Tíminn - 12.12.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 12. desember 1989
Timinn
MÁISVARIFRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Völd og samráð
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra gerði
nýlega að umtalsefni þann misskilning á efnahags-
legum staðreyndum sem í því felst að auðvelt sé
að bæta almenn lífskjör þegar samdráttur á sér stað
í efnahagslífinu.
Ábending af þessu tagi er ekki uppi höfð til þess
að láta í ljós neina andstöðu við hagsmunabaráttu
launþegasamtaka, heldur er þetta áminning um að
hagsmunagæsla slíkra samtaka verður að byggjast
á efnahagslegu raunsæi. Halldór Ásgrímsson tók
svo til orða um þetta atriði að forsendur fyrir
bættum lífskjörum verða ekki til nema takast megi
að auka hagvöxt á ný og styrkja undirstöðuatvinnu-
vegina.
Orðrétt sagði Halldór Ásgrímsson:
„í þeirri stöðu sem þjóðarbúið er í dag tel ég
mesta óvissu tengjast þeim kjarasamningum sem
blasa við í upphafi árs. Mikil hætta er á því að
kröfur um launahækkanir kollvarpi þeim árangri
sem þegar hefur náðst. í þessu sambandi er ábyrgð
aðila vinnumarkaðarins mikil. Nauðsynlegt er að
gerðir verði raunhæfir samningar sem krefjast ekki
sífelldra afskipta ríkisvaldsins til að ná fram settum
launajöfnuði.“
„Ég er þeirrar skoðunar,“ sagði Halldór Ás-
grímsson, „að við getum komið verðbólgu niður í
5% á næsta ári. Það byggist hins vegar á því að hér
takist sátt um óbreytt ástand á vinnumarkaði, sem
gæti í senn forðað meira atvinnuleysi en nú er og
skapað grundvöll fyrir bættum lífskjörum í fram-
tíðinni.“
í ræðu Halldórs Ásgrímssonar kom eigi að síður
fram sú bjartsýni að efnahagur landsmanna væri að
færast í heilbrigðara horf eins og fram kæmi í því
að vöruskiptajöfnuður er nú hagstæður og betra
jafnvægi á peningamörkuðum. Ráðherrann benti
einnig á að rekstrarafkoma útflutningsframleiðsl-
unnar hefur batnað vegna opinberra efnahagsað-
gerða sem eru farnar að skila árangri, enda hljóti
efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar á næstunni að
taka mið af því að varðveita þau rekstrarskilyrði
sem skapast hafa.
Ræðu Halldórs Ásgrímssonar verður að skilja á
þann veg að hún sé áskorun á áhrifaöfl þjóðfélags-
ins, utan þings og innan, að taka upp samráð og
samvinnu um þróun efnahags- og kjaramála. Slík
samráð ráðandi þjóðfélagsafla eru stundum kölluð
því hátíðlega og uppskrúfaða nafni: Þjóðarsátt. Út
af fyrir sig er ekkert á móti því að glæða
einingarhug þjóðarinnar með upphöfnum orðum
um eilífa sátt og eindrægni, ef ekki bæn um að
hvergi örli á átökum, hvorki á yfirborði né undir
niðri.
Hitt er þó nær lagi í þjóðfélagi lýðræðis og
fjölhyggju að skírskota til raunsæis og ábyrgðartil-
finningar ráðandi þjóðfélagsafla, þar á meðal
hinna valdamiklu samtaka vinnumarkaðarins, um
að vinna að hagsmunum launþega og atvinnulífs í
eðlilegu samráði við ríkisvaldið um færar leiðir í
þeim efnum.
GARRI
Ögmundarnir í BSRB
Fyrrverandi formaður BSRB
hefur kvatt gamlan starfsvettvang
og látið skrifa bók af því tilefni.
Höfundur er sr. Baldur Kristjáns-
son. í þessari upprifjunarbók
minnist Kristján Thorlacius margra
þátta starfsins og manna sem hann
átti skipti við. Þegar Kristján hætti
formennsku í BSRB vildi hann að
við formennskunni tæki Guðrún
Árnadóttir, framkvæmdastjóri,
BSRB, en það náði ekki fram að
ganga vegna þess að Alþýðubanda-
lagið hefði fyrir löngu eyrnamerkt
sér næsta formann. Það var sjálfur
Ögmundur Jónasson, en um það
framboð segir Kristján: „Framboð
Ögmundar Jónassonar kom mér
ekki á óvart. Þegar á árinu 1985
var farið að tala um hann sem
kandídat í formannsembættið af
hálfu ýmissa sem ég tengi einkum
við Alþýðubandalagið.“ Ögmund-
ur kom fyrst fram á sjónarsviðið í
sambandi við svonefndan Sigtúns-
hóp, en sá hópur barðist fyrir því
að allir ættu jafnan rétt til húsnæð-
islána. Ögmundur átti þá fokhelt
íbúðarhús og hafði áhuga á lána-
málum.
Með lokuð skilningarvit
í BSRB-verkfallinu 1984 komu
blöð ekki út og Starfsmannafélag
sem Ögmundur veitti forstöðu lét
loka fyrir útsendingar útvarps. Það
hafði aldrei gerst fyrr og þóttu slík
tíðindi að Alþýðubandalagið sá að
loksins var kominn fram maður
sem kunni að standa í vinnudeilu.
Árangurinn varð breyting á út-
varpslögum. Kristján upplýsir að
til umræðu hafi verið að BSRB
kæmi sér upp tækjum og hæfi
útvarpssendingar. Þá hefði verkið
verið fullkomnað. Einhverjir
komu viti fyrir ögmundana í því
máli og af útsendingum varð ekki.
Hefði eflaust farið fyrir þeim út-
sendingum eins og blaðaútgáfunni,
sem BSRB stóð fyrir eftir að út-
breiðslunefnd hafði verið kosin á
þinginu 1985. Þá hófst útgáfa
BSRB-blaðsins, en ritstjóri var
ráðinn Helgi Már Arthúrsson, nú
starfandi á Stöð 2. Ritstjórinn taldi
að hægt væri að ná til fólks með því
Kristján Thorlacíus
að gefa út fréttaskýringarrit. „Ég
studdi hann í því“, segir Kristján.
Alltaf gegn ríkisstjórnum
í stuttu máli sagt þá misheppnað-
ist þetta. Útbreiðslunefndin leyst-
ist upp og blaðið komst ekki út til
almennings. Því var haldið fram að
hægt væri að láta blaðið standa
undir sér með auglýsingum. Það
mistókst líka. Svo virðist sem menn
hafi ekki verið hrifnir af efni
blaðsins. Fyrsta eintakið flutti við-
tal við annan ritstjóra Morgun-
blaðsins. Ritstjórnarstefnunni lýsir
Kristján þannig: „Ritstjórinn hafði
frjálsar hendur um efni blaðsins.
Hann misnotaði það frelsi. Hann
fékk ýmsa höfunda sem beinlínis
réðust að samtökunum.“ Ef til vill
hefði verið heppilegt að BSRB
hefði prófað útvarpssendingar ög-
mundanna með Helga Má í for-
svari.
Kristján segir að með verkfalli
BSRB 1984 hafi átt að fella ríkis-
stjórnina. Þar hefur þá gamla að-
ferðin verið á ferðinni einu sinni
enn. Á frásögn Kristjáns sést hverj-
ir voru þar að verki, enda telur
hann að það hafi komið í Ijós á
þinginu 1988. Ögmundur og félag-
ar, þeir sem unnu að því að fella
ríkisstjórn með verkfalli, náðu
nokkru fylgi út á þann áróður, að
þeir sem fóru með forystu, hafi
verið of linir.
Ögmundur Jónasson
Síðasti kommúnistinn
BSRB hlýðir nú nýrri forystu.
Hún er tillitslausari en sú forysta
sem var. Ögmundarnir eru við
stjómvölinn og bíta í skjaldarrend-
ur við minnsta tækifæri. Kannski eru
þeir enn á höttunum eftir að fella
ríkisstjórnir. Inn á við kostar pólit-
ísk glíma þeirra meðlimi BSRB
ómælt fé, eins og lýsingarnar á
verkfallinu 1984 bera með sér. Þeir
eru ekki lengur fokheldir þessir
menn. Þeir eru fullbúnir og teppa-
lagðir út í hom. Alþýðubandalagið
er að vísu í stjóm núna en ögmund-
arnir verða að halda takti.
Engu skiptir þótt við almenningi
blasi ófarnaður hinnar hörðu for-
sjár í Austur-Evrópu. Hér skal allt
vera óbreytt hjá bræðraflokki
þeirra sem hafa orðið að afsala sér
völdum vegna áratuga óbilgirni við
almenning. Sami söngurinn gengur
kvölds og morgna, enda verða
menn að sýna árangur. Þótt þessi
kröfusöngur sé að mestu þagnaður
annars staðar í Vestur-Evrópu,
verður hér á landi að viðhalda
þrýstingi á ríkisstjórnir. Enginn
hefur lært neitt og aHt er óbreytt.
Það er bara einhvers staðar annars
staðar sem fólk er þau fífl að
afþakka forsjá kommúnista. Það
er því eins víst að við getum státað
af því síðar meir, að síðasti komm-
únistinn hafi verið íslendingur.
Garri
VÍTT OG BREITT
Berst mengun með lægðunum?
í nýútkomnu hefti af tímaritinu
Útverði, sem gefið er út af sam-
nefndum samtökum um jafnrétti
milli landshluta, er grein eftir Jó-
hann ísak Pétursson, um erlenda
loftmengun á íslandi.
Almenningsálitið
Þar segir höfundur að víða á
íslandi ræði menn af bjartsýni um
að íslenskar landbúnaðarvörur eigi
framtíðina fyrir sér, m.a. vegna
þess að hér á landi sé loftið tært og
mengunarlaust, en í útlöndum séu
landbúnaðarvörur heilsuspillandi
vegna loftmengunar. Minnir höf-
undur á að „fjallalambið" dafni vel
á áburðarlausu landi og virðist ekki
þurfa aukaskammt af hormónum til
að vaxa.
Greinarhöfundur segir það
„sennilegt" að loftmengun á ís-
landi sé fremur lítil nema ef vera
skyldi sú mengun sem er á höfuð-
borgarsvæðinu vegna umferðar.
Hins vegar getur hann þess að
rannsóknir á loftmengun á íslandi
séu litlar og vill ekki taka fyrir það
að íslenskt almenningsálit geri
meira úr tærleika loftsins en skipu-
legar rannsóknir kynnu að leiða í
Ijós. Honum er því næst skapi að
segja að íslendingar fullyrði gjarn-
ar nokkuð ríflega um litla loft-
mengun og færi sér þá fullyrðingu
í nyt hvað varðar afurðasölu og
ferðaþjónustu. Höfundur telur að
brýnt sé að finna þessum fullyrð-
ingum stað með rannsóknum, því
að fullyrðingar einar nái skammt ef
leitað er eftir skýrum rökum fyrir
þeim.
Mengunarleiðir
Greinarhöfundurinn, Jóhann
ísak Pétursson, hefur kynnst þess-
um málum í störfum sínum við
tölvuvinnslu, sem tengjast meng-
unarrannsóknum norsku veður-
stofunnar. Hann greinir einnig frá
rannsóknum annarra vísinda-
manna, þ. á m. spænsks manns,
Leonors Terrasons, sem vinnur að
því að búa til reiknilíkan sem segir
til um dreifingu brennisteinsoxíðs
á norðurhveli jarðar. í fyrstu niður-
stöðum þessarar könnunar Spán-
verjans kemur í Ijós að mengun af
völdum þessa efnis, sem veldur
svokölluðu „súru regni“, berst
lengra út á Atlantshafið en áður
hefur verið talið.
Þá kemur í ljós að töluverð
mengun berst frá Ameríku til Vest-
ur-Evrópu og virðist eiga uppruna
sinn við Vötnin miklu á landamær-
um Bandaríkjanna og Kanada,
„eins og margar af lægðum okkar,“
segir höfundur. Mengunin „safnast
saman í eins konar streng sem
vestanvindarnir stýra yfir Atlants-
hafið. Þessi strengur liggur síðan á
milli íslands og Skotlands og teygir
sig alla: leið til vesturstrandar
Noregs." Má af orðum höfundar
skilja að einhver mengun hljótist
af þessu á íslandi, mest suðvestan-
lands en minnst norðaustanlands.
Hann telur þó ekki tímabært að
draga af þessu „stórar ályktanir".
íslenskar rannsóknir
Jóhann ísak Pétursson telur fulla
ástæðu til að íslendingar fylgist
með öllum slíkum rannsóknum og
að ráðist verði í sjálfstæðar íslensk-
ar rannsóknir á loftmengun og
segir að þær þurfi ekki að kosta
mikið fé eða fyrirhöfn. Þrátt fyrir
fátækleg rannsóknargögn segir
Jóhann að sýnt sé að brennisteins-
mengað loft nálgist engan veginn
það sem er í öðrum löndum. Með-
alstyrkleika brennisteins í lofti hér
vill hann áætla 0,1- 0,2 míkró-
grömm í rúmmetra á móts við 4,0
míkrógrömm sem er meðaltalið í
Evrópu. Dæmi finnast í Austur-
Evrópulöndum þar sem brenni-
steinsmengun er 25 míkrógrömm í
rúmmetra lofts.
Hér er þess ekki kostur að ræða
frekar þessar upplýsingar um loft-
mengun. Vonandi stenst það að
slík mengun sé minni á íslandi en
annars staðar, en ástæða virðist til
að taka undir með greinarhöfundi
Útvarðar, að ráðist verði í skipu-
legar rannsóknir hér á landi á
mengun loftsins og hvernig hún
kann að lýsa sér. I.G.