listaverk sem Billy Wilder átti
stærstan þátt í að móta, var heilluð
af allt öðru listaverki í eigu
Wilders, hreyfimynd eftir Alex-
ander Calder. Þó að hin listaverkin
vektu litla athygli hennar þekkti
hún verk Calders án umhugsunar.
Billy Wilder bendir á að á meðan
Marilyn var gift Arthur Miller hafi
hún oft búið á austurströndinni og
þar hafi einmitt Alexander Calder
verið nágranni hennar.
Snemma beygðist
krókurínn
Listaverkasafn Billys Wilder, en
94 merkileg verk úr því verða seld
á uppboði hjá Christie í New York
13. nóvember og eru þau álitin 30
milljón dollara virði. Listaverkin
endurspegla æviferil og lífsviðhorf
þessa 83 ára gamla kvikmynda-
gerðarmanns.
tók að flýja undan Rússum, lestirn-
ar voru yfirfylltar og ekkert pláss
lengur að fá. Ömmunni tókst að
grafa upp leiguvagn. Billie litli
vildi endilega taka ruggustólinn
með í ferðina. Amman sagði að
ekkert rúm væri fyrir hann og bætti
við „Annað hvort verð ég að vera
hér eftir eða stóllinn". Þegar Billie
vildi heldur stólinn var hann löðr-
ungaður.
Ruggustóllinn var Thonet-stóll.
Wilder safnar gömlum Thonet-
stólum og Thonet-húsgögnum.
Þegar hann gerði kvikmyndina
„íbúðin“ í New York fínkembdi
hann allar forngripaverslanir í
milljónaborginni og festi kaup á
öllum Thonet-gripum sem hann
gat grafið upp og notaði þá sem
hluta af leikmyndinni. Núna gæti
hann næstum því fullbúið eitt
stykki Hilton-hótel með Thonet-
húsgögnum.
Afrísk list, fom-
kólumbísk list, úrkynjuð
þýsk list...
Það var líka í New York meðan
á töku „íbúöarinnar" stóð sem
Wilder hitti klæðskerann Knize frá
Prag sem hafði sankað að sér
Mynd fransk/pólska málarans Balt-
hus „Snyrtingin'* minnti bæði
Wilder og Vladimir Nabokov á
Lólítu. Hún verður á uppboðinu.
einhverju fegursta safni af afrískri
list. Eftir langt kvöld hjá Knize
tókst Wilder að hafa út úr gamla
manninum þrjú listaverk fyrir hið
„hlægilega verð“ 1000 dollara.
Morguninn eftir hefði það verið of
seint, Knize var látinn.
Hin mörgu listaverk Schieles
minna á æskuár Wilders í Vín, og
á árin sem hann átti á þriðja
áratugnum í Berlín m.a. verk Less-
ers Ury og George Grosz. Síðar
fór Wilder að safna „úrkynjuðum"
listaverkum, allri þeirri list, að því
er hann segir, sem orsakaði frjóan
óróa og öryggisleysi.
Auðvitað hefur hann safnað
fornkólumbískri list, ásamt þeirri
afríkönsku, svo og listaverkum
margra Ameríkana s.s. Sauls
Steinbergs, og myndum hins
breska vinar síns David Hockney.
Meðal fjársjóðanna sem Wilder
sleppir nú höndunum af er stytta
Giacomettis, „Standandi“ frá

Verðmætasta myndin í safni Billys
Wilder er vafalaust „Höfuð konu“
sem Picasso málaði af fyrstu konu
sinni Olgu Koklowu 1921. Wilder
segir það þunga byrði að sitja
stöðugt undir 7 milljónum dollara.
Billy Wilder sýndi snemma
hversu sterk ítök listin átti í
honum. T.d. bendir minnisstætt
atvik frá æskuárunum til þess sem
átti eftir að verða. 1914, á því heita
sumri, var strákurinn, sem þá var
8 ára, í heimsókn hjá ömmu sinni
í Galisíu í skólafríum og sat þá
löngum stundum í fallega sveigða
ruggustólnum hennar og lét sig
dreyma. Stríðið braust út, fólkið