Tíminn - 02.11.1991, Qupperneq 7

Laugardagur 2. nóvember 1991
Tíminn 7
ur allt Norður- Atlantshafið.
Fólkið að sunnan mun ekki
sækja í kulda og myrkur norð-
ursins og svo fær það ekki dval-
arleyfi nema hafa atvinnu.
Ekki er minnst á sjálfstæða at-
vinnurekendur í þessu sam-
bandi. Þarf portúgalskur rakari
eða skósmiður frá Greifswald at-
vinnu hjá íslendingi til að opna
rakarastofu og skósmíðaverk-
stæði?
Enginn kærir sig um að svara
þeirri spurningu, hvort t.d. ís-
Ienskir veitingamenn séu í stakk
búnir til að veita samkeppni í
fyllingu tímans. Hvað um
hljómlistarmenn og pitsubak-
ara?
Það má lengi telja alls kyns
starfsstéttir sem aldrei hafa látið
sig dreyma um slíka uppmæl-
ingastaðla sem greitt er eftir á
íslandi.
Mikill búhnykkur
Flestir fjármálaspekúlantar eru
á þeirri opinberu skoðun að það
verði íslensku efnahagslífi mikill
búhnykkur að tengjast erlend-
um gjaldmiðlum og fá erlendar
lánastofnanir, sjóði og trygg-
ingafélög inn í landið. Máski
verður þetta mest í formi útibúa
eða helst umboðsmanna.
En hvernig er svo íslenskt efna-
hagslíf í stakk búið að taka við
viðbótarfjármagninu og hvernig
ætla meira og minna fjárvana
fyrirtæki og heilu atvinnugrein-
arnar, sem eru þegar gjaldþrota,
að innbyrða erlent fjármagn.
Sá grunur gæti læðst að ein-
hverjum að íslensku fyrirtækin
og allar lánastofnanirnar, sem
sitja uppi með ómældar fjárhæð-
ir í ónýtum veðum fjárvana fyr-
irtækja, væru helst til auðveld
bráð fyrir þá sem loðnir eru um
lófana og kæra sig um að fjár-
festa á íslandi.
Það þarf ekki endilega að bera
að með þeim hætti að útlending-
ar séu að sælast eftir fyrirtækj-
um og fjármálafélögum. Útlend-
ingar gætu allt eins verið að
hjálpa, veita aðstoð við að endur-
reisa og koma atvinnugreinum á
réttan kjöl og lent svo í þeirri
ógæfu að sitja uppi með allt
saman.
Á íslandi er hefð fyrir því að
bankar og opinberar lánastofn-
anir haldi áfram að dæla lánum í
gjaldþrotin og afskrifa þau jafn-
harðan, og hefur meira að segja
verið fundin upp snilldaraðferð-
in að veita víkjandi lán til að ekki
komist upp um hvílíkir fáráðar
lánveitendur eru.
Erlendar fjármálastofnanir,
sem færu að aðstoða fslendinga
á íslandi, munu að sjálfsögðu
lenda í svona súpum, en munu
bregðast við með öðrum hætti
en hér tíðkast.
Ef svo fer, verða sumir kannski
hissa.
Eða getur einhver fjármálavitr-
ingur svarað þeirri spurningu,
hvað erlent lánafyrirtæki, sem
rekið er sem hlutafélag og lætur
arðsemissjónarmið ráða, mundi
gera við 2.6 milljarða skuldir
Alafoss?
Minna má á þau orð skiptaráð-
anda, að í búinu sé ekki einu
sinni til fyrir skiptakostnaði.
Gera íslenskir ráðamenn sér yf-
irleitt grein fyrir í hvaða efna-
hagsumhverfi við búum og í
hvaða efnahagsumhverfi við er-
um að fara. Og hvað verður um
okkar lánastofnanir með öll sín
veð, þegar erlendir vinir, sem
gengur ekkert annað en gott eitt
til, fara að aðstoða með lánum í
galtóma sjóðahít?
Landvarnarmenn
hinir nýju_________________
Einhverjir fyrirvarar verða
gerðir um kaup erlendra manna
og fyrirtækja á íslenskum fiski-
skipum, laxveiðiám og bújörð-
um sem nota á til sumardvalar,
að því sem landvamarmenn hin-
ir nýju halda fram.
En ekki heyrist minnsta '
áhyggjuuml um hvemig fer fyrir
fyrirtækjum í landi eða fasteign-
um í þorpum og kaupstöðum.
Mikið er kvartað yfir lágu verði
fasteigna í þéttari byggð úti um
land, og kvað víða vera langt
undir kostnaðarverði. Þá er op-
inbert leyndarmál að mikil sölu-
tregða er á fasteignum á höfuð-
borgarsvæðinu og nýbyggingar
langt framyfir þarfir eða óskir
markaðsins.
Ekki þarf fjármálavit nema í
meðallagi til að sjá hvaða áhrif
offramboðið mun hafa á verðið.
Þessar staðreyndir vekja enn þá
spurningu, hvort íslendingar og
ísland verður ekki óþarflega ber-
skjaldað fyrir þeim erlendu aðil-
um, sem sjá í hendi sér að hér
verður hægt að gera góð kaup
þegar Evrópska efnahagssvæðið
verður að veruleika eftir rétta 14
mánuði, ef áætlanir standast.
Aðflutningur og
brottflutningur
Fari svo að ísland tengist EES
og njóti þeirra réttinda og taki á
sig þær skyldur sem aðildinni
fylgja, geta orðið meiri breyting-
ar á högum landsmanna en nú
er hægt að gera sér grein fyrir.
Búseturöskun getur orðið vem-
leg og skal engu spáð um hvort
aðflutningur fólks verði meiri en
brottflutningur íslendinga til
suðlægari landa.
Eignahlutföll geta raskast vem-
lega og er vert að hafa í huga að
fleira er verðmæti og getur verið
eftirsótt en fiskveiðiréttindi og
laxveiðijarðir, en þetta er hið
eina sem menn em nú sammála
um að verja og vernda og halda í
eigu íslenskra manna.
Fyrr í þessu bréfi er minnst á að
bágur efnahagur og miklar
skuldir séu ekki gott veganesti
inn í EES og setur heldur leiðan
stimpil í vegabréfið inn í 21. öld-
ina.
Eins og horfir mun lítil hætta á
að einhver erlend auðfélög taki
til við að kaupa íslensk fyrirtæki,
fasteignir eða annað það sem
ekki er laust í hendi eins og
stendur. En hættan á að forræði
yfir íslenskum eigum hverfi í
hendur útlendinga er líklega
miklu meiri fyrir þá sök að þeir
fara að hjálpa, lána fé, taka að sér
framkvæmdir og atvinnugreinar
og endurreisa efnahagslífið og
enginn veit fyrr en það er komið
í þeirra eigu. Ekki vegna ásetn-
ings, heldur vegna þess að gjald-
þrotastefna íslenskra athafna- og
fjármálamanna og stórfyrirtækja
er svo sérstæð, að hún dugir
ekki þegar annars konar siðferði
er lagt til gmndvallar viðskipt-
um.
Hundruð milljóna og milljarða
gjaldþrot þar sem engar eignir
finnast í búi og lánardrottnar
hafa liðið að fyrirtæki séu rekin
árum saman með stórtapi með
síendurveittum lánum, munu
heyra undir rannsóknarlögreglu
og dómstóla í EES-löndum, en
ekki stjórnskipaða lánastjóra.
Efnahagsumhverfið mun því
breytast mikið og útlendir lánar-
drottnar munu ætlast til að veð
standi undir skuldum, og þannig
munu íslendingar glutra fjár-
hagslegu sjálfsforræði úr hönd-
um sér.
Eftirspurnin mikla
Ekki er óeðlilegt þótt eitthvert
svartagallsraus fýlgi með í
vangaveltum um þær gjörbreyt-
ingar sem í vændum eru, ef ís-
lendingar gerast aðilar að Evr-
ópska efnahagsssvæðinu.
Svo mikið er búið að telja vænt-
anlegum samningum til gildis
að einhvers staðar hljóta nei-
kvæðari atriði að vega þar á
móti.
Háskólarektor gerði aðild að
EES að umræðuefni í hátíðar-
ræðu fyrir skömmu og kvað þar
við gamalkunnan tón um gildi
menntunar og hvflíkt afbragð
háskólaborgarar eru miðað við
aðra dauðlega menn.
Vegna menntunar sinnar og
mannkosta munu þeir spjara sig
miklu betur en aðrir í Stór-Evr-
ópu, enda mikil eftirspurn há-
skólamanna í öllum Evrópuríkj-
um og því mikil hætta á að þeir
hverfi af landi brott til starfa þar
sem þeirra er mest þörf.
Ekki er alveg víst að rektor eða
aðrir æðri menntamenn þurfi að
kvíða miklum landflótta
menntamanna héðan til kjöt-
katlanna suður í Evrópu. Að
minnsta kosti ber ekki á að frétt-
ir um stórfellt atvinnuleysi með-
al menntamanna séu bomar til
baka. í Evrópu em útskrifaðir
margfalt fleiri háskólamenn en
þörf er fyrir í atvinnulífi eða í
menntastofnunum, og eru því
hreinar rangfærslur að tækifæri
og frami bíði háskólalærðra,
þótt svo sé látið í veðri vaka.
Umhugsunarefni
Satt best að segja er það harla
fátt sem liggur ljóst fyrir um þá
framtíð, sem bíður íslendinga ef
þeir kjósa að gerast aðilar að
Evrópsku efnahagssvæði. Það er
erfitt að sjá hvaða breytingar
verða á fyrstu árum samtakanna
og enn verra að sjá fýrir hvaða
langtímaáhrif aðildin kemur til
með að hafa. Ekki aðeins á ís-
lendinga, heldur á önnur Evr-
ópulönd og heiminn yfirleitt.
Ekki tekst heldur að leiða fyrir
sjónir hvað verður um 250 þús-
und einstaklinga í stóm landi,
sem býr yfir miklum auðlindum,
ef ísland stendur utan efnahags-
samvinnu Evrópuþjóða. En það
er ef til vill ekki síður áhugavert
umhugsunarefni.
Mikið ber á því að menn taka af-
stöðu með og móti aðild að EES
með eidmóði og trúarhita. Með
því að reka áróðurinn einsog
trúboð verður skynsemin yfir-
leitt utanveltu og málin rugluð í
hugum fólks í stað þess að draga
fram kost og löst á hugsanlegri
aðild. Það ríður á að menn haldi
ró sinni og þá kröfu verður að
gera til þeirra, sem kynna mál-
efni EES, að þeir máli samtökin
ekki aðeins í annaðhvort hvítu
eða svörtu.
Það eru mörg víti að varast í svo
viðamiklum samningum sem
allt lítur út fyrir að verði undir-
ritaðir fyrir lok næsta árs, og því
verður að treysta að þeir, sem
þar véla um, viti hvað þeir eru að
gera.