Tíminn - 20.05.1993, Síða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 20. maí 1993
Tíminn
MÁLSVARl FRJÁLSLYNDIS, SAMVINHU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóran Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrtfstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavfk Slml: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð 1 lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
„Sólargeisli46
frá París
„Senn birtir til“ — „öll él birtir upp um síðir“,
segir í forustugrein Alþýðublaðsins í gær. Grun-
laus lesandi gæti haldið að hér væri verið að ræða
um það rysjótta tíðarfar sem verið hefur að undan-
förnu, en hér er tíðarfarið í efnahagsmálum lands-
manna til umræðu. Hver skyldi vera sá sólargeisli
sem Alþýðublaðið sér í því umhverfi? Um það segir
svo orðrétt:
„Það sem nú gefur okkur von um betri tíð með
blóm í haga er ársskýrsla Efnahags- og framfara-
stofnunar Evrópu OECD.“
Þar hafa menn það. í París starfar álitlegur hópur
hagfræðinga að samanburðarfræðum í efnahags-
málum. Skýrslur um efnahagsmál aðildarríkjanna
eru árlegur viðburður, og eru teknar sem sannkall-
aðar biblíur af stjórnvöldum viðkomandi landa, ef
það þykir passa við stjórnarstefnuna hverju sinni.
Hins vegar er það mjög hæpið, svo ekki sé meira
sagt, að slíkar skýrslur séu sá sólargeisli sem fyrir-
tæki í erfiðleikum og atvinnulaust fólk geti lifað á
næstu misserin.
Þessi umrædda skýrsla er samin af sérfræðingum,
sem eru farnir að líta á tveggja stafa prósentutölur
um atvinnuleysi sem eðlilegt ástand.
í skýrslunni er ekki minnst á vaxandi atvinnuleysi
sem vandamál, nema í því samhengi að atvinnu-
leysistryggingasjóður tæmist innan tíðar. Hann er
löngu tómur og kominn upp á aukafjárveitingar úr
ríkissjóði.
Skýrslan þykir þeim fengur sem ekki vilja hafast
að í efnahagsmálum. Þrátt fyrir þetta plagg blasa
þó staðreyndirnar við öllum, sem hafa opin augun
og líta upp úr skýrslunum. Sjávarútveginn vantar
4-5 milljarða króna til að ná saman endum. At-
vinnuleysi er komið í 5% um hábjargræðistímann.
Hagræðing mun leysa vanda sjávarútvegsins er
kenning, sem heyrist oft úr herbúðum stjórnar-
liðsins. Allar opinberar aðgerðir til þess að stuðla
að slíku, þróunarsjóður sem átti að vera allra
meina bót, voru lagðar í salt í þinglokin vegna
ósamkomulags í stjórnarliðinu. Ekki hefur heyrst
af neinum umræðum um kostnaðarlækkunarleið í
sjávarútvegi. Það hlýtur þó að vera ljóst að ef at-
vinnugreinin á ekki að hrynja og draga með sér
þjónustufyrirtæki og banka í fallinu, verða slíkar
leiðir að koma til. Skýrslur frá París breyta hér
engu um, þótt þær geti verið huggun og sólargeisli
á ritstjórnarskrifstofum Alþýðublaðsins og Morg-
unblaðsins.
Staðreyndirnar blasa við alls staðar í þjóðfélag-
inu. Vandinn hrannast upp í atvinnulífinu, gjald-
þrot eru daglegur viðburður, skuldir heimilanna
vaxa, og atvinnuleysi er að festast í sessi hérlendis.
Skýrslan frá París, frá sérfræðingum sem vanir eru
10-15% atvinnuleysi, er sólargeisli fyrir þá sem
ekkert vilja hafast að og lifa í glerhúsum eða fíla-
beinsturnum.
„Farið hefur fé betra," segir í fyrir-
sögn á forsíðu Tímans í gær, og er
þar vísað til viðbragða stjómar-
þingmannsins Eggerts Haukdal
við þvf að líf ríkisstjómarinnar
kunni að vera í hættu. Eggert er
eins og aðrir þingmenn kominn f
sumarleyfi og dvelur nú á hinu
sögufræga óðalssetri sínu, Berg-
þórshvoli. Þegar hann er staddur
þar heima er hann oft óvenju ill-
skeyttur við að eiga, eins og ná-
granni hans, séra Páll á Bergþórs-
hvoli, getur eflaust borið vitni um.
En að þessu sinni em ekki ná-
grannærjur í venjulegum skiln-
ingi á ferðinni, heldur erjur milli
hinna pólitísku nágranna í ríkis-
stjóminni. Víkverji Morgunblaðs-
ins hefur þegar útnefht Haildór
Blöndal sem foringja sjálfetæðis-
manna á landsbyggðinni, og hiaut
Blöndal þá útnefningu eftir snarpa
viðureign við Jón Baidvin um bú-
vöruiög á síðustu dögum þingsins.
Morgunblaðið skiigreinir þessa
nýju upphefö svo: ,Jín hvemig sem
það er, má hitt Ijóst vera, að land-
búnaðarráðherra hefor skapað sér
alveg nýja vígstöðu í felenskum
stjómmálum með framgöngu í
þessu máli.“ Sfðan segir að þetta
þýði að Biöndal hafi tekið við for-
ustuhlutverki þeirra Ingólfe á
Hellu og Matta Bjama. Morgun-
biaðið segir svo um iandbúnaðinn,
landsbyggðina og Sjálfetæðísflokk-
inn: „Það er of mikið að segja, að í
þessum efhum sé Sjálfetæðisflokk-
urinn tveir flokkar. Hitt fer tæpast
milli mála að landsbyggðaramtur
flokksins er sérstök hreyfing innan
Sjálfstæðisflokksins, sem er ekki
tilbúin að siija og standa eins og
þéttbýlisflokkurinn vili.“
Tveir flokkar
Garri getur tekið urtdir það með
Víkverja Moggans að fúllmikið sé
að tala um að SjáJfstæðÍsflokkinn
sem tvo flokka í þessum efnurn, en
eins og framvindan í stjómarsam-
starfinu hefor verið er flokkurinn
hins vegar á góðri leið með að
verða að tveim flokkum. Undir
dyggri forustu Halldórs Blöndal
hefúr landsbyggðararmurinn nú
risið upp og hver þingmaðurinn á
eftír öðrum tjáð óánægju sína með
stjómarsamstarfið. Egill Jónsson,
formaður landbúnaðamefhdar,
segist ætla að flytja sjáifor frum-
varpið, sem ríkisstjómin treysti sér
ekki öl að koma ósprungin í gegn á
dögunum. Pálmi Jónsson, einn
prúðasti þingmaður íhaldsins, tal-
ar um formann samstarfeflokksins
sem skrfpi og nú hefor Haukdal
sagt í tíiefhi af lífehættu stjómar-
innar að farið hafi fe betra. Raunar
gekk Eggert svo iangt í viðtali við
Tímann í gær að segja að stjómar-
samstarfið hafi vérið í húfi vegna
landbúnaðarmálarma nú í vor, en
helmingi erfiðara yerði að ná sátt-
um um þetta mál f haust
Eitthvað vcrður að
látaundan
Því má ijóst vera af þessu mati
Eggerts og raunar málavöxtum
öllum að eitthvað verður undan að
láta, þegar kemur ffarn á haustíð.
Margt kemur þar til greina: Sjálf-
stæðisflokkurinn gæti klofhað í
landsbyggðar- og þéttbýlisflokkaað
hætti Vfkverja Morgunblaðsins.
Ríkisstjómin gæti sprungið í loft
upp. Eða hvort tveggja gæti gerst,
að Sjálfetæðisflokkurinn og ríkis-
stjómin brotnuðu Upp í frumeind-
ir sínar. Hrunadansinn f stjómar-
samstarfinu og almennri sanv
vinnu sfjómarflokkanna er nú
kominn á það sfág að þjóðin getur
ekki annað en fylgst með bergn-
umin. Spumingin er aðeins um
það, hvenær kirkjugólfið opnast og
gleypir stjómarstefnuna, sem les
þarfir þjc'föarinnar eins og skratt-
inn biblfona og kerrnir sig við „vel-
ferð á varaniegum grunni". Garri
Þjóðrækni í Vesturheimi
Þjóðræknisfélag fslendinga í
Vesturheimi hélt ársþing sitt í
Gimli í Manitobafylki í Kanada í
lok síðasta mánaðar, en þing
þetta var það 74. í röðinni. I til-
efni þinghaldsins ritaði Birgir
Brynjólfsson, ræðismaður Is-
lands í Winnipeg, hugvekju um
Þjóðræknisfélagið, Vestur-ís-
lendinga og íslendinga í Lög-
berg-Heimskringlu. Fer hluti
þeirrar hugvekju hér á eftir, en
ætla má að íslendingum og ís-
lenskum stjómvöldum sé þarft
að íhuga hvers vegna hugmyndir
eins og þær, sem Birgir lýsir, ná
fótfestu meðal Vestur-íslend-
inga:
„Þegar Þjóðrœknisfélag íslend-
inga var stofnað drið 1919 voru
allir Jandar“. Nú hefur þetta
breyst mikið og rétt er að líta d
hvemig samfélag okkar er byggt
upp í dag.
Þegar fyrst var talað um ís-
lenskt samfélag í Vesturheimi
var eingöngu um að ræða
gömlu landnemana og afkom-
endur þeirra í Bandaríkjunum
og Kanada. Samfélag okkar er
öðmvísi í dag. Að auki þeirra,
sem komu d ámnum 1874-1913,
er annar hópur sem gjaman vill
gleymast þeim sem em afkom-
endur fyrra hópsins, en það er
fólk sem flutt hefur frá íslandi
eftir 1940. Álitið eraðá hverjum
áratug síðan hafi um 200 manns
flutt frá íslandi „vestur um haf',
en samkvæmt því má áætla að
sá hópur telji um 10-15.000
manns, sem er ótrúlega nálægt
því að vera sami ijöldi og skráð-
ur er í Vesturfaraskrá, en hún
tekuryfir árin 1874-1913 og tel-
ur um 15.000 nöfn. Nú á fólk úr
síðari hópnum hér afkomendur,
böm, bamaböm og bama-
bamaböm, og erþessi hópur nú
orðinn mjög fjölmennur, líklega
tugir þúsunda.
mmmmm
BfypJÓffaKM
Hefur Þjóðræknisfélagið fram-
tíðarhlutverki að gegna? Sann-
arlega, ef rétt er á haldið. Til
þess þó að svo megi verða, þarf
félagið að sýna áræði, framsýni
og skilning á hvemig samfélag
okkar er byggt upp í dag og vera
reiðubúið til þjónustu við það.
Félagið þarfað kappkosta að ná
til allra, hvort sem þeir eru af 1.
eða 4. kynslóð. Það má ekki ein-
angra sig í of þröngum ramma
og verður að sjá út fyrir fylki og
landamæri. Forvígismönnum
og -konum félagsins er lögð
mikil ábyrgð á herðar að leiða
félagið til farsældar í ffamtíð-
inni.
Hugmyndir eru á lofti um að
halda 75. ársþingið á íslandi
1994. Áður en sú ákvörðun er
tekin er eðlilegt að félagið fjalli
um og taki afstöðu til þeirra
skoðana, a.m.k. tveggja stjóm-
armeðlima þess, sem birst hafa í
Lögbergi-Heimskringlu, að ís-
lendingar líti almennt niður á
gömlu landnemana, sem sakað-
ir eru um að hafa yfirgefið land-
ið á erfiðum tímum og að jafn-
vel sé hatast við þá. Ef þetta er
skoðun núverandi stjómar Þjóð-
ræknisfélagsins, er erfitt að sjá
ástæðu til þinghalds á íslandi.
Athyglisvert er að þessar skoð-
anir, sem fram hafa komið, virð-
ast teygja rætur sínar til
menntastofnana og þeirra er
þar sitja, og er sárt til þess að
vita að fólk sé að vekja upp
(meira en aldargamla) skálda-
drauga, en til örfárra þeirra má
rekja nokkrar hœðnisvísur, sem
aldrei flugu. Meira var um það
að útflytjendur voru kvaddir
með sorg í hjarta og tár í aug-
um, því flestum var Ijóst að end-
urfundir vom ólíklegir. Hverri
hugsandi manneskju er Ijóst að
áþeim tímum, sem aðal útflutn-
ingamir áltu sér stað, vom þeir
jafn nauðsynlegir þeim er
heima sátu og þeim er út í óviss-
una lögðu, þarsem jarðnæði var
þröngt og fá störf í boði í bæjar-
félögum.
Víst er að þessar skoðanir
koma til með að vekja nokkra
athygli og undmn á íslandi,
a.m.k. meðal alls venjulegs
skynsamlega hugsandi fólks. “
- BG