Tíminn - 13.03.1992, Síða 4

4 Tíminn
Föstudagur 13. mars 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNPIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason
Skrlfstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Mikilvægasti
markaðurinn
Hlutur iðnaðar í útflutningi dregst saman, en hlutur
sjávarútvegs eykst að sama skapi. Er þetta öfugþróun,
miðað við sókn iðnaðarins allt frá því að ísland gerðist
aðili að Fríverslunarbandalagi Evrópu 1970. Allt fram-
undir síðasta ár sótti iðnaðurinn á, en nú er hann hlut-
fallslega ekki meiri en hann var fyrir tveim áratugum.
Upplýsingarnar um þessa neikvæðu þróun komu fram
á ársþingi Félags ísl. iðnrekenda, og var á forystumönn-
um félagsins að heyra að samkeppnisaðstaðan væri afleit
og að íslenskum iðnfyrirtækjum væri gert að greiða
hærri opinber gjöld en tíðkaðist í samakeppnislöndun-
um.
Iðnaðarþjóðirnar eiga í harðri samkeppni og meira og
minna fjölþjóðleg fyrirtæki keppa á markaði, sem öllum
er opinn. Framleiðsla og markaðssetning er alþjóðleg og
takmarkast varla við annað en kaupgetuna.
íslenskur iðnaður á í harðri samkeppni um markaði við
fyrirtæki úti í heimi, ekki aðeins á erlendum mörkuðum
heldur ekki síður á innanlandsmarkaði. Það eru ekki
merkileg vörumerki á boðstólum heimsmarkaðsins,
sem ekki eiga umboðsmenn og sölurými á íslenska
markaðinum.
í raun gengur það kraftaverki næst að innlendur iðnað-
ur skuli yfírleitt vera til, miðað við þá hatrömmu sam-
keppni sem hann verður að standast heima og erlendis.
Heimamarkaður er mjög lítill, af augljósri ástæðu. En
það er sá sölumarkaður sem er flestum fyrirtækjum
mikilvægastur. Ef framleiðsla stenst ekki samkeppni á
heimamarkaði, er ekki við því að búast að henni vegni
betur annars staðar.
Flestar eða allar iðnaðarþjóðir leggja ofurkapp á að fyr-
irtækin haldi hlut sínum á heimamarkaði, því það er for-
senda þess að þau geti fært út kvíarnar á erlendum
mörkuðum.
Fátt eða ekkert kæmi innlendum framleiðsluiðnaði
betur en stöðug og góð sala á heimamarkaði. Ef almenn-
ingur og fyrirtæki legðu sig fram um að kaupa fremur
íslenska vöru en erlenda, styrkir það atvinnulíf og bætir
lífskjörin betur en flestar ráðstafanir aðrar sem gerðar
eru til að efla iðnaðinn.
Iðnfyrirtækin verða líka að huga að heimamarkaðinum
og gera sér ljóst að hann er sú líftaug sem fikra verður
sig eftir til að ná árangri í hörðum samkeppnisheimi.
Vöruvöndun og hóflegt verðlag eru þau meðmæli sem
ein geta dugað til að iðnaðurinn haldi velli. Nýjunga-
girni og eftiröpun eru lélegar framtíðarlausnir.
Félag ísl. iðnrekenda gengur öðrum samtökum framar
í kröfum um að ísland verði hluti af fjölþjóðlegum við-
skiptaheimi og telur sig fullfært um að standast erlend-
um keppinautum snúning í þeirri hringiðu allri.
Komi til slíks samruna, er fyrirtækjunum hollara að
mæta öflug til leiks með styrkan heimamarkað og vel
samkeppnisfæra útflutningsvöru.
Þótt hlutfallstölur sýni að útflutningsverðmæti iðnað-
arvarnings fari minnkandi, er engin ástæða fyrir fyrir-
tækin að leggja árar í bát. Innanlandsmarkaðurinn er
mikilvægastur fyrir fyrirtækin og fólkið í landinu, og á
meðan hann hann heldur velli er iðnaðurinn höfuðat-
vinnugrein og undirstaða farsældar.
Tlingumálið er það sem heldur
þjóðinni saman framar öllu öðru.
Því er það ekki að ófyrirsynju á tím-
um vaxandi alþjóðahyggju, ferðalaga
almennings og efnahagslegs sam-
runa í stærri heildir, að hugað sé að
stöðu tungumálsins í þessu samfé-
lagi.
Bóklesturínn
Það hefur löngum verið svo að góð-
ar bækur og góður texti hefur reynst
drýgstur til þess að halda góðu mál-
fari. Þeir menn, sem málsnjallastir
hafa verið og ritfærastir, hafa yfirleitt
að undirstöðu góðar bókmenntir. Á
þeim er enginn skortur á íslandi og
tungumálinu þarf ekki að
hraka þess vegna.
Sem dæmi um slíkar bækur
ber fyrst að nefha fomsögum-
ar, sem eru uppsprettulind
seinni tíma bókmennta.
Knappur texti fomsagnanna og stíll
þeirra er hverjum þeim, sem les,
mikill skóli. Af öðrum gersemum,
hvað mál og stíl snertir, má nefna
bækur Halldórs Laxness. Það er al-
veg ótrúlegt hvað sá maður hefur
skrifað góðan texta, en hann er auð-
vitað dæmigerður um mann sem er
víðlesinn í innlendum og erlendum
bókmenntum, auk þess að afla sér
fanga með einstöku næmi á líf og
náttúru.
Stór hluti atvinnu greinarhöfundar
er að lesa texta. Fyrst ber að nefna
lestur blaða, í öðm lagi lestur þing-
mála og skýrslur frá hinum ólíkustu
aðilum í þjóðfélaginu, þó að stómm
hluta frá embættismannakerfi þessa
lands. Að loknum slíkum lestri er
undursamlegt að opna góða bók og
lesa til dæmis setningu eins og
þessa: „Þar sem jökulinn ber við loft,
hættir landið að vera jarðneskt"
Framtíð bókarinnar
Eftir magninu, sem gefið er út af
bókum árlega, mætti ætla að land-
inn læsi mikið. Hitt er óljóst, hverjir
lesa bækur reglulega. Hvað liggur
mikið af hinni gífurlegu bókaútgáfu
ólesið, þrátt fyrir mikla sölu, og hvað
fyllir bókahillur landsmanna? Hvaða
aldurshópar lesa mest? Fróðlegt
væri að gera könnun á þessu, og
væri vert Ld. fyrir bókaútgefendur
að gangast fyrir því.
Það er alveg ljóst að sjónvarp sækir
mjög á bókina í baráttunni um tíma
landsmanna. Enn hefúr það haldist
að mestu að texti sjónvarpsefnis sé
þýddur, en sannast sagna er það
tímaspursmál hvenær óþýtt efni tek-
ur yfir í vemlega auknum mæli frá
því sem nú er.
Textavarp og ritað mál
Nú hefúr ríkisútvarpið tekið sér fyr-
ir hendur að koma upp textavarpi.
Þetta gerir það að verkum að enn
minni ástæða er til þess en fýrr að
lesa ritaðan texta, ef þetta textavarp
nær mikilli útbreiðslu. Skjárinn býr
þá yfir enn fleiru sem lesa þarf eða
njóta.
Hvaða áhrif hefur þetta á lestur
bóka og blaða? Það væri fróðlegt að
velta fyrir sér þessari spumingu.
Útvarpið og tungu-
málið
Því miður hafa hinar nýju útvarps-
stöðvar ekki sinnt tungumálinu sem
skyldi. Alltof oft heyrast ýmsar am-
bögur á þessum vettvangi. Það er þó
skylt að geta þess, sem vel er gert í
þessu efni, en það er að Aðalstöðin er
komin með stutt innlegg um ís-
lenskt mál. Þessi innskot Guðna
Kolbeinssonar em stutt og meitluð
og líkleg til þess að festast einhverj-
um í minni.
Þetta er hluti af því að þessi um-
rædda útvarpsstöð er að feta sig inn
á meiri fjölbreytni í sinni dagskrár-
gerð, heldur en að spila einhæfa tón-
list alla daga og láta svokallaða
„kjaftasnúða" mala á milli hringing-
anna. Auðvitað tekur það vissan
tíma fyrir fjölmiðlafrelsið að finna
sér farveg, og það em mikil umbrot í
þessum málum. Það er þó vonandi
að tungumálið standi af sér þau um-
broL
Þýðingar
Eitt það mikilvægasta í varðveislu
tungumálsins er að hafa á að skipa
góðum þýðendum. Á það bæði við
um bækur og þýðingu texta í sjón-
varpi. Sem betur fer er löng hefð
fyrir góðum þýðingum hérlendis,
og ýmsar perlur heimsbókmennt-
anna em til í ótrúlega góðum þýð-
ingum. Margir hafa verið og em
hreinir meistarar á þessu sviði og
nægir að nefna nöfn eins og Magnús
Ásgeirsson, Helga Hálfdánarson,
Geir Kristjánsson, Þorgeir Þorgeirs-
son og Guðberg Bergsson.
Marga fleiri mætti nefna til
sögunnar, en þessir menn
koma upp í hugann. Starf þýð-
endanna er gífurlega þýðing-
armikið fýrir íslenskt menn-
ingarlíf og íslenska tungu, en at-
vinnuöryggi þeirra, sem áreiðanlega
hefur ekki verið mikið í gegnum tíð-
ina, er undir því komið að þjóðin
haldi áfram að lesa bækur og hafa
yndi af góðum bókmenntum.
Skólarnir og heimilin
Kannske er það mikilvægast af öllu
að á hverju heimili sé eitthvað til
þess að lesa og skólamir vandi til ís-
lenskukennslunnar. Auðvitað verða
foreldrar bamanna sem eiga að erfa
landið, svo notað sé hátíðlegt orða-
lag, að reyna eftir föngum að vekja
áhuga þeirra fyrir tungumálinu og
bókmenntaarfinum. Framtíð ís-
lenskunnar er ekki síst undir þessu
komin og því að hver einstaklingur
finni til ábyrgðar í þessum efnum.
Það er aldrei hægt að skella allri
skuld á skóla, fjölmiðla, embættis-
menn eða aðrar stofnanir í landinu,
ef málfar versnar, þótt vissulega sé
ábyrgð þessara aðila mjög mikil.
Ég held að íslenskan lifi. Ég er ekki
svartsýnn í þessum efnum, þrátt fyr-
ir allt. Til þess að svo megi verða, er
varðstaða nauðsynleg og stöðug
umhugsun um þennan dýra arf.
J.K.