Tíminn - 03.03.1994, Blaðsíða 4

4
mmmn
Fimmtudagur 3. mars 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1917
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmiðja
Frjálsrar fjölmiölunar hf.
Mánaðaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verð f lausasölu 125 kr. m/vsk.
Þáttaskil í Evrópu-
samrunanum?
Þau tíöindi hafa nú gerst að Finnar og Svíar hafa
samið um aðild að Evrópubandalaginu. Enn er óljóst
um samninga Norðmanna, en ljóst er nú að Austur-
ríki mun ganga til samninga við bandalagið.
Þegar samningagerðinni er lokiö þarf að leggja nið-
urstöðuna í þjóðaratkvæðagreiðslu á Norðurlöndun-
um. Samkvæmt skoðanakönnunum hefur verið
veruleg andstaða við aðild í Svíþjóð og mun meiri í
Noregi. Hins vegar segja skoðanakannanir í Svíþjóð
nú að fylgismönnum aðildar vaxi ásmegin.
Fari svo að aðild verði samþykkt í Svíþjóð og Finn-
landi, er Norömönnum vandi á höndum. Samskipti
þeirra og Svía eru mjög náin og líklegt er að norska
stjórnin bíði átekta og leggi samninginn, ef af verð-
ur, í þjóðaratkvæði þegar ljóst er hvernig málið fer í
Svíþjóð og Finnlandi. Verði niðurstaða jákvæð þar,
aukast líkumar fyrir samþykkt í Noregi, svo framar-
lega sem þeir ná árangri í málefnum sjávarútvegsins
sem möguleiki er að sýna heimafyrir. Um það stend-
ur slagurinn nú.
Miðað viö þróunina nú, em vaxandi líkur á því að
fjögur Efta-ríki gerist aðilar að Evrópubandalaginu.
Þessi þróun ætti ekki að koma okkur íslendingum á
óvart. Ætíð var ljóst að svo gæti farið. Ekki er neinn
hljómgmnnur fyrir því hér á landi að sækja um aðild
að Evrópubandalaginu. Það er hins vegar nauðsyn-
legt fyrir okkur að fylgjast náið með framvindu mála.
Tvíhliða samningar Evrópubandalagsins og íslend-
inga gætu verið skammt undan. Það er að sjálfsögðu
ekki hægt að slá neinu föstu um niðurstööur þjóðar-
atkvæðagreiðslu á Norðurlöndunum, en þessi mál
hafa farið á vemlega hreyfingu með þeirri samninga-
gerð sem stendur yfir þessa dagana.
Ýmsir ráðamenn hafa lýst áhyggjum sínum af ein-
angmn íslands á alþjóðavettvangi eftir að önnur
Norðurlönd hafa farið inn í Evrópubandalagið. Þar
fékk Norðurlandasamstarfið loks þann stimpil að
það væri meira en skálaræður og kjaftavaðall. Vissu-
lega veldur þessi þáttur áhyggjum, og hætt er við að
ráðamehn þessara þjóöa verði uppteknir við að hasla
sér völl í þessu nýja umhverfi, ef af aðild verður.
Norðurlandasamstarfið hefur verið okkur mjög mik-
ilvægt, ekki síst sá trúnaður sem hefur verið á sviði
utanríkismála milli diplómata Norðurlandanna og
hefur skapast af langvarandi samstarfi, líkri menn-
ingu og afstöðu til mála. Hins vegar er ástæðulaust
að fyllast einhverri örvæntingu í þessum efnum,
allra síst fyrir þá sem hafa talið Norðurlandasam-
starfið einskis virði. Við íslendingar verðum að fylgj-
ast vel með framvindunni og meta okkar stöðu í
samræmi við hana. Ef til tvíhliða samninga kemur
við Evrópubandalagið, ætti það varla að verða verra
viðfangs með Norðurlandaþjóöirnar inni, heldur en
utan við.
Ekki síst er ástæða fyrir okkur íslendinga að huga að
því hvaða áhrif aðild Norðurlandaþjóðanna að Evr-
ópubandalaginu hefur á hin víðtæku gagnkvæmu
réttindi, sem samið hefur verið um á norrænum vett-
vangi. Aðild Dana að EB hefur ekki haft áhrif á þessi
mál, en mun svo verða áfram. Þetta eru spurningar
sem þarfnast svara, ef af aðild Finna, Svía og Norð-
manna veröur.
Fyrir íslendingum liggur það verkefni nú, að undir-
búa sig fyrir tvíhliða samninga. Sá undirbúningur
sakar ekki, þótt þróunin verði önnur heldur en nú
lítur út fyrir, eftir samningalotuna í Brussel síðustu
daga.
Bakkað í strætó
Þá er íhaldið búið að þjóðnýta
aftur strætóbílstjórana í
Reykjavík, aðeins nokkrum
mánuöum eftir að þeir vpru
nauðugir viljugir einkavæddir.
Borgarstjómarmeirihlutinn er
þar með búinn að skapa sér
sess á spjöldum sögunnar með
því að finna upp nýtt og áður
óþekkt rekstrarform. Þetta
rekstrarform er raunar svo
nýtt að enn hefur ekki fundist
á það nafn við hæfi, en í aðal-
atriðum snýst það um að op-
inberir starfsmenn vinni sem
launþegar á almennum vinnu-
markaði hjá einkafyrirtæki í
opinberri eigu. Segja má aö
þessi síðasta uppákoma í SVR-
málinu í Reykjavík hefji þenn-
an skrautlega farsa í æðra
veldi. Hagræðingin og rekstr-
arbatinn, sem borgarstjómar-
meirihlutinn hefur fullyrt að
myndi fylgja í kjölfar breyt-
ingarinnar á SVR í hlutafélag,
hefur látið á sér standa og
varla verður hagræðingin og
skilvirknin meiri við það að
SVR hefur nú í þjónustu sinni
opinbera starfsmenn, sem
sinna einhvers konar vinnu-
skyldu hjá einkafyrirtækinu,
en þiggja annars laun og rétt-
indi frá borginni samkvæmt
ákveðnum reglum. Fróðlegt
verður að sjá hvemig Markús
Öm Antonsson borgarstjóri
eða sérstakur aðkeyptur ráð-
gjafi hans í strætómálinu og
núverandi frambjóðandi á D-
listanum, Inga Jóna Þórðar-
dóttir, ætla að rökstyðja það
að með núverandi skipan
verði auðveldara fyrir SVR að
Hilmar Helgi
stofna til samstarfs við önnur
samgöngufyrirtæki í ná-
grannasveitarfélögunum.
Valtaö fram og aftur
Sannleikurinn er sá að SVR-
málið var á sínum tíma keyrt í
gegn með slíku offorsi að því
má líkja við skriðdreka, sem
valtaði yfir bæði almennings-
álit og starfsmenn fyrirtækis-
ins. Fljótlega kom í ljós að
GARRI
þessi skriðdreki var, eins og
ítölsku skriðdrekamir í seinna
stríðinu, meö fjóra gíra áfram
og tólf aftur á bak. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur verið að
bakka meö málið næstum því
frá fyrstu tíð og þessi síðasti
áfangi markar endapunktinn á
langri og erfiðri braut yfirbót-
arloforöa og pólitískra mann-
fóma, m.a. í prófkjöri flokks-
ins. Það, að þetta síðasta skref
var loksins tekið, sýnir síðan
hversu örvinglaðir sjálfstæðis-
menn em orðnir og hversu
heitt þeir hafa þráö að losna
við þann pólitíska kláða, sem
SVR olli þeim. En þó kláðinn
sé horfinn í bili, er hinn pólit-
íski skaði þó skeður og horf-
urnar satt best að segja ekki
góðar fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn.
Einvígi Hilmars og
Helga Pé
Ef þróunin verður áfram sú
sem skoðanakannanir gefa til
kynna — síðasta könnun
sýndi að íhaldið næði fimm
borgarfulltrúum og R-listinn
tíu — þá er ljóst að sjálfstæðis-
menn eru í mjög vondum
málum. Og þó svo að borgar-
stjóri og hans menn komi nú á
síðustu vikum kjörtímabilsins
allt í einu fram með umfangs-
miklar atvinnutillögur, sem
miða að því að koma sem flest-
um í vinnu fyrir annarra
manna fé fyrir kosningar, þá er
óvist að það muni duga til. Á
R-listanum er Helgi Pé nefni-
lega kominn í baráttusætið og
ef Garri þekkir Helga rétt, mun
hann eldd gefa eftir fyrr en í
fulla hnefana, enda veit Helgi
manna best að „fólk er yfirleitt
orðið ósköp þreytt á því að
enginn getur lengur neitt" í
núverandi borgarstjómar-
meirihluta. Það verður því
óneitanlega fróðlegt að fylgj-
ast með einvíginu milli
fimmta manns D-listans, sem
er væntanlega Hilmar Guð-
laugsson, og ellefta manns R-
listans, hins eina sanna Helga
Pé.
Garri
Fjarlög Verslunarráðs
Verslunarráð íslands tók upp á
þeirri skemmtilegu nýbreytni
að auka Alþingi leti og endur-
semja fjárlögin. Vinnunefndir
sömdu nýju lögin og vora þau
lögð fram á aðalfundi ráðsins í
síðustu viku undir heitinu
Raunhæfur niðurskurður ríkis-
útgjalda.
Talsvert hefur verið fjallaö um
fjárlög Verslunarrráðs, m.a. hér
í Tímanum, og því ekki þörf á
að kynna þau í einstökum atrið-
um. En öll ganga þau út á það
að ríkisreksturinn eigi að borga
sig og að auðvelt sé aö spara og
skera niður hér og hagræða þar.
Fækka á þingmönnum, ráðherr-
um, styrkþegum, aumingjum,
skólum og öll óþarfaeyðsla
bönnuð.
Eignir ríkisins verði leigöar, og
ríkisumsvifin boðin út og kom-
ið verði upp samkeppnishugsun
innan ríkiskerfisins.
Hér er ekkert pólitíkusaþras
eins og: stefnt skal að..., heldur:
„Ríkisstofnunum verði sett skýr
markmið og árangur mældur."
Svona eiga sýslumenn að vera.
Þeir sem kunna
Af því að þeir hjá Verslunarráði
hafa bæði verslunar- og pen-
ingavit, svo ekki sé talað um
rekstrarkunnáttu, er guðsþakk-
arvert að þeir skuli leggja þjóð-
inni lið til að kippa broguðum
fjárlögum í lag. Ekki veitir af að
kenna veslings ríkisstjóminni
að hnoöa saman fjárlögum.
Þegar Verslunarráð verður búiö
aö koma skikki á fjárlögin, getur
það farið að snúa sér aö öðram
aökallandi verkefnum og rétt
atvinnuvegina af.
Tilvaliö væri að byrja á versl-
uninni. Að sögn kaupmann-
anna sjálfra hefur hún engan
rekstrargrandvöll (fremur en
ríkisreksturinn) og er sam-
keppnin hana hreint að drepa.
Fjárfestingar í verslunarhús-
næði era margfalt meiri en þörf
er á. Búðarrými á mann er
miklu meira en þekkist í nokkra
öðra landi og fjöldi verslana og
kaupmanna sömuleiðis, miðaö
við íbúafjölda.
Samkeppnin felst í því að tvö
eða þrjú stórfyrirtæki era á
góðri leið með að ganga af flest-
um eða öllum öðram verslun-
um dauðum.
Samt er alltaf verið að byggja
meira og meira verslunarhús-
næði og ætti Verslunarráö að at-
huga hvort það hefur ekki aö-
gang að steypuhrærasala og
byggingavörainnflytjanda til að
forvitnast um hvaða undur era
hér á ferð. Áreiðanlega þýðir
ekkert að spyrja kaupmenn um
það. Kannski bankamenn skilji
furðuverkið.
Hagræbi
Smáinnflytjendur, kallaðir
töskuheildsalar á fagmáli, era á
annað þúsund talsins. Þar að
auki sjá mikil heildsölufyrirtæki
með skrifstofur upp á margar
hæðir og vörageymslur á stærð
við nokkur frystihús landinu
fyrir nauðþurftum að utan. '
En rekstur og umfang verslun-
arinnar í landinu er sjálfsagt
mjög við hæfi. Annars væri
Verslunarráð búið að setja
vinnunefndir í málið og leið-
beina heildsölum og kaup-
mönnum. Þeim yrði sýnt fram á
að umsetningin eykst ekki neitt
þótt verslunum fjölgi og byggð-
ar séu hallir og musteri yfir
þann mikla atvinnuveg sem
höndlunin er.
Verslunarráð gerir ráð fyrir í
sínum fjárlögum að bannaö
verði með lögum að reka rrkis-
sjóð með halla. Hugmyndin er
fín, enda veit ráðið að halla-
rekstur er óhagkvæmur og ekki
nokkur vandi að komast hjá
honum með niðurskurði og
hagræöingu, eins og margsýnt
er fram á í doðrantinum þeim
mikla, sem geymir fjárlög Versl-
unarráðs.
Það verður mikil hreinsun þeg-
ar Verslunarráð fer að taka til
hjá verslunar- og iönfyrirtækj-
um á svipaðan hátt. Kaup-
mönnum og forstjóram verður
bannað að tapa. Svo einfalt er
það.
Svo er athugandi hvort ekki sé
hagkvæmast að leggja Alþingi
og ráðherra alveg niður. Versl-
unarráö veit svo miklu betur
hvemig á að reka þjóðarbúið og
getur sem best gert það í hjá-
verkum, eins og að semja ein lít-
il fjárlög.
En ekki veröur betur séö en að
á meðan leiki öll verslunin laus-
um hala. OÓ