Tíminn - 02.11.1991, Síða 6

6 Tíminn
Laugardagur 2. nóvember 1991
Tíminii
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavik
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavík. Síml: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,- og kr. 130,- um
helgar. Gnjnnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Skýrsla um veðurtjón
Ráðamenn Rannsóknastofnunar byggingariðnaðar-
ins og Skipulags ríkisins gerðu rétt í því að kynna
rækilega í fjölmiðlum niðurstöðu könnunar þessara
stofnana á tjóni því sem fárviðrið mikla 3. febrúar í ár
olli á munum og mannvirkjum.
Fram kemur í greinargerðinni að yfir fjögur þúsund
hús og önnur föst mannvirki urðu fyrir tjóni, auk alls
lausafjár. Fjárhagsskaðinn er talinn vera um einn
milljarður króna, og er þá ekki meðtalinn skaði ríkis-
sjóðs vegna eyðileggingar á langbylgjumastrinu á
Vatnsenda. Tölur um kostnað við endurnýjun þess
liggja ekki að fullu fyrir.
Ut af fyrir sig þarf það ekki að vekja furðu, þótt göm-
ul hús standist illa fárviðri af þessu tagi þegar ný hús
gera það ekki heldur. Hitt stingur meira í augu
hversu algengt er að ný eða mjög nýleg hús séu illa
frágengin að því leyti sem mestu skiptir til að þola ís-
lensk stórviðri.
Upplýsingar Rannsóknastofnunar byggingariðnað-
arins og Skipulags ríkisins leiða í ljós að ýmsu er
ábótavant um hönnun bygginga, vinnubrögð við
smíði þeirra og eftirlit með byggingarframkvæmd-
um.
Því er síst ofmælt í greinargerðinni að hönnuðir
þurfi að gera sér betur grein fyrir ábyrgð sinni, að
bygginganefndir og byggingafulltrúar þurfí að veita
byggjendum mun meira aðhald en oft virðist eiga sér
stað. Greinargerðin upplýsir, að hægt er að rekja
fjölda tjóna til þess að ákvæðum byggingareglugerð-
ar hefur ekki verið fylgt.
Vert er að staldra við þetta atriði. Það er óþolandi að
hönnuðir og húsasmiðir séu látnir komast upp með
fúsk, þegar lög og reglugerðir gera jafn strangar
kröfur um eftirlit opinberra aðila með hverskyns
byggingaframkvæmdum. Það er auk þess furðulegt
að vátryggingafélög, sem tjón mæða að lokum á,
skuli ekki, að sínu leyti, hafa fullar gætur á hvernig
hús eru búin undir að mæta áraun íslenskra storma,
eða hvort hugsanlega sjáist merki um hroðvirkni í
frágangi þeirra hluta hússins sem viðkvæmastir eru
fyrir fárviðrinu.
í sambandi við umrætt ofviðri 3. febrúar sl. er frá
því greint að þetta sé í þriðja sinn á um tuttugu árum
sem slíkt ofsaveður gengur yfír landið. Vera má að
vindhraðamælingar séu þessu til sönnunar, en
reynsla og nánari athugun á skaðaveðrum á þessum
áratugum mun allt eins leiða í ljós að háskaleg bál-
viðri á íslandi hafí verið miklu fleiri. Veðurofsi kem-
ur fram í ýmsum myndum og áhrif hans margvísleg.
Veður eru auk þess svæðisbundin, jafnvel staðbund-
in, veðrahættan er breytileg eftir því hvar á landinu
er. Þetta kom raunar fram í fárviðrinu í febrúar. Þótt
veðrið færi yfír allt landið, kom það mismunandi við.
Þessum orðum skal ljúka með því að vitna í forystu-
grein Tímans 5. febr. sl. þar sem segir: „... Almenn
fræðsla um vetrarveðráttuna mætti vera meiri til
þess að byggja upp þá forsjá sem hver og einn á að
hafa fyrir sjálfum sér í ótryggum veðrum og vetrar-
færð.“ Þetta eru varnaðarorð sem ástæða er til að
endurtaka.
LJ
X XVAÐA breytingar verða á
mínum högum og hvaða máli
skiptir aðild íslands að Evrópska
efnahagssvæðinu mína afkomu?
spyrja sjálfsagt margir þessar
vikurnar. Svörin liggja ekki á
lausu fremur en svör við svo
mörgum ágengum spurningum
varðandi þá framtíð lands og
lýðs, sem er svo mjög til um-
ræðu.
Eftir síðasta Lúxemborgarfund
EB og EFTA-ráðherra er látið
einsog málin séu komin í höfn,
samningar hafí náðst um Evr-
ópska efnahagssvæðið og eftir
séu nánast formsatriði, eins og
að fá samþykki viðkomandi þjóð-
þinga og margvíslegra hags-
munaaðila um stofnun þeirrar
Stór-Evrópu sem samningagerð-
in felur í sér.
Á íslandi er unnið af kappi við
að kynna samkomulagið og þau
fyrirheit sem felast í endanleg-
um samningum. Yfirleitt er tal-
að um að samið hafí verið í Lúx-
emborg um stofnun EES og að
eftirleikurinn sé einfaldur og
auðveldur. Afnám tolla af fiskaf-
urðum á nokkrum árum er það
sem mestu máli skiptir og síðan
landamæralaus tilflutningur á
fjármagni, fyrirtækjum og fólki
innan EES, sem á að koma öll-
um svo vel til góða.
Samkomulag um
viðræöur
Það er aðeins einn málsmetandi
maður á íslandi sem ekki segist
hafa séð neinn samning og vita
ekki til að búið sé að undirrita
eitt eða neitt um stofnun Evr-
ópsks efnahagssvæðis og þar af
leiðandi ekki vita um hvað málið
snýst nema að takmörkuðu leyti.
Sá heitir Eyjólfur Konráð Jóns-
son og er formaður utanrfkis-
málanefndar Alþingis.
Hann lýsti þessari aðstöðu
sinni í fréttaviðtali skömmu eftir
Lúxemborgarfund og síðan hef-
ur ekkert breyst í málinu, nema
að utanríkisráðherra fer um,
heldur fundi og kynnir þá ætlun
sína og ríkisstjórnarinnar að Is-
land verði aðili að EES þegar við
stofnun samtakanna. Kostir að-
ildar eru miklir í kynningunum,
en vankantar varla umtalsverðir.
Sjálfsákvörðunarréttur og full-
veldi verður tryggt í samningun-
um, segja þeir sem mæla þeim
bót, og eignarréttur á landi og
fiskimiðum er tryggður.
Samt verður fjármagn flæðandi
um allt Evrópska efnahagssvæð-
ið og eignarhald á fyrirtækjum
og hlutabréfum verður án allra
hindrana landamæra og þjóð-
ernis. Lánastofnanir verða í
hæsta máta alþjóðlegar og
tryggingar sömuleiðis. Lífeyris-
sjóðir hljóta að fylgja með í
þeirri púlíu allri og erfitt er að
sjá hvernig íslensku auðfjöl-
skyldunum tekst að loka hlutafé-
lögum sínum fyrir ásælni að ut-
an. Erlend ásælni á ekki við um
þegnainnan EES.
Virkjanir og hitaveitur með til-
heyrandi dreifingarkerfum er
fært ríki og sveitarfélögum til
eigna, sem og ríkisbankar og
dótturfyrirtæki þeirra. En krafan
um sölu á ríkiseignum verður æ
háværari og getur Landsvirkjun
og hitaveita Akureyrar allt eins
verið orðnar að hlutafélögum
von bráðar og hvað þá?
Kostir og gallar
Augljós þægindi fylgja því að
vera innan Evrópska efnahags-
svæðisins og eru þau svo marg-
kynnt að varla þarf að tyggja þau
upp í hvert sinn sem á samtökin
og hugsanlega aðild íslands að
þeim ber á góma.
En stóru spurningunni um
hvað verður um mig og mína
fjölskyldu í EES er ekki svarað.
Landsfeður og hagrýnar tala um
hagvöxt og gjaldmiðlatengingu
og atvinnuréttindi og sitthvað
svona. En enginn vill svara því
hvað verður um hann Jón Jóns-
son, skuldsettu íbúðina hans, at-
vinnu hans og aukavinnu henn-
ar Guðrúnar og hvernig krakk-
arnir þeirra muni spjara sig f
fjölþjóðasamfélaginu.
Suður í álfu ern alræmd fátækt-
arbæli og hafa íslendingar þegar
fundið smjörþefinn af þeim, þar
sem ætlað er að á næsta áratug
verði sendar héðan álitlegar
fúlgur sem renna eiga til suður-
evrópskrar byggðastefnu. Ekki
er ástæða til að sjá eftir þeim
fjármunum og koma þeir von-
andi að góðum notum ef til kem-
ur.
Hins vegar sýnir það ljóslega að
löndin í Evrópubandalaginu eru
hreint ekki sá sælureitur sem
oftlega er af látið. Þar er fátækt
og þar er neyð og þar er atvinnu-
leysi gífurlegt. A íslandi þarf að
leita allt aftur til kreppunnar fyr-
ir stríð til að finna sambærilegt
atvinnuleysi.
Gagnkvæmni
Mikið er látið með það að tann-
læknar frá París geti sett upp
stofur á íslandi og íslenskir raf-
virkjar tekið að sér raflagnir og
aðra vinnu í sínu fagi í Sviss.
Flott.
Atvinnuréttindi og viðurkenn-
ing á prófum sem veita starfsrétt-
indi verða hin sömu í öllum EES-
löndum eftir sameiningu.
Þetta stækkar starfsvettvang ís-
lenskra fagmanna gífurlega. En
samningarnir verða gagnkvæmir.
Vel getur svo farið að rakararnir
í Saloniki, á Kalabríu eða í Cordo-
bu reki upp stór augu þegar þeir
frétta af landi þar sem starfsbræð-
ur þeirra taka ekki minna en 20
dollara fyrir að skyndiklippa hálf-
sköllóttan karl. Klippari í Stral-
sund gæti allt eins fengið pata af
svona auðsuppsprettu. Klippur-
unum gæti meira að segja dottið
í hug að þéna vel á 10 dollara
klippingu í 20 dollara landinu og
jafnvel að þeim dygðu 5 dollarar
fyrir handarvikið.
Eins gott að ekki fréttist að al-
geng hárgreiðsla fyrir konur er
50"dollara virði eða meira á enda-
stöð Alitalia í norðri.
Ekki er hægt að segja að það sé
alvont þótt klippari sunnan úr
álfu opni rakarastofu á Islandi og
selji fljótunna klippingu fyrir
máski 5 til 10 dollara, eða sam-
svarandi upphæð í einhverri evr-
ópumynt eða svo sem 300 til 600
íslenskar krónur. Það væri um-
talsverð kjarabót fyrir íslenska
láglaunamenn að verðlagning á
svo sjálfsagðri þjónustu lækkaði
verulega. Haft skal í huga að
klipparar og hárgreiðslufólk frétti
aldrei af þjóðarsáttinni sem fle-
stallir launamenn tóku þátt í.
Ekki er meiningin að fara að
leggja rakara- og hárgreiðslu-
stéttirnar í einelti þótt minnst sá
á að samkeppnin getur orðið
þeim skeinuhætt þegar frá líður.
Margar aðrar þjónustustéttir
geta átt á hættu að lenda í svo
bullandi samkeppni við starfs-
bræður og -systur, að endur-
skoða verður alla taxta þegar
frjáls atvinnumarkaður tekur
gildi.
Ekkert „einka“ lengur
Þá hljóta innflytjendur vöru að
verða áþreifanlega varir við
harðnandi samkeppni og 1400
töskuheildsalar lenda í atvinnu-
leit.
Einkaumboð verða vart liðin
fremur en önnur einokun, og
getur jafnvel farið svo að upp
komist að einkaumboð fyrir hin
og þessi erlend fyrirtæki hafa
aldrei verið annað en tiibúning-
ur íslenskra innflytjenda.
Ekki er t.d. heiglum hent að
botna í því hvernig Bónus kaup-
ir tilteknar framleiðsluvörur til-
tekinna verksmiðja fyrir mun
lægra verð erlendis en einkaum-
boðsmaður sömu fyrirtækja á ís-
landi. Svo selja Bónusbúðir
sömu vöru undir heildsöluverði
einkaumboðsins.
Þeir kaupmenn og innflytjend-
ur, sem hér um ræðir, hafa enn
sem komið er ekki skýrt á skilj-
anlegan hátt frá því hvernig á
svona verðmun getur staðið.
Hugleiðingar um þessi efni
leiða til spurningarinnar um
hvort samningur um EES geti
hugsanlega leitt til lækkunar á
verði innfluttrar vöru, og sé svo,
er óhætt að reikna með að um
verulega kjarabót verði að ræða.
Svartir kettir og hvítir
„Það er sama hvort kötturinn er
hvítur eða svartur ef hann að-
eins veiðir mýs,“ sagði Deng Xia-
oping, þegar hann tók til við að
breyta efnahagskerfinu í Kína,
en án mikils árangurs. Á þeim
tíma, sem hann lét þessi orð
falla, var honum nokk sama
hvort það var kommúnismi eða
kapítalismi sem megnaði að
bæta efnahagsástandið.
Ef lækkun vöruverðs og þjón-
ustugjalda á eftir að auka kaup-
mátt eftir að Island gengst undir
EES-samkomulagið, er það út af
fyrir sig ágætt. En hvað segir
rakarastéttin og kaupmennirnir
við því að samkeppnin að sunn-
an lækkar þeirra lífsstaðal?
Sagt er að búferlaflutningur
verði lítill hvað ísland varðar,
eftir að Evrópska efnahagssvæð-
ið verður að veruleika og umlyk-