Tíminn - 23.07.1991, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Þriðjudagur 23. júlí 1991
Þriðjudagur 23. júlí 1991
Tíminn

Kvakl 1 er bannað en stundaö og hefur au Kist um 3°/o á síðustu S árum:
UTLENDINGAR KOMA HINGA
„Hvers kyns hjálækningar hafa átt vaxandi fylgi að fagna meðal vestrænna þjóða á
undanförnum árum, og hafa íslendingar ekki farið varhluta af því,“ segir Cuðjón
Baldursson, sérfræðingur í krabbameinslækningum, í grein sem hann hefur ritað í
tímaritið Heilbrigðismál.
Jafnframt kemur þar fram að talið er að allt að
helmingur allra krabbameinssjúklinga leiti á
náðir hjálækninga einhvern tíma á sjúkdóms-
ferli sínum. Mun þetta þó næstum eingöngu
eiga við um þá, sem telja sig ekki hafa fengið
meina sinna bót með hefðbundnum lækning-
um.
Hjálækningar, skottulækningar eða kvakl
nefnist það þegar einhver aðili, er ekki hefur
læknismenntun, tekur að sér að sjúkdóms-
greina fólk og veita því meðferð við sjúkdóm-
um. Auk þess hefur yfirleitt ekki verið unnt að
sanna gildi þessara lækninga með vísindaleg-
um aðferðum. Samkvæmt íslenskri heilbrigð-
islöggjöf eru þessar lækningar ólöglegar og
bannað er að auglýsa lækningarmátt drykkja,
matvæla og annarra nauðsynjavara. Þrátt fyrir
þetta er velflestum það Ijóst að hér á landi er í
boði þjónusta af ýmsu tagi, sem fellur undir
ofangreindar lækningar.
Miklu eytt í lækningamar
Á ári hverju eyða Bandaríkjamenn fjármun-
um, sem svara til fjárlaga íslenska ríkisins í
tvö ár, í hjálækningar. Víða erlendis fer þessi
markaður ört vaxandi og tegundum óhefð-
bundinna lækningaaðferða fjölgar stöðugt.
Bókabúðir, sem sérhæfa sig í sölu á hjálækn-
ingabókum, spretta upp og framleiðsla á alls
kyns næringarefnum, söltum og vítamínum
hefur stóraukist. Á Bretlandseyjum er sagt að
þetta sé ein af örfáum atvinnugreinum sem
beri sig fjárhagslega, samkvæmt grein Guð-
jóns Baldurssonar.
Ekki er vitað hversu miklu íslendingar eyða í
kvakl á ári hverju, en vitað er að þessar lækn-
ingar eru dýrar og að á undanförnum fimm
árum hafi þeim, sem leita á náðir þeirra, fjölg-
að.
Hjálækningar á íslandi
Ávallt eru einhverjir tilbúnir að leita sér
lækninga eftir óhefðbundnum leiðum og að
sögn Ólafs Ólafssonar landlæknis er töluvert
um hjálækningar hér á landi. Málin, sem
landlæknisembættið fær varðandi hjálækn-
ingar, eru þó mjög misjöfn.
Ölafur sagði að nokkuð væri um það að er-
lendir menn kæmu hingað til lands, oft í
skjóli einhverra íslendinga, og reyndu að
stunda hjálækningastarfsemi sína. „Á ráð-
stefnum landlækna Norðurlandanna hefur
það komið fram að bæði Danir og Norðmenn
eiga við þetta vandamál að stríða. Þeir losna
þó oft við þetta fólk, því það fari til íslands og
Grænlands, því svo virðist sem meiri markað-
ur sé fyrir starfsemi þeirra hér á landi og á
Grænlandi," sagði Ólafur.
Jafnframt sagði hann frá erlendum manni,
sem kom hingað til lands og sagðist geta sjúk-
dómsgreint fólk með því að skoða lithimnuna
í augum þess. Umræddur maður hefði síðan
tekið fleiri þúsundir fyrir þessa þjónustu sína.
Ólafur sagði að tveir starfsmenn heilbrigðis-
þjónustunnar hefðu farið og hitt þennan
mann. Maðurinn sagðist geta hjálpað þeim og
skýrðu þeir þá frá einhverskonar einkennum.
' Niðurstaða mannsins var sú að annar heil-
brigðisstarfsmaðurinn væri með lungun full
af svörtum blettum. Hinn greindi hann með
hjartagalla og sykursýki á byrjunarstigi. Fyrir
þessa þjónusta greiddu þeir samanlagt 12000
krónur. Heilbrigðisstarfsmennirnir fóru því
næst á sjúkrahúsið þar sem þeir unnu og
gengust undir allsherjar læknisrannsókn.
Rannsóknin leiddi í ljós að þeir voru fullkom-
lega heilbrigðir og ekki hrjáðir af sykursýki,
hjartagalla eða svörtum blettum á lungunum.
Embættið kærír
Ólafur sagði að þegar landlæknisembættinu
bærust fregnir af hjálækningarstarfsemi, þá
kærði það viðkomandi. Ef um útlending væri
að ræða þá væri Útlendingaeftirlitinu gert við-
vart.
Þetta væri ólögleg starfsemi, því engum væri
leyft að lækna fólk nema hann hefði til þess
viðhlítandi próf sem væri tekið gilt. „Það fólk,
sem stundar þessa iðju, ber því yfirleitt við,
þegar landlæknisembættið hefur samband við
það, að það sé að sinna þessu af æðri hugsjón
og væntumþykju um fólkið sem leitar til þess.
Það sem vekur undrun í því samhengi er að
svo lítur út fyrir að þessi æðri hugsjón og ást á
peningum fari saman hjá þessu fólki, því þjón-
usta þess er mjög dvr," sagði hann.
Jafnframt sagði Ólafur að hér á landi væri
starfandi nefnd sem skipuð er fulltrúum frá
Landlæknisembættinu, heilbrigðisráðuneyt-
inu og Læknafélagi íslands. Þessi nefnd hefur
verið starfandi í nokkur ár. Hún sér um og
fjallar um öll hjálækningamál, sem upp hafa
komið og upp kunna að koma í framtíðinni.
Flestir í svæðanudd
Takmarkaðar upplýsingar hafa verið fyrir
hendi um ýmsa þætti óhefðbundinnar læknis-
þjónustu og nýtingu hennar hér á landi. Til að
afla þessarar vitneskju gekkst Landlæknis-
embættið fyrir könnun meðal landsmanna í
febrúar 1985. í febrúar 1990 var síðan gerð
hliðstæð könnun, m.a. til þess að athuga
hvaða breytingar hefðu orðið á tímabilinu.
Þátttakendur í könnuninni voru spurðir
hversu oft á síðastliðnum þremur mánuðum
þeir hefðu leitað til aðila er stunda svæða-
nudd, hnykklækningar, nálastungur, hug-
Eftir
Mnni
Yr
Jónsdóttur
lækningar, grasalækningar, náttúrulækning-
ar, jóga eða innhverfa íhugun. Árið 1985 kom
í Ijós að um 6% aðspurðra höfðu leitað sér
lækninga hjá aðilum er stunda óhefðbundnar
STUNDA HJAUEKNINGAR
Síf'v
Það vekur athygli að á fslandi eru þeir sem leita hjálækninga ekki endilega óánægðir með þá þjónustu sem þeir fá í hinu opinbera heilbrigöiskerfi, samkvæmt könnunum landlæknisembættisins.
lækningar. Árið 1990 var samsvarandi tala um 1985 fóru 20 þátttakendur könnunarinnar í einstaklingar á náðir þessara lækninga, en ár- Þó voru það fleiri árið 1990 heldur en árið 1985. í könnuninni kom einnig í ljós að notk-
9%. Flestir, sem leituðu sér lækninga eftir svæðanudd, en 1990 voru þeir 22. Þeim, sem ið 1990 voru þeir orðnir 20. Lítil aukning var 1985. Jafn margir leituðu sér huglækninga ár- un náttúrumeðala hefur aukist á undanförn-
óhefðbundnum leiðum, höfðu farið í svæða- leituðu sér grasa- eða náttúrulækninga, fjölg- á fjölda þeirra, sem höfðu gengist undir nála- ið 1985 og árið 1990. Mjög lítil aukning varð í um fimm árum. Um 20% einstaklinga, sem
nudd. Lítil aukning var þó á milli áranna, því aði langmest. Árið 1985 leituðu innan við 5 stungur eða farið í jóga og innhverfa íhugun. hnykklækningum árið 1990 samanborið við eru 50 ára eða eldri, nota náttúrumeðul sam-
anborið við 12% fyrir fimm árum. í heildina
höfðu um 17% þátttakenda notað náttúrulyf
árið 1990, en árið 1985 var samsvarandi tala
11,5%.
Langflestir, sem leitað höfðu óhefðbundinna
læknismeðferða, leituðu einnig hefðbundinna
læknismeðferða og höfðu góða reynslu af
þeim læknismeðferðum.
Ólafur sagði að þessi niðurstaða kæmi dálítið
á óvart. Erlendis væri það þannig að meiri-
hluti þeirra, sem leita út fyrir heilbrigðisþjón-
ustuna, væru óánægðir með hana. Hér á landi
væri hins vegar þessi hópur ánægður með
heilbrigðisþjónustuna, en leitaði samt út fyrir
hana. Almennt leituðu þó færri íslendingar
hjálækninga samanborið við erlendar kann-
anir.
Hættulegar eða hættulausar
lækningar
Ekki er mikið um það að fólk hafi þurft að
leita til sjúkrastofnana hér á landi vegna
óhefðbundinnar læknismeðferðar. Að vísu
verður Landlæknisembættið af og til var við
skaðleg áhrif hjálækninga. í rannsókn, sem
gerð var í Svíþjóð fyrir nokkrum árum, kom
fram að 123 sjúklingar, sem notfært höfðu sér
hjálækningar, þurftu að leita til sjúkrahúsa
vegna aukaverkana af meðferðinni. Sex létust
vegna meðferðarinnar og 27 þurftu að leggjast
inn á gjörgæsludeild vegna hennar. Hér á
landi kemur það stundum fyrir að sá skottu-
læknir, sem fólk leitar til, telur að nauðsynleg
lyf, svo sem háþrýstingslyf og hjartalyf, komi
ekki að gagni. Fólk hætti því stundum að
neyta þessara lyfja og þar af leiðandi verður
það oft á tíðum veikara. Hefðbundinni læknis-
meðferð getur því seinkað vegna hjálækninga
og hugsanlega haft áhrif á batahorfur sjúk-
lingsins. Talið er að aukaverkanir vegna
óhefðbundinna lækninga sé mun hærri en all-
ar tölur gefi til kynna, því líklega leita ekki all-
ir til almennrar heilbrigðisþjónustu, þó svo að
þeir þjáist af aukaverkunum vegna hjálækn-
inga.
Lækningar sem ekki lækna
Ekki er margt sem bendir til þess að hjá-
lækningar séu áhrifarík meðferð gegn hinum
ýmsum kvillum og sjúkdómum.
Sverrir Bergmann, varaformaður Læknafé-
lags íslands, sagði að til væri fólk sem teldi sig
fá meina sinna bót með hjálækningum. Þrátt
fyrir það þá væru alltaf einhverjir sem þyldu
ekki svonefndar hjálækningar og jafnvel væru
dæmi þess að fólk hefði alls ekki haft gott af
þeim. Hann sagðist vita dæmi þess að fólk
hefði leitað til lækna vegna þjáninga af völd-
um hjálækninga. Til dæmis hefði fólki með
hættulega sjúkdóma verið sagt að ekkert væri
að því og upp komið tilvik þar sem illa hefði
getað farið. Sverrir sagði að stigsmunur væri
þó á hjálækningunum, því til væru hjálækn-
ingar sem væru alveg meinlausar. Svo væru til
aðrar sem álls ekki væru meinlausar og
komnar langt út fyrir mörk heilbrigðar skyn-
semi. Fólk ætti því að hafa það í huga ef það
leitaði á náðir hjálækna að rjúfa ekki algjör-
lega tengsl við hinar hefðbundnu heilbrigðis-
stéttir. „Læknar verða mikið varir við þessar
lækningar og ég er ekki frá því að þær hafi
aukist. Þær hafa alltaf verið til staðar og ég
býst við að svo verði áfram,“ sagði Sverrir.