Tíminn - 05.02.1991, Side 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 5. febrúar 1991
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýslngsisími: 680001. Kvöldsíman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð (lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Fárviöri
í annað sinn með stuttu millibili á fyrstu vikum árs-
ins hefur fárviðri gengið yfir landið og valdið mikl-
um skaða á munum og mannvirkjum með tilheyr-
andi fjárhagstjóni. Veðurfræðingar hafa sagt að
veðurhæð hafi aldrei mælst meiri frá upphafi veð-
urathugana en í því veðri sem geisaði um helgina.
Ofviðri það sem landsmenn urðu fyrir í fyrstu viku
janúar olli einnig miklu tjóni og raskaði eðlilegu at-
hafnalífí og samgöngum víða um norðan- og vest-
anvert landið, og fárviðri það sem gekk um helgina
kom í sumum tilfellum beint ofan í þann skaða sem
fyrr hafði orðið.
Vert er að veita því athygli að hvorugt þessara ill-
viðra olli manndauða eða alvarlegum slysum á
mönnum og dýrum. Þótt hátt á annað hundrað skip
væru á sjó í veðrinu um helgina urðu ekki sjóslys.
Skipin stóðu af sér veðrin, þótt mannvirki á landi
yrðu fyrir hinum margvíslegustu sköðum. Vafalaust
eru ýmsar skýringar á því að ekki fór verr til sjávar-
ins en raun ber vitni, en þar hlýtur að mega sín mik-
ils hversu traust og burðamikil íslensku fiskiskipin
eru og það lán að smábátar hafa trúlega ekki verið á
sjó.
I nýafstöðnu fárviðri bar mest á því sem ævinlega
fylgir ofsastormum, að mannvirki þola ekki þá
áraun vindanna sem á þau er lögð. Ekki er vafamál
að ísland er þannig sett að þar er að vænta mikilla
sterkviðra og hætta á foktjóni vofir þá yfír. Þess
vegna er eðlilegt að spurt sé hvort íslensk mann-
virki séu nægilega sterkbyggð til þess að mæta
þessum fárviðrum Norðuratlantshafsins. Er tekið
fullt tillit til veðurfars þegar mannvirkjum er valinn
staður og frá þeim gengið, t.d. hvað varðar glugga-
og dyraumbúnað og frágang á þaki? Mannháski af
fárviðrum stafar ekki síst af þakplötum sem losna
og fjúka stjómlaust út í veður og vind.
Þótt telja verði að margt megi betur fara í mann-
virkjagerð og frágangi húsa, sem alltaf sannar sig í
fárviðmnum, er ástæða til að vekja athygli á hinu,
að almannavamir, björgunarstarf og neyðarþjón-
usta margs konar virðist vera í góðu lagi, þegar slíkt
hættuástand ber að höndum sem leiddi af fárviðrinu
um helgina. Ríkisútvarpið stóð vel í stykkinu sem
upplýsingamiðill og miðpunktur í viðvömnar- og
björgunarkerfí almannavama og fijálsra björgunar-
sveita. Landsmenn fengu þar eina sönnunina enn
um nauðsyn sameinandi landsútvarps sem Ríkisút-
varpið er og á að vera. Útvarpið er öryggistæki sem
ekkert kemur í staðinn fyrir. íslendingar hafa öll
skilyrði til þess að mæta óveðmm af fyrirhyggju.
Þar skortir a.m.k. hvorki góða veðurþjónustu, virkt
upplýsingakerfi né viðhlítandi björgunarstarfsemi.
Hins vegar mætti almenn fræðsla um vetrarveðrátt-
una vera meiri til þess að byggja upp þá forsjá sem
hver og einn á að hafa fyrir sjálfum sér í ótryggum
veðmm og vetrarfærð.
GARRI |
Um það bil sem arkítektar fóru að
kyooast sólariöndum og jafnvel
Arababyggðum, og sáu hveroig
menn byggðu hós sfn í sólskini,
byrjuðu þeir að teikna flöt þök á
hús á íslandi. Fram að þeim tíma
höfðu hús verið maeld í fermetr-
um. EfUr að arkítektar með sól-
argiýjuna í augunum byrjuðu á
flötu þökunum var farið að mæla
hús eftir leka. Gömlu torfbælmir
gátu lekið, en auövelt var að bæta
úr því með því að þekja þá torfi að
nýju. Húsleki þótti hvimleiður, en
f nokkra áratugi, eftir að farið var
að byggja hús úr tímbri og steini,
voru Islendingar lausir víð hús-
lekann og væntu þess að hann
ætti aldrei eflir að angra fólk. En
hinn fríði flokkur aritítekta sá til
þess, eftir nokkrar sóiariandaferð*
ir, að húslekinn yfirgæfl ekki
landsmenn. Flötu þötón fluttu
húslekann aftur til landsmanna
og nú situr hann á Qölmörgum
heimilum eins og einn úr íjol-
skyidunni.
Svo má illu venjast
Margt höfum við gert okkur til
þriiá á þeirri öld sem nú er að líða.
Við reyndum m.a. að byggja yfir
ýmisiegt sem heyrir til menningar
og geymdar. Við byggðum þjóð-
leikhús og þjóðminjasafn og ætl-
uðum okkur að koma upp þjóðar-
bókhlöðu. Fámenn þjóð reyndi að
verða stór í andanum, þótt ýmis-
legt atvinnulegs eöiis gengi á aft-
urfótunum. Sljómmálamenn
hver á fætur öðrum gengu íratn
fyrir skjöldu á tyiiidögum og fóru
með þau ljóð, sem Íeikið höfðu á
skáldanna tungum. Ekki hafði
þurft að byggja yfir þau og þess
vegna kostaði þetta ekki neitL
Þeir reistu sfn flötu þök yfir höf-
uðið og bjuggu möglunarlaust við
húslekann. Þannig komu þeir sér
upp alit að átján bala húsum. En
þessi mæling er fengin með því að
telja balana sem þarf að setja und-
ir húslekann þar sem hann er
mestur. Arkítektar voru iðnir við
að teikna lekahripin, og brátt urðu
menn svo vanir þessu, að ekki tók
því lengur að hafa orð á húsleka.
Aumingjaskapur í
minningarskyni
Þjóðminjasafn íslands á sér
ianga sögu. Þjóðminjasafnshúsið
var byggt tíi minningar um lýð-
veidistökuna 1944, en var lengi í
byggingu cins og Þjóðarbókhlað-
an, sem ákveðiö var að byggja
vegna eiiefu alda afmæiis byggð-
arinnar 1974 og hét á fagmáli
sér. Þessar tvær byggingar var
ákveöiö að reisa af metnaöarfull-
um mönnum, sem áttn sér draum
um öflugt þjóðlff f stóru iandi. Nú
er draumurinn um þjóðminja-
safnið farinn að ieka með þeim
ærsium, að telja veröur að lekinn
á þjóöminjamar nemi um átján
bölum. Draumurinn um þjóðar-
bókhiöðuna er aftur á móti aðelns
rúmlega fokbeidur og ræður
mestu um fátækt þess húss, að
þeim fjármunum, sem ætlaðar
voru til þess, var stolið á Alþingi.
Báðar þcssar bvggingar eru orðn-
ar alþingismönnum tii skammar.
En ástand bygginganna tveggja er
aiveg í samræmi við andlegt
ástand á Alþingí. Úr þvf sem kom-
ið er væri skásta ráðstöfun þings-
ins að sjá tll þess að f þjóðhátta-
fræðum við Háskóla ísíands yrði
tekln upp iektorsstaða, þar sem
kennd yrði svonefnd balafræði.
Þjóðminjaverðir þurfa að læra að
fara með vatnsbala og hvar og
hvemig á að setja undir ieka.
Óskaland braskara
Fáránlegar breytingar á þjóðleik-
húsinu bæta ekki fyrbr þá van-
hirðu og þann hundingjahátt, sem
ræður viðhorfum tii opinberra
bygginga eins og þjóðminjasafns
og þjóðarbókhlöðu. Það skortir
eldd snöggar aðgerðir, þegar þarf
að afnema þýðingarskyidu á sjón-
varpsefni. Þar erekki verið að taia
um gamalt sverð grafið úr jörðu,
Nógir peníngar eru hins vegar tíl
þess að eyðiieggja svalbr, sem
Guðjón Samúeisson teiknaði f
þjóðieikhús. Og nógir peningar
spretta á tijánum þegar taka þarf
tíl hendinni við ríkisrekstur at-
vinnuvega iandsmanna, eftir að
kauphaliarbraskarar og kaupieigu-
stjórar ásamt vaxtafrömuðum
bankanna hafa lagt þá f rúsi. Ekk-
ert fær að vera í eðliiegum farveg-
um, eios og hjá öðrum þjóðum,
Flötu þölrin og húslekfnn fyrir-
finnast víðar en hjá aritítektum,
Rfiriskasstnn er mesta lekahrip
iandsfhs, enda þarf að borga úr
honum fyrir handvömm iiðinna
ára í vaxtamálum og gengisskrán-
ingu. Þótt þjóðmínjaveröir verði
að standa dag og nótt við vatns-
burð og balaflutning og fé eyma-
merkt þjóðarbókhlöðu nái aldrei á
leiðarenda, hcldur verðbréfa- og
vaxtabraskiö áfram á fuilu. Menn
vetða rikir á að handfiatla pappíra.
Hjá þetm rignir ekki niður um
þökin á meðan atvtnnuvegimir
verða aö hálfgerðum ríkisvegum.
En menn skulu minnast þess, að
eftir að svo er kómið að í iandinu
geta cngir iifaö nema verðbréfa-
braskarar og atvinnuvegunom
hefur blætt út í vaxtaokri, verða
mcnningarverómætin ekki tii að
Ha samviskunni. Þá verður
orðið óskaland braskar-
anna — ódýr verstöð í hafinu í
eigu útlendinga.
Garri
í illskuveðri fýrr í vetur brotnuðu
staurar og rafrnagnslínur slitnuðu
víða um norðanvert landið og frétta-
fólk talaði upp í vindinn og sagði mikl-
ar sögur af rafmagnsleysi og afrek
línumanna rafveitna og björgunar-
sveita voru tíunduð óspart. Rafmagns-
leysi varði ýmist lengur eða skemur á
meðan verið var að koma dreifikerfinu
í samt lag.
Forstjóri rafveitna var dögum oftar í
hljóðstofum og sýningarherbergjum
sjónvarpa og sagði rafmagnsleysið
stafa af roki.
Einhverjum hugkvæmdist að spyrja
yfirrafvirkjann hvort ekki væri reikn-
að með roki þegar línur og burðar-
virki væru sett upp. Svarið var eitt-
hvað á þá leið að verkfræðingar væru
meðvitaðir um að vindasamt sé á ís-
landi, en takmörk væru fýrir hve
miklu er hægt að spandera í raflínur
sem staðist geta áhlaup eins og þau
sem stundum skella yfir ísland.
Það er sem sagt hægt að setja upp
raflagnir sem henta íslenskri veðráttu,
en við höfum ekki efni á því.
Aldrei nóg
Hver skollinn hefur nú komið upp á?
hugsaði maður með sér þegar raf-
magnið fór á sunnudagsmorgni og
farið var að hvessa. Þetta getur ekki
varað lengi, fullvissaði maður sig um,
því byggðaiína, sem nær hringinn í
kringum landið, er svo haganlega
gerð að ekki verður rafmagnslaust
þótt hún slitni.
Þegar svo leið og beið og ekkert kom
rafmagnið og engin leið var að skýra
út fýrir útvarpsmönnum eða öðrum
hvað amaði að, var farið að leiða hug-
ann að öllum milijörðunum, tugum
eða hundruðum, sem varið var til að
tengja gildar línur á miklum burðar-
virkjum allt umhverfis landið til þess
að aldrei yrði rafmagnslaust meir.
Að minnsta kosti var það höfuðrök-
Rokur
semd þess mikla fyrirtækis sem hring-
tengingin er, að þótt einhvers staðar
rofni leiðslur verður rafmagnið bara
sent hinn hringinn og allt verður í
lagi.
En rafvæðing landsins er ails ekki í
lagi og má vel vera að ekki sé eytt
nægum fjármunum til þess ama, en
fýrirheitin um að ekki komi til raf-
magnsleysis eftir hringtengingu og
byggðalínur og allar þær stjamfræði-
legu upphæðir, sem sökkt er í virkjan-
ir og dreifingarkerfi, standast ekki.
Hönnuðir og verktakar, sem fá alla
milljarðana til handargagns, hafa auð-
vitað aldrei lofað að kerfin stæðust fs-
lensk veður, fremur en byggingaverk-
takamir, sem em svo fákunnandi slóð-
ar að þeir geta ekki einu sinni neglt
niður bárujámsplötur svo að haldi.
Þess vegna er enginn ábyrgur þegar
mannvirkin standast ekki útsynning-
inn.
Fréttafár
Veðrahamurinn á sunnudag var mik-
il fjölmiðlaveisla. Milli þess sem til-
kynnt voru messuföll og framlenging
á prófkjöri Össurar og Þrastar voru
sagðar linnulausar fréttir af roki hér
og roki þar og fólki leiðbeint um hvar
fjörið var mest, svo það gæti farið og
séð björgunarsveitir í bardagaham.
Þegar svo rafmagnið kom með sjón-
vörpin, gustaði heldur betur um
fréttaljósin þar sem þau stóðu og
æptu inní maskínumar að allt væri
vitlaust á bakvið vindblásnar ásjón-
urnar.
Maðurinn sem datt á brunahanann
var mikið innlegg f 100 hnúta hvell-
inn og maðurinn, sem láðistað slasast
á Landspítalanum, var að minnsta
kosti 10 mínútna fréttatíma virði.
Höfúðbomban hlýtur samt að vera
kvikmyndatökumaðurinn sem hvarf
Halli. Þeir sögðu frá reynslu sinni í
sjónvarpssal. Maðurinn stóð með bíó-
vélina á tröppum við kringlu Land-
spítalans og beindi henni að Halli. Svo
hvarf hann og fréttamaðurinn stóð
eftir með ónýta kvikmyndavél við fæt-
ur sér. Var helst að skilja að tökumað-
ur hafi orðið uppnuminn. Næst var
það að frétta að sá, sem Hallur missti
úr sjónmáli, meiddi sig í vinstri öxl.
Vonandi verður samin fréttaskýring
við atburðinn síðar. Þá fæst væntan-
lega vitneskja um að veðrahamurinn
hreif kvikmyndatökumanninn.
Spennandi að vita hvert hann fauk,
hátt eða lágt og hve langt. Hvar fann
Hallur kvikmyndatökumanninn, eða
var það tökumaðurinn sem fann Hall?
Mörgum spumingum um þetta ágæta
fréttaævintýri er ósvarað og verður að
öllum líkindum aldrei svarað.
Því verður heldur ekki svarað hvort
rafkerfi landsins er meingallað og
ófært að valda því hlutverki, sem því
er ætlað, eða að öll upplýsingamiðlun
þjóðarinnar rústast þegar hvessir og
sambandslaust verður jafht innan-
lands sem til útlanda.
Svo algjört var sambandsleysið að við
fengum ekki einu sinni að frétta
hvemig Pentagon vill að Flóabardagi
fer fram í heilan sólarhring.
Fýrir hálfri öld hlustuðu fréttamenn
eftir erlendum útvarpsstöðvum og
endursögðu það sem þar var efst á
baugi.
En það var áöur en eybyggjar uppdö-
guðu að þeir væm einangraðir og
þyrftu að fá vígvöll heim í stofu í
beinni útsendingu til að fylgjast með
og ffæðast um gang heimsmálanna.
OÓ