Tíminn - 23.07.1991, Page 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 23. júlí 1991
Fjöldi bjáa í Bretlandi eru
dauðadæmd vegna sjúkdóma,
mengunar og þurrka. Yfir
tveim milljónum þeirra hefúr
hnignað alvarlega og þúsundir
í viðbót hafa visnað svo veru-
lega að þau munu ekki bíða
þess bætur.
Slíkt hættuástand hefur ekki
steðjað að trjám í Bretlandi í
langan tíma, en nú má búast
við að það setji merki sitt á
jafnt villta skóga og trén með-
fram breiðgötum og torgum
bæja og borga.
Nú hafa umhverfisveradar-
menn gefið þá viðvörun að þær
útbreiddu skemmdir, sem í ljós
hafa komið þegar skógar og
garðar ættu að vera fulllaufg-
aðir, kunni í mörgum tilfellum
að vera óbætanlegar. Það verð-
ur að fella allt að 10,000 plat-
anviðartré, sem er einhver
harðgerðasta Iauftijátegundin í
Evrópu, vegna sveppagróðurs
sem er alls ráðandi meðfram
strætum og gangstéttarbrún-
um í þéttbýli.
Skýrsla Sameinuðu
þjóðanna
Frekari gögn eru leidd fram í
skýrslu, sem Sameinuðu þjóðimar
hafa gefið út nýlega, þar sem sökinni
af vesöld trjáa er skellt á „loftslags-
streitú', sem stafar af þurrum sumr-
um og mildum vetrum mörg ár í
röð. Yfir fjórðungur lauftrjáa hafi
orðið fýrir skemmdum, þar af séu
mörg gömul eikartré í „hættu-
ástandi".
Aðaláhyggjumar til sveita beinast
að beykitrjám, sem gráir íkomar
hafe þegar flegið af börkinn. TYén
em nú að deyja vegna þess að til við-
bótar skrælna þau þar sem gmnnt
liggjandi rætur þeirra ná ekki til
vatns. Eikartré, ímynd breskrar arf-
leifðar, gulna á leyndardómsfúllan
hátt, sérstaklega í Lincolnshire, Le-
icestershire og Northamptonshire,
og rannsókn hefúr verið sett af stað
til að Ieita orsakarinnar.
Jafnvel garðar verða fyrir barðinu á
fjöldanum öllum af sjúkdómum
sem hindra vöxt sumra dáðustu trjá-
tegunda þjóðarinnar, s.s. grátvíðis,
hagþoms, kirsuberja-, plómu- og
eplatrjáa.
Formaður umhverfisnefndar neðri
deildar breska þingsins hefur sagt að
hann hefði orðið leiður við að heyra
um þá nýju ógnun sem nú steðji að
trjám. Hann segir trén vera tignar-
legan hluta af landslaginu og því
umhverfi sem augað nemur.
Farsótt af sveppa- og
bakteríusjúkdómum leik-
ur tré í London grátt
Það er London sem verst verður
úti, en þar stendur til að grafa upp
og brenna allt að 4,000 tré, þ.á m.
„pyracantha" (sígrænn barrmnni
með hvítum blómum og rauðum
berjum) og pemtré. Ástæðan er far-
aldur sveppa- og bakteríusjúkdóma.
Frá Manchester og Birmingham
hafa borist skýrslur um sveppasjúk-
dóma sem valda áhyggjum.
Á TYafalgar Square hafa flest þeirra
16 platantrjáa, sem þar em, misst
talsvert laufin, en þau lauf, sem eftir
em, taka á sig brúnleitan blæ. All-
mörg þeirra ungtrjáa, sem plantað
hefur verið á undanfömum 10 ár-.
um, em því sem næst lauflaus.
Eftir könnun á sjúku trjánum má
búast við að þau verði flest, eða öll,
felld. Embættismenn kenna votu
vori um versta tilfellið í meira en
áratug af platanviðarsjúkdómi, sem
kenndur er við London, en hann
stafar af vissri sveppategund. Þeir,
sem starfa daglega við torgið, segja
allaufguð tré skipta miklu máli í
stórborgum, vegna þess að þau gefi
fólki öryggiskennd. Þau lauflausu
platantré, sem nú standa þar, em
dapurleg sjón, segja þeir.
Öll streita veldur lauffalli sem
kemur fram sem eyður í lauf-
Vindur
Veldur almennri ofteygju, sér-
staklega ef fárviðri skellur á með-
an tréð er í fullum laufskrúða.
Mengun
Ruglar jafnvægl
trésins, klofnar í
natríum og klóríð,
sem er skaðlegt
laufi.
Þurrkur i
Rætur draga til
sín minni raka
þegar gmnn-
vatnsborð lækk-
ar. Laufin skrælna
Útblástursgas kann að draga úr mót-
stöðuaflinu gegn öðrum hættum. Hugs-
anlegur skaði vegna súrs regns.
Banvæn blanda sem er aö ganga af trjám í Bretlandi dauðum
Sjukdómar
Sveppa- og bakteríusjúk-^
dómar ráðast að laufi,
knöppum og greinum og
hóta að yfirbuga tréð.
íkornar
Gráir íkomar
rífa vemdandi
börkinn af trjá-
stofnunum.
Beykitré á aldr-
inum 15-40 ára|
eru í mestri ’
hættu.
IWllIlllIll
Tap laufkrónu
Tré í Bretlandi í dauðans greipum vegna:
Sjúkdóma, veðurfars, umhverfis-
mengunar, saltburðar o.fl.
vetrum og gera sér vonir um að trén
kunni að fá betri vemd með því að
breytt verði um frágang á jarðvegi
og frárennsli umhverfis þau.
Þá eru íbúar hvattir til að hjálpa til
við að bjarga trjám í nágrenninu.
Góðgerðafélag, sem tekur að sér
vemdun staðbundins umhverfis, er
að undirbúa áskorun til fólks um að
taka undir sinn vemdarvæng ná-
lægustu trén og láta yfirvöld á
staðnum vita um skemmdir eða
vanrækslu
Bjargvættur aspa í
London gefur ráð
Moyra Bremner, höfundur met-
sölubóka um húsráð, segir að hús-
ráðendur, sem bannað er að nota
garðslönguna eða búa við fyrirskip-
anir vegna þurrka, ættu að nota
baðvatnið til að koma í veg fyrir að
tré skrælni af þurrki. Hún hefur
bjargað röð af öspum á bak við hús
sitt í London og segir að þau séu
undursamlegt tákn um áframhald
lífsins, þrátt fyrir allar árásir manns
og náttúm. „Þess vegna segjum við:
Plantaðu runna fyrir sjálfan þig, en
tré fyrir bömin þín eða bamaböm-
in.“
Þessi nýjasta ólánsstaða, sem vill
svo til að kemur upp á sama tíma og
sveitarfélögin áætla að setja niður
tré í stað þeirra 15 milljóna sem
eyðilögðust í fellibylnum 1987,
verður að líkindum hvatning til yf-
irvalda á hverjum stað um að end-
urskoða val sitt á trjátegundum
rækilega.
í Birmingham er sveitarfélagið
þegar farið að gróðursetja mikið úr-
val trjátegunda til að draga úr
áhættunni að missa of mörg tré í
einu ef sjúkdómur kemur upp. Þar
segir skógræktarstjórinn: „Því fleiri
tré af sömu tegund, sem em í ná-
býli, því hraðar berst sjúkdómur
meðal þeirra."
Um miðjan júlí 1991 á Trafalgar Square. Þessum trjám veröur
ekki bjargað.
Bjartsýni vegna nokk-
urra tegunda
Opinber skógamefnd fylgist reglu-
lega með heilsu trjáa fyrir umhverf-
isráðuneytið. Þar segja menn
ástæðu til bjartsýni vegna nokkurra
tegunda. Álmtré em að ná sér eftir
að sjúkdómur kom upp með þeim á
áttunda áratugnum, sem drap meira
en tvo þriðju tegundarinnar í Bret-
landi. Ung eskitré njóta líka góðs af
veðurfarinu á þessu ári.
Fremsti sjúkdómafræöingur
nefndarinnar segir að flestar þær
tegundir, sem hafa orðið fyrir
skemmdum, kunni að endurlífgast
efaðstæðumarbatna. En hann segir
að hvað sumar þeirra varði sé þetta
aðeins forleikurinn að hnignun, sem
kunni að halda áfram í mörg ár og
kunni að enda með dauða.
Sérfræöingar Sameinuðu þjóðanna
lögðu sérstaka áherslu á loftmengun
sem mikilvægan þátt í að veikja tré
og gera þau móttækileg fyrir örri
hnignun í þurrki og leiða síðan til
dauða vegna sjúkdóms. Þeir komust
að því að hlutfall breskra barrtrjáa,
sem tapað hafa barrinu, hefur aukist
frá því að vera þriðjungur í að vera
næstum helmingur á einu ári. Það
em bara barrtrén í Sovétríkjunum
og Tékkóslóvakíu sem hafa misst
meira barr, skv. rannsókn á 17,000
trjám á 170 stöðum.
Hálkueyðandi salt
meðal sökudólga
í skýrslu Sameinuðu þjóðanna
segir að útkoman í Bretlandi sé jafn-
vel verri en í mikið menguðum
löndum, s.s. Póllandi og fýrrum
Austur-Þýskalandi. Ástand lauftrjá-
tegunda í Bretlandi var það sjötta
versta af þeim 26 löndum sem rann-
sökuð voru.
Skógamefndin er þó efins um
hversu þungt loftmengunin vegi.
Hún heldur því fram að salt, sem
notaö er til að hálkueyða á vegum,
valdi meiri skaða. Embættismenn í
samgönguráðuneytinu eiga að fara
fram á skýrslu strax í þessum mán-
uði um hversu miklum skemmdum
valdi steinsalt, sem þurrkar upp tré
við vegarbrúnir og eitrar lauf þeirra.
Ráðherrar leggja fast að yfirvöldum
sveitarfélaga að nota minna salt á