Tíminn - 08.12.1989, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Föstudagur 8. desember 1989
FJÓRÐUNGSSJÚKRAHÚSIÐ
Á AKUREYRI
Laus er til umsóknar 50% staða á skrifstofu
framkvæmdastjóra frá 1. janúar n.k.
Starfið er fólgið í tölvuskráningu og almennum
skrifstofustörfum.
Vinnutími er kl. 12.00-16.00.
Umsóknir sendist til skrifstofustjóra F.S.A. fyrir 15.
desember n.k.
Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri,
sími 96-22100.
TÓKÓPWOGS Jólatónleikar
Fyrri jólatónleikar Tónlistarskóla Kópavogs verða
haldnir í salnum, Hamraborg 11, þriðju hæð,
laugardaginn 9. desember kl. 11.00.
Aðgangur ókeypis.
Skólastjóri.
vé ■’j-T-ii jm
i uv/i\ivoo i «n 1
Illlllllllllllllllllllllllll BÆKUR lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Dómsdaguroghelgir
menn á Hólum
í fornaldarsal Þjóðminjasafns ís-
lands getur að líta myndskreytt fjala-
brot, velkt af aldri og illri meðferð.
Þetta eru reyndar tveir hópar sem
greinast sakir myndefnis og legu
fjalanna. Á öðrum eru eingöngu
myndir manna og dýra ristar á
láréttar fjalir þrettán að tölu komnar
til safnsins frá Bjarnastaðahlíð í
Skagafirði árið 1924 notaðar seinast
sem árefti í skemmu. Eru þær
kenndar við bæinn og kallaðar
Bjarnastaðahlíðarfjalir. Hinn fjala-
hópurinn, sem á er markað lóðrétt
bæði skreyti og mannamyndir, er
kenndur við annan Skagfirskan bæ,
Flatatungu, þaðan komnar til safns-
ins árið 1952, en höfðu áður verið
árefti baðstofunnar þar þegar gamli
bærinn var rifinn árið 1951.
Myndirnar á Bjarnastaðahlíðar-
fjölum og Flatatungufjölum eru ein-
stæðar í íslenskri menningarsögu. Á
þeim eru elstu mannamyndir í krist-
inni list íslenskri, jafnframt sem þær
eru elstu myndir sinnar tegundar á
Norðurlöndum.
Flatatungufjalir tók Kristján Eld-
Hörður Ágústsson.
járn til ítarlegrar athugunar árið
1953 og árið 1959 leiddi Selma
Jónsdóttir rök að því að Bjarna-
staðahlíðarfjalir væru hluti af stórri
býsanskri dómsdagsmynd, sem hún
taldi að verið hefði á þverþili skála í
Flatatungu. Kristján taldi og að
Flatatungufjalir væru þaðan
komnar, að minnsta kosti hafa inn-
lendir og erlendir fræðimenn litið
svo á. I bók sinni tekur Hörður
Ágústsson til endurmats ýmsar
niðurstöður þessara fræðimanna og
annarra er síðan hafa á list fjalanna
minnst, til endurmats, enda hafa
komið fram nýjar heimildir um efnið
síðan Kristján og Selma unnu verk
sín. Hörður setur fram nýjar tilgátur
um uppruna, aldur og staðsetningu
fjalanna, byggðar á ítarlegum bygg-
ingarsögulegum og stílsögulegum
rannsóknum.
Meginniðurstöður eru þær að
myndverk beggja fjalahópanna séu í
öndverðu gerð að frumkvæði Jóns
biskups Ögmundssonar fyrir dóm-
kirkju þá hina miklu er hann hóf að
láta reisa á Hólum skömmu eftir
1106.
Hið íslenska bókmenntafélag gef-
ur bókina út. Hún er 173 blaðsíður
í stóru broti prýdd fjölda mynda.
Keflavík
Aðalfundur fulltrúarráðs framsókn-
arfélaganna í Keflavík verður
haldinn að Glóðinni þann
09.12 1989 kl. 16.00
kl.16.00 1 .Almenn aðalfundarstörf.
2. Kosningar: formaður til eins árs
4 aðalmenn i stjórn
4 varamenn í stjórn
2 endurskoðendur
kl.16.45 3. Bæjarmál: Framsögu hafa:
Magnús Haraldsson
Drífa Sigfúsdóttir
4. Sveitarstjórnarkosningar: lögð fram tillaga frá stjórn um
kosninganefnd.
5. önnur mál.
kl. 18.00 Aðalfundur hússtjórnar
skýrsla stjórnar og reikningar,
umræður og atkv.gr., kosning stj.
kl. 18.45 Létt máltíð - Sérmál fundarins:
Jóhann Einvarðsson alþingismaur ræðir um breytingar á
lögum um verkaskiptingu ríkis og sveitar.
Drífa
Sigfúsdóttir
Jólafundur
Félags framsóknar-
kvenna í Reykjavík verö-
ur aö Hótel Lind, Rauð-
arárstíg 18, mánudag-
inn 11. desember kl.
20.00. Hin árlega jóla-
dagskrá meö jólapökk-
um, súkkulaöi og tertum.
Gestur fundarins veröur
Haraldur Ólafsson, lekt-
or.
Hafiö meö ykkur gesti
og munið eftir jóla-
pökkunum.
Stjórnin.
Siglaugur Brynleifsson:
Hellas og Róm
The Oxford History of the Classical
World: Greece and the Hellenistic
World - The Roman World. Edited by
John Boardman, Jasper Griffin, Oew-
yn Murray, Oxford University Press
1988.
Rit þessi komu út í fyrstu í einu
bindi 1986 og eru nú endurútgefin í
tveimur bindum. Um þrír tugir
fræðimanna hafa unnið að ritunum.
Jasper Griffin skrifar í inngangi „að
fjalla megi um sögu Hellas og Rómar
á tvennan hátt. Það má líta á þessa
sögu sem heildarsögu, sem hefst
með grísku borgríkjunum á áttundu
öld f. Kr., og allt til útþenslu og
hruns Rómar. Rómverska heims-
veldið byggðist á herveldi Rómar,
rómverskum lögum og pólitísku
valdi, en menningin, bókmenntir og
listir voru grísk-rómverskar. Einnig
má segja söguna sem sögu tveggja
menningar- og ríkjasvæða. Saga
Hellena er saga borgríkja sem ná
fullum blóma á fimmtu öld f. Kr. og
saga um framhald hellenskrar
menningar í kjölfar sigurvinninga
Alexanders mikla um Litlu-Asíu og
nálæg lönd. Sérsaga Rómar hefst
meðal fátækra hjarðmanna sem efl-
ast og vinna allan Ítalíuskagann og
vinna síðan allan hinn þekkta heim.
Róm ræður síðan heiminum þar til
„barbararnir" sundra ríkinu og
stofna smáríki innan landamæra hins
forna smáríkis...“
Útgefendur rekja sögu Grikkja og
Rómverja eftir síðari forskriftinni
og hefja sögu Hellena með sögu
borgríkjanna (polis) en það var
grunnur hellenskra mannheima,
stjómarfarslegra og menningar-
legra. Miðsvæðið var borgin.
Verslun, farmennska og landbúnað-
ur voru grundvöllur gríska borgríkis-
ins. Höfundarnir rekja síðan pólit-
íska, efnahagslega og menningar-
lega sögu grísku ríkjanna og síðan
hellensku ríkjanna eftir daga Alex-
anders mikla, þar til Rómverjar
leggja undir sig þessi Iandsvæði og
mótast jafnframt af þeirri menningu
sem þar var fyrir.
Jasper Griffin ritar innganginn að
Rómverj asögunni: „Þetta rit er sag-
an um upphaf nokkurra þorpa um-
hverfis Forum og framhald þeirrar
sögu, um ríki sem réð öllum land-
svæðum umhverfis Miðjarðarhaf og
víðlendum svæðum að auki. Veldi
Rómar náði frá Norðymbralandi til
Alsír, frá Portúgal til Sýrlands, frá
Rín til Nílar. Á þessu svæði eru nú
um þrjátíu ríki og það var ekki fyrr
en um 1870 að Ítalía varð aftur eitt
ríki, ríki sem Rómverjar höfðu sam-
einað fyrir Krists burð. Minningarn-
ar um þetta heimsveldi lifðu og
mótuðu sögu Evrópu allar aldir
síðan.“
Sú klassíska mynd rómverska lýð-
veldisins, eins og hún birtist í mýtum
og skáldskap, hefur mótað hug-
myndir Evrópubúa um aldir. Menn
eins og Cincinnatus, sem var kallað-
ur til starfa og sendimenn senatsins
hittu á akri hans þar sem hann var
að plægja, og Cató sem gætti þess
vandlega að notfæra sér á engan hátt
aðstöðu sína sem skattlandsstjóri
persónulega. Þessir menn voru ósér-
hlífnir, heiðarlegir og algjörlega
lausir við smáskítlega fordild og
sýndarmennsku, hvað þá að laumast
til myrkraverka í skjóli valdsins.
Hvað sem um mýturnar má segja, þá
hefði Róm aldrei náð að styrkjast til
heimsveldis án þess anda sem mýt-
urnar tjá. Höfundarnir rekja síðan
atburðarásina, menningaráhrif Hell-
ena og fyrstu viðbrögð við þeim,
niðurkoðnun lýðveldisins og keis-
aradæmið. Þeir styðjast við afrakstur
fornleifafræðinnar, textarannsóknir
og myntfræði og fullnota aðrar nýj-
ustu rannsóknir varðandi efnið.
Báðar þessar bækur eru mjög vel
unnar og hverjum kafla fylgir bók-
fræði. Menningar- og listasögu eru
gerð góð skil og myndefnið er valið
með tilliti til textans en ekki sem
skreytiþáttur. Það kemur greinilega
í ljós að því fer fjarri að liðin saga
Rómverja og Grikkja sé liðin saga.
Þessa liðna tíð lifir enn nú og hér í
meðvitund aftakanna í Evrópu og
þeim álfum sem Evrópubúar byggja.
Athugasemd
vegna ummæla Gunnars Bjarnasonar í Ríkis-
sjónvarpinu 18. desember sl. í þættinum
Fólkið í landinu
í viðtalsþætti við Gunnar
Bjamason, fyrrverandi ráðunaut
og skólastjóra í sjónvarpinu 18.
nóvember sl. fannst mér Gunnar
vega ódrengilega að minningu'
forvera síns í skólastjóm við
Bændaskólann á Hólum.
Kristján Karlsson, forveri Gunn-
ars stjórnaði umræddum bænda-
skóla af myndarskap og dugnaði í
27 ár.
Gunnar nefndi að allar kýr í
Hólafjósi hefðu verið kálflausar
nema ein þegar hann tók við. Ég vil
efast um sannleik þessara ummæla
hans.
Ég var nemandi við Bændaskól-
ann á Hólum síðasta veturinn er
Kristján var skólastjóri og var það
mitt lán að lenda f skóla hjá jafn
mikilhæfum manni sem Kristján
var.
Eitt er víst að þær kýr, sem
Gunnar losaði sig við úr búi Krist-
jáns urðu bestu kýr á nokkmm
búum í Hólahreppi og em að líkind-
um til kostagripir út af þeim enn í
dag.
Minning Kristjáns heitins Karls-
sonar mun lifa í hugum samferða-
manna og nemenda, einnig meðal
komandi kynslóða meðan land-
búnaður er stundaður og bænda-
skólar starfa.
En ferill þess er að honum vóg
er líkastur og er börn blása sápu-
kúlur. Þær stækka oft litfagrar
augnablik, springa síðan og þá er
ekkert eftir.
Sverrir Magnússon
Efra-Ási,
Hjaltadal.